ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំពូកទីប្រាំបួន
អក្សរសាស្ដ្រសម័យអាណាព្យាបាល(ត)
ថ្ងៃអាទិត្យ ទី 17.ឧសភា 2020.ម៉ោង 7:19
លោក បាន - តេង
លោកបាន តេង កើតនៅសង្កាត់លេខ ៤ ក្រុងភ្នំពេញ មាតាឈ្មោះត្រយង់ បិតាឈ្មោះបាន ជាមន្ដ្រីនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង។ លោកកើតពីឆ្នាំ ១៨៨២ ។ កាលពីកុមារ មាត បិតាបានយកទៅឲ្យរៀនសាលារាជការ លុះអាយុបាន ១៤ឆ្នាំ ក៏បានចូលផ្នួសជាសាមណេរក្នុងសំណាក់សម្ដេចព្រះមង្គល អៀម វត្ដបទុមវតី បានមួយវស្សាក៏សឹកមកវិញ។ លោកបានរៀនរបៀបតែងកំណាព្យខ្មែរ ពីលោកព្រះគ្រូវិយរក្ខិតប៉ាត វត្ដសុគន្ធមានបុណ្យ (ឧត្ដុង្គ) ហើយលោកបានបន្ថែមវិជ្ជានេះក្នុងសំណាក់លោកឧកញ៉ាសុត្ដន្ដប្រីជា ឥន្ទ ទៀត។
ហេតុនេះហើយបានជាលោកបាន តេង ចេះយ៉ាងស្ទាត់បីរបៀបតែងកាព្យ។ ក្រោយពីនោះ លោកបានចូលធ្វើការ នៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង បន្ទាប់មកទៀតធ្វើឃាលេខាធិការនៅមន្ទីរឃ្លាំងប្រាក់។ លុះដល់ គ.ស. ១៩២១ រាជការបបានចាត់លោកឲ្យធ្វើជាគ្រូបង្រៀន នៅកោះកុងអស់រយៈ ៥ឆ្នាំ ហើយលោកបានត្រលប់មកបង្រៀន នៅសាលាវត្ដ ស្វាយពពែ ក្រុងភ្នំពេញវិញ។ លុះក្រោយមក លោកបានចូលមកធ្វើការនៅក្រសួងសិក្សាធិការ ក្នុងក្រុមតែងសៀវភៅសំរាប់សិក្សា។ ហេតុនេះអែង ទើបយើងឃើញស្នាដៃលោកជាច្រើននៅក្នុងមេសូត្រ និង មេរៀនផ្សេង៊ៗ ដែលសុទ្ធតែធ្វើជាពាក្យកាព្យយ៉ាងងាយស្ដាប់។ លោកបានទទួលអនិច្ចកម្មពី គ.ស. ១៩៥០ ប៉ុន្ដែក្នុងពេលដែលរៀប នឹង ដល់ចុងបំផុតវ័យរបស់លោកនេះ លោកបាន តេង នៅឆ្លៀតចូលរួមក្នុងគណកម្មការ តែងសៀវភៅមូលវិជ្ជាសំរាប់ថ្នាក់មធ្យមដ្ឋានបានពីរក្បាលទៀត។ ត្រង់នេះបង្ហាញឲ្យឃើញថាលោកបាន តេង ជាអ្នកយកចិត្ដទុកដាក់ណាស់ចំពោះអក្សរសាស្ដ្រយើង ទោះបីជាជរាទៅហើយ ក៏លោកនៅតែប្រឹងបំរើអក្សរសាស្ដ្រត្រាតែដល់ទីអវសាន។
-
¨
- ក្រោយដែលលោកអនិច្ចកម្មទៅ គេរកឃើញស្នាដៃលោកដេលបោះពុម្ពហើយខ្លះ មិនទាន់បោះខ្លះ មានជាច្រើនដូចរាបខាងក្រោមនេះ៖
- ១ - សប្បុរសធម៌
- ២ -ឱរាទនារី
- ៣ - លោកធម្មត្ថចរិយា
- ៤ - រឿងឆន្ទន្ដ
- ៥ - រឿងនាងហ្សានដាក់
- ៦ - រឿងទិព្វសង្វា (មិនមែនរឿងទិព្វសង្វាដែលបោះពុម្ពទេ)
ខាងក្រោមនេះយើងដកស្រង់ស្នាដៃលោកមកធ្វើជាសក្ខីភាពដូចតទៅ៖ ១ មនុស្សយើងនេះឧត្ដមដោយកំណើត មិនមែនកើតមកភ្លាមក៏ខូចជា លុះច្របល់ចូលជាបផាតពាលា ខូចនឹងជាតោងស្អិតចិត្ដអស់ស្អាត។ បុគ្គលាទិដ្ឋានមានក្នុងអត្ថ បោកកោកូនសត្វសេកជាអាទិ កាលញាស់ឡើងដំបូងគ្មានខ្វះខាត ចិត្ដក៏ស្អាតបរិសុទ្ធឥតឃោរឃៅ។ លុះខ្យល់បក់ឆក់បាត់សាត់ចាកទី ក៏ព្រាត់ពីសំបុកបែកគ្នាទៅ សេកមួយនោះជ្រុះធ្លាក់លើលំនៅ ព្រះតាបសរើសទៅថែរក្សា។ សេកមួយទៀតវាតផាត់សាត់ទៅដល់ ទីមណ្ឌលសំណាក់ពួកចោរា ចោរក៏រើសយកទៅដោយមេត្ដា ថ្មមរក្សាឥតល្ហែថែទាំទុក។ សេកដែលនៅសំណាក់ព្រះតាបស ចិត្ដសប្បុរសរកផលខ្វល់ចង់សុខ សាងសន្សំសុចរិតបិទផ្លូវទុក្ខ ឆ្ពោះតាំងមុខតាមមគ្គលោកអ្នកប្រាជ្ញ។ សេកដែលនៅនឹងចោរចិត្ដអាក្រក់ រៀនតែឆក់និងលួចរិស្យាកាច ១ ចេះខិលខូចឲ្យដូចចោរកំណាច ក្លាឥតខ្លាចឥតគិតជីវិតក្ស័យ។ ចូរមើលចុះតែសត្វជាតិតិរច្ឆាន បើគប់ពោលមិនខានខូចនិស្ស័យ បើគប់ប្រាជ្ញៗប្រៀនព្រះធម៌ថ្លៃ អធ្យាស្រ័យប្រែតាមស្នាមនោះហោង។
កំណាព្យខាងលើនេះ លោកបាន តេងលើកបង្ហាញយើងពីការគប់មិត្ដ តើអាចឲ្យផលយើងយ៉ាងណា។ លោកលើកយករឿងកូនសេកទាំងពីរធ្វើជាគ្រឿងបញ្ជាក់ឲ្យយើងងាយយល់ផង។
នៅចុងសម័យនោះ យើងបានជួបប្រទះអ្នកនិពន្ធស្ដ្រីមួយរូបដែលទុកកេរ្ដិ៍ស្នាដៃចំណានណាស់ដែរ គឺអ្នកស្រី សិទ្ធ។ អ្នកស្រិ សិទ្ធ យើងអាចទទួលស្គាល់ថាមានតែស្ដ្រីនេះមួយទេដែលបានបញ្ចេញស្នាដៃខាងអក្សរសាស្ត្រ ជាដំបូងគេបំផុតក្នុងចំណោមស្ដ្រីខ្មែរនៅសតវត្សយើងនេះ។ អ្នកស្រីបានចេះស្ទាត់ខាងភាសាសៀម និង ភាសាខ្មែរ ហើយបានចេះរបៀបតែងកាព្យខ្មែរ យ៉ាងហ្មត់ចត់ ត្រឹមត្រូវណាស់ដែរ។ ចំណែករៀបពាក្យរាយធម្មតាវិញ យើងឃើញថាអ្នកស្រីក៏មានថ្វីដៃចំណានដែរ។ ហេតុនេះហើយ ទើបគេឃើញស្នាដៃរបស់អ្នកស្រីមានជាពាក្យកាព្យខ្លះ ជាពាក្យរាយខ្លះ ដែលយើងរាប់រៀបឈ្មោះខាងក្រោមនេះគឺ៖
- ១ - រឿងពិម្ពាពិលាប,
- ២ - រឿងគូសាងមិត្ដមិនទ្រុស្ដមិត្ដ,
- ៣ - រឿងចិត្ដសត្យា។
យើងសូមបង្ហាញអស់លោកអ្នក នូវ ស្នាដៃរបស់អ្នកស្រីដែលយើងដកស្រង់កំណាព្យមួយវគ្គ ពីក្នុងរឿងពិម្ពាពិលាប ៖
១ ថ្វីបើនាងខឹងប្រឹងស្រែកជេរ មិនទេមិនទើងខឹងសោះឡើយ ប្ដីនាងត្រូសរស្លាប់ទៅហើយ នាងអើយគឺកម្មនាំសរទៅ។ ចិត្ដបងគ្មានប៉ងនិងប្រមាថ តែព្រួញវាផ្លាតខ្ទាតទៅត្រូវ បងបាញ់សត្វសោះចុះឥលូវ ស្រីពៅនៅថ្វីព្រៃព្រឹក្សា។ យំសោករកប្ដីអាល័យរស គឺមោះនឹងបានប្រាណស្នេហា នេះទៅជាខ្មោចខូចអសារ សោការធ្វើអីស្រីតាមបង។ បងនេះជាស្ដេចសោយរាជរដ្ឋ នាមព្រះព្រហ្មទត្តសោយរាជ្យផង មានទាំងប្រាសាទស្អាតកន្លង ជាច្បងលើសលប់ភពមនុស្សា។ ពុំទាន់មានគូមកយូរឆ្នាំ ជាកម្មនាំបងឲ្យយាត្រា កម្មបងប៉ងបាញ់សត្វសកុណា កម្មស្វាមីប្អូនប្រជួនគ្រោះ។ កាំសរប្រហារជីវ៉ាក្ស័យ កម្មបងអាល័យស្រីសមយស កម្មប្អូនឲ្យក្ដៅសៅហ្មងមោះ កម្មប្ដីអស់រស់ហើយមាសថ្លៃ។
សេចក្ដីដកស្រង់ខាងលើ អ្នកស្រីសិទ្ធ និទានកាលសត្វកិន្នរញី - ឈ្មោល បណ្ដើរគ្នាកណ្ដាលព្រៃ ព្រះបាទព្រហ្មទត្ដបានលបបាញ់កិន្នរា ហើយចូលទៅប្រលោមលួងលោមនាងកិន្នរីដោយពាក្យផ្អែមល្ហែម ដើម្បីឲ្យនាងទន់ចិត្ដស្នេហា ហើយឲ្យនាងលះចិត្ដស្រឡះពីខ្មោចស្វាមី ដែលប្រជួនគ្រោះត្រូវសរស្លាប់ទៅហើយ។
នៅភាគខាងចុងសម័យនេះ យើងឃើញការចំរើនលូតលាស់មួយយ៉ាង គួឲ្យសរសើរណាស់ដែរ គឺការបង្កើតឲ្យមានពុម្ពអក្សរខ្មែរ សំរាប់បោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅឲ្យបានច្រើនក្បាល។ វចនានុក្រមយើងក៏កើតឡើងក្នុងគ្រានោះដែរ។ ដែលយើងអាចរាប់បានថាជាការលូតលាស់គោលចារឹក ឬ ច្បាប់ទំលាប់មួយខាងអក្សរសាស្ត្រ និង ភាសាជាតិយើង។ សៀវភៅជាច្រើន ក៏បានបោះពុម្ពចេញផ្សាយបន្ដៗគ្នា ប៉ុន្ដែជំនាន់នោះ យើងឃើញច្រើនតែជាសៀវភៅធម៌ថាថិ និង ច្បាប់បុរាណខ្លះៗ ប៉ុណ្ណោះ ឯរឿងប្រលោមលោក និង សៀវភៅនិយាយពីការស្រាវជ្រាវ មិនសូវឃើញមានបោះពុម្ពផ្សាយទេ។ ឯសៀវភៅដែលចេញផ្សាយទាំងនោះសោត សុទ្ធតែត្រូវសុំអនុញ្ញាតពីរាជការអាណាព្យាបាលថែមទៀតផង។ ហេតុនេះហើយ ទើបសៀវភៅណាដែលជាគ្រឿងណែនាំដាស់តឿនចិត្ដគ្នាយើង មិនអាច នឹង ចេញផ្សាយបានតាមចិត្ដឡើយ។
បើយើងធ្វើការសង្កេតចំពោះប្រលោមលោកខ្មែរ សម័យនោះវិញ យើង នឹង ឃើញថា ប្រលោមលោកខ្លះៗ នោះមានរបៀបសរសេរប្លែកពីសម័យមុនៗ សន្ធឹកណាស់ គឺគេសរសេរជាពាក្យរាយរាប់ៗ ដូចជាពាក្យដែលអ្នកស្រុកធ្លាប់និយាយគ្នារាល់ថ្ងៃ នាំឲ្យអ្នកអានងាយយល់ងាយគិតជាជាងស្នាដៃពីមុនមក។ មួយទៀតក្នុងរឿងទាំងនោះ ក៏ឈប់មានប្រើមន្ដអាគមដូចគ្រាមុនៗ ទៀតហើយ អ្នកនិពន្ធសុទ្ធតែត្រិះរិះ រចនាស្នាដៃខ្លួន ឲ្យស្របទៅតាមការចំរើនលូតលាស់ នៃ សាកលលោកសម័យថ្មី។ ហេតុដែលនាំឲ្យកើតដុះដាលរឿងប្រលោមលោកទំនើបជាបន្តៗ គ្នាក្នុងគ្រានោះ ព្រោះរាជការបានបង្កើតជាការប្រឡងប្រជែងខាងអក្សរសាស្ត្រជាញឹកញាប់ ព្រមទាំងឲ្យរង្វាន់យ៉ាងគាប់គួរ ដល់ម្ចាស់ស្នាដៃណាដែលជាប់លេខផង។
ហើយស្នាដៃដែលល្អៗទោះជាប់លេខក្ដី មិនជាប់លេខក្ដី ឲ្យតែគណកម្មការមានសេចក្ដីសរសើរ ត្រូវគេយកទៅចុះផ្សាយនៅក្នុងសារព៌តមានកម្ពុជា ដែលជាទិនានុប្បវត្ដិ មួយចេញផ្សាយជាយូរអង្វែងណាស់មកហើយ។ ដូច្នេះអែង ទើបបណ្ដាជនទូទៅនាំគ្នាក្រេបជញ្ជក់ នូវ រសជាតិអក្សរសាស្ត្រទាំងនោះ បានធូរស្រួលជាជាងលើកមុនៗ ព្រោះមានប្រាកដជាអក្សរពុម្ពយ៉ាងស្អាត។ មានរឿងមួយចំនួនទៀត ត្រូវបានចេញផ្សាយតាមរយៈការផ្សាយរបស់ក្រុមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ គឺជួនកាលក៏បោះដោយឡែកជាមួយសៀវភៅ និង ខ្លះទៀតផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា ដែលជាទស្សនាវដ្ដីមួយមានអាយុជាង ៣០មកហើយ។
ទស្សនាវដ្ដីនេះ ជាអង្គការយ៉ាងចំណានជួយស្ទួយទ្រនូវពុទ្ធសាសនា និង អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ឲ្យកាន់តែមានរស្មីច្រាលរន្ទាលទៅគ្រប់ទិសទីក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រ។ យើងសូឆ្លៀតឱកាសពិសេស សរសើរដល់សន្ដានចិត្ដ អស់លោកដែលប្រឹងប្រែងផ្ដួចផ្ដើមឲ្យកើតជាទស្សនាវដ្ដីនេះឡើង។ ប្រសើរសំខាន់មួយផ្នែកទៀត គឺអស់លោកអ្នកនិពន្ធដែលប្រឹងប្រែងសរសេរជារឿងរ៉ាវ និង ស្រាវជ្រាវអារ្យធម៌ខ្មែរបូរាណមកផ្សាយទុកជាគោលចារឹកក្នុងទីនោះ សំរាប់ឲ្យកូនខ្មែរ ស្នេហាវប្បធម៌ជាតិ រាវរកឃើញដានកេរ្ដិ៍ដំណែលដូនតារបស់ខ្លួនយ៉ាងជាក់ច្បាស់។
ទោះជាមានអាយុ ៣០ឆ្នាំ មកហើយក្ដី ទស្សនាវដ្ដីនេះ ឥតប្រាសចាកពីគោលដើម ដែល ធ្លាប់មានមកនោះឡើយ គឺនៅតែមានអត្ថបទជាខ្លឹមសារល្អរហូតសព្វថ្ងៃនេះ។ ដូច្នេះទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា គួររាប់ថា ជាឯកសារមួយយ៉ាងវិសេសសំរាប់អ្នកត្រូវការរៀនសូត្រ ឬស្រាវជ្រាវពីអារ្យធម៌ខ្មែរ ជាពិសេសខាងផ្លូវវប្បធម៌។
ក្រៅពីការផ្សាយតាមរយរាជការ ឬ តាវិធីជាផ្លូវការដូចមានរៀបរាប់ខាងលើនេះ យើងបានប្រទះឃើញមានអ្នកនិពន្ធលាក់មុខជាច្រើនទៀត ដែលបានរៀបរៀងជាកំណាព្យខ្លីៗ សំរាប់ដាស់តឿនគ្នីគ្នាខាងផ្លូវចិត្ដ ឲ្យចេះនឹកឃើញដល់បញ្ហាជាតិដែលស្ថិតនៅក្នុងអាណាព្យាបាលរបស់បរទេស។ ខ្លះទៀតនិយាយពីអនុស្សាវរីយ៍ ក្នុងគ្រាដែលកើតវិប្បរិតដោយសារជនបរទេសចូលមកត្រួតត្រាក្នុងប្រទេសយើង។ ដោយមានយោបល់ផ្ទុយពីរាជការអាណាព្យាបាល ដូចនេះហើយទើបអ្នកនិពន្ធទាំងនោះ មិនហ៊ានបញ្ចញឈ្មោះឲ្យគេស្គាល់ឡើយ មានត្រឹមតែបទនមស្សការ និង កាលបរិច្ឆេទដែលរៀបរៀងប៉ុណ្ណោះ។ ដើម្បីជាសក្ដីភាពចំពោះសន្ដានចិត្ដខ្មែរខាងផ្នែកអក្សរសាស្ត្រក្នុងពេលនោះ យើងសូមស្រង់សេចក្ដីបន្ដិចពីក្នុងកំណាព្យទាំងនោះមកបញ្ជាក់ដូចតទៅ៖
ខ្ញុំនឹងចាត់ចែងតែងសេចក្ដី ពីភពផែនដីកម្ពុជា ប្រែប្រួលរំជួលក្នុងសាសនា អស្ចារ្យកោលាហ៍កើតវឹកវរ។ សព្វថ្ងៃមេទ័ពគេជាធំ គេមករៀបចំក្នុងនគរ មានប៉ុស្ដិ៍គ្រប់ខេត្ដគេត្រួតឈរ គេរៀបនគរបំរុងចាំ។ តម្រូវត្រូវគេមានរិទ្ធក្លា ត្រួតត្រារាជការចិត្ដមួនមាំ លើលថ្នាល់ខ្វាត់ខ្វែងវែងវង់ជុំ បុណ្យគេជាធំក្នុងរដ្ឋា ទាំងមន្ត្រីរាស្ដ្រពេញនគរ សព្វថ្ងៃខ្លាចគេដូចជាខ្លា តែគេចង់ឲ្យទៅត្រង់ណា មុខជារលាយត្រង់នោះអែង។ ហៃអ្នកទាំងឡាយចូលអ្នកគិត ស្មារតីគំនិតក្រែងវង្វេង កុំធ្វើផ្ដេសផ្ដាសទាំងចាស់ក្មេង ប្រុងប្រែងគំនិតគិតរាល់គ្នា។