ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំំពូកទីដប់
អក្សរសាស្ដ្រសម័យបច្ចុប្បន្ន(ត)
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី6.មិថុនា 2020.ម៉ោង 10:49
គ្រានេះមានទស្សនាវដ្ដីខ្លះចេញផ្សាយដូចយ៉ាងទស្សនាវដ្ដីនារី ទស្សនាវដ្ដីសុបិននិមិត្ដ ទស្សនាវដ្ដីរាត្រីថ្ងៃសៅរ៍ ទស្សនាវដ្ដីសាលាបាលី។ល។ ដែលយើង អាចសំគាល់បានថា ទស្សនាវដ្ដី ទាំងនេះមានប្រយោជន៍ផ្សាយការចេះដឹងដល់សាធារណជនផង និង ជានាទីប្រជុំហាត់ហ្វឹកហ្វឺនអ្នកនិពន្ធថ្មីៗទៀតផង។ ដូចយើងពេលហើយខាងលើ សម័យនេះមានប្រលោមលោកចេញផ្សាយច្រើនណាស់ដែរ តែយើងសូមចង្អុលឈ្មោះខ្លះៗ គ្រាន់ជាសក្ខីភាព គឺ ៖
- - រឿង «ចោរបិទមុខ» របស់លោក ហ៊ែល - ស៊ុំផា
- - រឿង «ព្រួញមាស» របស់លោក ឱ - ផូ
- - រឿង «មើលព្រះចន្ទ្រា » របស់លោក រឹម - គិន
- - រឿង «រស្មីចិត្ដ, សេរីស្វេតច្ឆត្រ, រំដួលភ្នំគូលេន » របស់លោក លី - ជាមតេង
- - រឿង «ខេមរកុលបុត្រ, ទុយ៌សសងសឹក » របស់ ម៉ា - ឡាខេម
- - រឿង «ព្រះខ័នរាជ្យ, វិរបុរស, ព្រះចន្ទរាជា » របស់លោក ប៊ីវ - ឆៃលាង
- - រឿង «ចៅសានទុគ៌ត» របស់អ្នកនិពន្ធ ស្រី - ឡុច
- - រឿង «បន្ទាយលង្វែក» របស់អ្នកនិពន្ធ រ. គោវិទ ។ល។
មានការវិវត្ដន៍មួយទៀត ដែលគួរកត់សំគាល់ក្នុងប្រវត្ដិអក្សរសាស្ត្រយើងថា គឺ នៅ គ.ស. ១៩៥៦ នេះហើយដែលអ្នកនិពន្ធ និង កវីដែលមានឧត្ដមគតិប្រពៃៗ បានរួបរួមគ្នាបង្កើតជា សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ សំរាប់ជួយឧបត្ថម្ភដល់ការផ្សាយអក្សរសាស្ត្រទាំងក្នុងប្រទេស ទាំងក្រៅប្រទេស ដើម្បីឲ្យបានសម នឹង ឋានៈប្រទេសឯករាជ្យសម្បូណ៌។ ព្រះរាជក្រមលេខ ៦១ ន.ស. ចុះខែមករា គ.ស. ១៩៥៦ ក៏បានបើកសិទ្ធិដល់អ្នកនិពន្ធយ៉ាងបរិបូណ៌ឡើងថែមទៀតនៅគ្រានោះដែរ។
ផ្នែកទីបី - ចាប់តាំងគ.ស, ១៩៥៧ រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះរបៀបសរសេរមានការប្ដូរផ្លាស់សឹងតែតាមដានពុំទាន់។ អ្នកនិពន្ធពីឆ្នាំមុនៗ បាត់តាំងពី គ.ស. ១៩៥៧ រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះរបៀបសរសេរមានការប្ដូរផ្លាស់ សឹងតែតាមដានពុំទាន់។ អ្នកនិពន្ធពីឆ្នាំមុនៗ បាត់រូបលេងឃើញមានសរសេរឲ្យញឹកញាប់ទៀតហើយ។ អ្នកនិពន្ធថ្មីៗ បានលេចផុសឡើងដូចផ្សិតនៅរដូវភ្លៀងធ្លាក់ដំបូង គេខំប្រណាំងប្រជែងស្នាដៃគ្នាដែលមានចេញផ្សាយជាញឹកញាប់ក្រៃលែង ហើយស្នាដៃទាំងនោះច្រើនតែខ្លីៗ ពុំសូវមាននិក្ខេបបទ (thèse) អ្វីត្រឹមត្រូវទេ។
ចំពោះរបៀបរៀបចំសាច់រឿងវិញ គេក៏មិនសូវប្រឹតប្រៀនដូចគ្រាមុនៗដែរ ទោះខាងអត្ថរសក្ដី ខាងទំរង់សេចក្ដី។ មូលហេតុទាំងនេះឯង បាននាំវាសនាអក្សរសាស្ត្រយើងឲ្យជួបប្រទះ និង ការរអាក់រអួលមួយគ្រាដែរ ដ្បិតជួនកាលទៀត ស្នាដៃទាំងនេះ មានពោរពេញទៅដោយរឿងរ៉ាវ ដែលពិបាក នឹង អានថែមទៀតផង ចំពោះចរិយា ឬ ប្រពៃណីរបស់ខ្មែរយើង។ សម័យនេះ បង្កើតជាបញ្ហាយ៉ាងច្រើនលើឆាកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ព្រោះជនអ្នកស្នេហាអក្សរសាស្ត្រម្នាក់ៗ សុទ្ធតែមានការត្រិះរិះ និង ការយល់ឃើញប្លែកៗ ពីគ្នាហើយស្នាដៃទាំងនេះ ស្ទើរជាស្នាដៃបច្ចេកទេស ឬ ស្នាដៃធម្មតា មិនអាចវែកញែកបាន ព្រោះអ្នកនិពន្ធបានកាឡៃបញ្ចូលបែបទាំងពិរធ្វើជារឿងមួយ។ ម៉្លោះហើយ រឿងរ៉ាវទាំងនោះពុំបានជាក់លាក់សំរាប់អ្នកអានទេ បានសេចក្ដីថា គ្រាន់តែនាំសតិអារម្មណ៍អ្នកអានឲ្យអណ្ដែតអណ្ដូង ទៅតាមចំណង់តណ្ហា ឬ មនោសញ្ចេតនារវើរវាយប៉ុណ្ណោះ។
តែទោះបីយ៉ាងហ្នឹងក៏ដោយ យើងគួរយល់ថា ធម្មតាការកសាងជាដំបូង ទោះការកសាងអ្វីក៏ដោយ រមែងតែងជួបប្រទះ និង ការខ្វះខាតជាមិនខាន។ ដូចនេះ យើងគិតយ៉ាងណាឲ្យតែបានចំរើនសិនចុះ ចាំដល់ថ្ងៃក្រោយទៅ សឹមយើងនាំគ្នាសំរិតសំរាំងទៅទៀត។ ដោយឃើញថា អក្សរសាស្ត្រយើងត្រូវលាយច្របល់ដោយគោលគំនិត ពីបរទេសដូចនេះហើយ អ្នកនិពន្ធដែលមានឧត្ដមគតិសុទ្ធសាធក្នុងការកសាងវាសនាអក្សរសាស្ដ្រជាតិខ្លួន នាំគ្នាក្រោកឈររួមកំលាំងជាមួយអង្គការអប់រំផ្សេងៗទៀត ប្រឆាំង នឹង ចលនាអក្សរសាស្ត្រក្លែងបន្លំ នាំឲ្យខូចតំលៃជាតិនេះ ទាល់តែបានជោគជ័យ។ គឺ ពួករឿងអាសគ្រាម និង រូបអាក្រាតកាយ ក៏បានបាត់ស្រមោលពីទីកន្លែងតាំងលក់នានាអស់គ្មានសល់។
ព្រឹត្ដិការណ៍ចំលែកមួយទៀតនៅក្នុង គ.ស. ១៩៥៨នោះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានកែប្រែកម្មវិធីសិក្សានៅមធ្យមភូមិបញ្ចូលឲ្យមានការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រជាតិ យ៉ាងច្រើនទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ដើម្បីកុលបុត្រ កុលធីតាយើងបានក្រេបជញ្ជក់ច្បាស់លាស់ នូវ រសជាតិវប្បធម៌ជាតិខ្លួន។ ដូចនេះសៀវភៅទាំងឡាយដែលណែនាំខាងការសិក្សា ជាជំនួយស្មារតីក្នុងកិច្ចសិក្សា គ៏បានចេញផ្សាយជាច្រើនឈ្មោះបណ្ដុះ នូវ គំនិតស្រាវជ្រាវរកតំលៃវប្បធម៌ជាតិកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។
នៅឆ្នាំ ១៩៥៨ អក្សរសាស្ដ្រយើងបានលេចមុខលេចមាត់យ៉ាងត្រចុះត្រចង់លើឆាកអន្តរជាតិ ដោយកាលនោះរដ្ឋាភិបាលយើងបានបញ្ចូលអ្នកនិពន្ធខ្មែរ(1)ឲ្យទៅរួមសន្និសិទខាងអក្សរសាស្ត្រ រាវាងអ្នកនិពន្ធជនជាតិអាស៊ី និង អាហ្វ្រិកនៅក្រុងតាស្កេន (សហភាពសូវៀត)។
អក្សរសាស្ត្រយើងបានចំរើនក្នុងស្រុកទៀត ដោយមានការផ្សាយតាមវិទ្យុ និង ការធ្វើបាឋកថា តាមទីជនបទ ឬ ទីប្រជុំនៃការអប់រំផ្សេងៗ។ ក្រៅពីនេះ នៅមានការផ្សាយមួយទៀតយ៉ាងសំខាន់គឺ នៅក្នុងទំព័រសារពត៌មានអ្នកជាតិនិយម។
ការសិក្សាពីអក្សរសាស្ត្ររបស់យើង សង្ខេបត្រឹមនេះ ហើយយើងសង្ឃឹមថា នៅពេលក្រោយ ដែលយើងធ្វើការស្រាវជ្រាវ និង សិក្សាបានវែងឆ្ងាយទៅទៀត យើង នឹង បន្ថែមឲ្យកាន់តែបានពិស្ដារឡើងជាលំដាប់។ តែមុន នឹង បញ្ចប់យើងត្រូវចងចាំថា មួលហេតុដែលនាំឲ្យចំរើនបានហូរហែមកក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ អាស្រ័យដោយមានសេចក្ដីឧបត្ថម្ភយ៉ាងហ្មឺងហ្មាត់របស់ព្រះអគ្គមគ្គុទេសន៍ និង ជាព្រះបិតាឯករាជ្យជាតិគឹសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ដែលព្រះអង្គទ្រង់ពុំដែលភ្លេចម្ដងណាទេ ចំពោះការស្ថាបនាវប្បធម៌ជាតិ ឲ្យរឹងរិតតែវិសេសវិសាលឡើងសម នឹង សមឋានៈប្រទេស ដែលទ្រង់បានដឹកនាំឲ្យចំរើនគ្មានឈប់ឈរ។ ជាភស្ដុតាង គឺ ព្រះអង្គសព្វព្រះទ័យទ្រង់នូវព្រះឋានៈជា ប្រធានកិត្ដិយស នៃសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរដែលជានិមិត្ដរូប នៃអក្សរសាស្ដ្រ និង វប្បធម៌ជាតិ។
ប្រតិភូដែលចាត់ឲ្យទៅកាលនោះគឺ អ្នកនិពន្ធ ម៉ា - ឡាយខេម និង លី - ធាមតេង ដែលអ្នកនិពន្ធក្នុងសមាគមបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើស។