ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំពូកទីប្រាំពីរ
អក្សរសាស្ត្រសម័យអង្គរ(ត)
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី4.មេសា 2020.ម៉ោង 17:05
ក្នុងសម័យអង្គរនេះ គេស្គាល់ឈ្មោះអ្នកនិពន្ធសិលាចារឹកប្រាំមួយរូប ដែលមាននាមជាក់ប្រាកដទុកកេរ្ដិ៍ដំណែលដល់យើងគ្រប់គ្នា គឺបណ្ឌិតទិវាករ បណ្ឌិតយតិអមរភាវ បណ្ឌិតភូបន្ទ្រៈ បណ្ឌិតកវិន្ទ្រៈ បណ្ឌិតសវសោម និង ព្រះនាងអន្ទ្រទេវី។
ស្នាដៃដែលយើងលើកយកមកបង្ហាញខាងក្រោមនេះ យើងបានដកស្រង់ធ្វើជាសេចក្ដីប្រែសំរួល(2) និង ធ្វើជាសេចក្ដីអធិប្បាយបន្ថែមពីជីវប្រវត្ដិ តាមលំដាប់មុនក្រោយ សំរាប់ជាឯកសារដល់អ្នកត្រូវការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រ ដូចតទៅនេះ៖
១ - បណ្ឌិតសិវសោម
បណ្ឌិតនេះជាអ្នកចេះចាំស្ទាត់នូវក្បួនច្បាប់ទាំងឡាយខាងអក្សរសាស្ត្រ និង មន្ដវិជ្ជាគាថាផ្សេងៗ។ លោកបានចងក្រងជារឿងរ៉ាវ និង ក្បួនខ្នាតជាច្រើន មានរឿងមហាភារតៈ ក្បួនវេយ្យាករណ៍ជាដើម។ លោកបានទទួលប្រោសប្រាណពីសំណាក់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យនោះ និង ជារាជគ្រូផ្ទាល់របស់ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័ន។ ស្នាដៃរបស់លោក បានគង់នៅ និង សិលាចារឹកប្រាសាទកណ្ដោលដើម ដែលយើងស្រង់សេចក្ដីបន្ដិចដូចខាងក្រោម៖
សូម្បីបើលាក់ខ្លួនពួនអាត្មាក្នុងព្រៃស្ងាត់ក៏ដោយ រាជសត្រូវភ្លឺស្វាងដោយប្រទីបជ័យជំនះរបស់ព្រះអង្គ រត់ចូលមកជ្រកក្រោមព្រះបាទ ហាក់ដូចជាខ្លាក្រែងព្រះអង្គចាប់បានជាថ្មីទៀត។
២ - បណ្ឌិតយតិអមរភាវៈ
ជាអ្នកប្រាជ្ញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទយសោវរ្ម័ន ដែលព្រះអង្គទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានឋានន្ដរសក្ដិ ជាធិបតីលើចំណោមបណ្ឌិតទាំងឡាយក្នុងសម័យនោះ ព្រមទាំងជាសង្ឃរាជលើវត្ដឥន្ទ្រាស្រម ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលខាងលទ្ធិសាសនាព្រាហ្មណ៍។ លោកទុកស្នាដៃក្នុងសិលាចារឹកនៅភ្នំបាយ័ង្គ ដែលយើងស្រង់យកសេចក្ដីបន្ដិចដូចតទៅ៖
សូមព្រះសិវៈដ៏មានជតាធំ ហើយដែលមានព្រះបាទធ្ងន់ជាន់រាវណទសមុខ ឲ្យស្រែកថ្ងូរទ្រហឹងពេញអាកាស ដោយសេចក្ដីឈឺចាប់ ថែរក្សា នូវ សម្បត្ដិរបស់អ្នក។
ប្រយោគខ្លីខាងលើនេះ បណ្ឌិតយគិអមរភាវៈ សុំឲ្យព្រះឥសូរដែលមានរិទ្ធអំណាច អាច នឹង ជាន់លើយក្សរាវណ ដែលមានមុខដប់ ឲ្យស្រែកថ្ងូរដោយចាញ់បារមីបាននោះ សូមឲ្យមកជួយថែរក្សានូវសេចក្ដីខុខរុងរឿងរបស់ ប្រជានុរាស្ត្រទាំងឡាយកុំបីខានឡើយ។ នេះអែងជាសេចក្ដីអំពាវនាវរបស់សិលាចារឹក កើតឡើងដោយព្រះរាជូបត្ថម្ភ នៃ ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន គឺជាព្រះមហាក្សត្រក្លៀវក្លាមួយអង្គក្នុងសតវត្សទី៩ ដែលបានរៀបចំកសាងប្រាសាទអង្គរធំ។
៣ - បណ្ឌិតយទិវាករៈ (3)
ជាកវីនិពន្ធយ៉ាងឯកជំនាន់រជ្ជកាល នៃ ព្រះបាទរាជិន្ទ្រវរ្ម័ន។ លោកចេះស្ទាត់ នូវ វិជ្ជាត្រ័យវេទ អាចសេកមន្ដអាគមធ្វើទ័ពសត្រូវឲ្យវិនាសខ្ចាត់ខ្ខាយបាន។ បណ្ឌិតនេះ បានទទួលសេចក្ដីប្រោសប្រាណពីព្រះរាជាយ៉ាងគាប់ចិត្ដក្រៃលែង គឺព្រះអង្គបានប្រទាននូវបុត្រីមួយអង្គព្រះនាម «ឥន្ទ្រលក្ស្មី»ឲ្យធ្វើជាភរិយា បណ្ឌិតទិវាករ។ ស្នាដៃលោកលាតត្រដាងនៅក្នុងផ្ទាំងសិលាចារឹកប្រាសាទកំភឹស ដែលយើងដកស្រង់សេចក្ដីខ្លះៗដូចតទៅ៖
ឆេះរោលរាលដោយព្រួញទិព្យរបស់ព្រះអង្គ មហាព្រៃនៃពួកសត្រូវលែងលូតលាស់ឡើងវិញ សូម្បីបើស្រោចស្រប់ដោយទឹកភ្នែកពួកទីប្រឹក្សាក៏ដោយ។
ក្នុងឃ្លាយ៉ាងខ្លីខាងលើនេះ អ្នកនិពន្ធទិវាករ បានសរសើររិទ្ធិបារមី នៃព្រះបាទជយវរ្ម័នទី ៥ ដែលជាក្សត្រប្រកបនូវបារមីក្លៀវក្លា បង្ក្រាបអស់ពួកសត្រូវដែលមាននៅគ្រប់ទិសដំបន៉ដេលអ្នកនិពន្ធ បានប្រៀបប្រដូច នឹង មហាព្រៃឲ្យស្ងប់ស្ងាត់ឈឹងសូន្យ ទោះបីជាមានពួកទីប្រឹក្សាប្រឹងដាស់តឿនរំលឹកយ៉ាងណាក៏ដោយ។
៤ - បណ្ឌិតកវិន្ទ្រៈ
ជាអ្នកនិពន្ធយ៉ាងឆើតមួយរូបក្នុងរជ្ជកាល នៃ ព្រះបាទសុរ្យវរ្ម័ន។ លោកបានរៀនចេះស្ទាត់នូវគម្ពីរក្បួនខ្នាតផ្សេងៗ ហើយជាអ្នកមានប្រាជ្ញាវាងវៃបំផុត អាចនឹង ដោះស្រាយ នូវ បញ្ហាអ្វីៗ យ៉ាងពិបាកបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ហេតុនេះហើយ ទើបព្រះរាជាសព្វព្រះទ័យ តែងតាំងជាទីប្រឹក្សារបស់ព្រះអង្គ។ ស្នាដៃលោកមានពិស្ដារក្នុងសិលាចារឹកប្រាសាទខ្ន ដែលយើងស្រង់សេចក្ដីមួយប្រយោគមកបញ្ជាក់បន្ដទៅនេះ៖
ក្នុងសង្គ្រាម គ្រឿងអាវុធដែលបច្ចាមិត្ដវាត់មកយ៉ាងធ្ងន់លើព្រះអង្គដោយពេញទំហឹង ហាក់ដូចជាសត្វតូចមួយទិច ឬ ស្រីក្រចៅប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងប្រយោគនេះ អ្នកនិពន្ធកវិន្ទ្រៈ បានបង្ហាញ នូវ ចេស្ដា នៃ ព្រះបាទសុរ្យវរ្ម័ន ក្នុងគ្រាដែលយាងចេញតយុទ្ធក្នុងរណរង្គ។ អ្នកនិពន្ធបានពោលថា កាលបើសត្រូវប្រហារ នូវ សស្ត្រាវុធមកលើព្រះអង្គ ព្រះបាទសុរ្យវរ័្មន ឥតមានញញើតឡើយ ព្រោះឥតមានឈឺចាប់ដល់ព្រះកាយបន្ដិចសោះ គ្រាន់តែសៅហ្មងបន្ដិចទុកដូចជាសត្វតូចមួយទិច ឬ ដូចជាស្រីក្រចៅប៉ុណ្ណោះ។
៥ - បណ្ឌិតភូបន្ទ្រៈ
បណ្ឌិតភូបន្ទ្រៈ ជាអ្នកប្រាជ្ញមួយរូបក្នុងសម័យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧។ លោកជាអធិបតីលើកគណអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ដែលជាទីប្រឹក្សារបស់ព្រះរាជា ហើយលោកជាចៅក្រមយ៉ាងល្បីល្បាញផង ព្រោះជាអ្នកមានស្មារតីទូលំទូលាយខាងផ្លូវច្បាប់(4)
យើងដកស្រង់ស្នាដៃរបស់លោកពីក្នុងសិលាចារឹកប្រាសាទទរ ដែលមានសេចក្ដីដូចតទៅ៖
ទ្រង់ជ្រាបថា ផែនដីព្រះអង្គដែលទ្រង់បានកសាងឲ្យក្លាយទៅជាស្ថានសួគ៌ដោយព្រះប្រាជ្ញាណាណ ត្រូវមរណៈព្យាបាទហើយ ទ្រឹង់នាំឲ្យយកទឹកអម្រឹតធ្វើជាភេសជ្ជៈ ដើម្បីញ៉ាំងសត្វដែលស្លាប់ កុំឲ្យស្លាប់ទៀត។
ប្រយោគខាងលើនេះ បង្ហាញពីសម្រស់ពាក្យពេចន៍ជាស្នាដៃរបស់អ្នកនិពន្ធឈ្មោះភូបន្ទ្រៈ ដែលសរសើរព្រះកិត្ដិគុណរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ដ្បិតព្រះចៅអង្គនេះ ទ្រង់មានព្រះមេត្ដាធម៌ក្រៃលែង ទ្រង់បានចាត់ចែងបង្កើតជារោងព្យាបាលរោគសំរាប់ប្រជាជនជាច្រើនកន្លែង ទើបសេចក្ដីផ្ដើមនៃ សិលាចារឹកនេះ និយាយថា ព្រះអង្គទ្រង់ឈ្វេងយល់ថា ផែនដីដែលព្រះអង្គខំកសាង ឲ្យមានសុខសាន្ដសម្បូណ៌សប្បាយដូចជាស្ថានសួគ៌នោះ ឥឡូវត្រូវរោគាព្យាធិមករុករានញាំញីហើយ ទើបព្រះអង្គណែនាំ នូវ ប្រជាជនដ៏ជាទីសព្វព្រះទ័យ ឲ្យកសាងខ្លួនតាមផ្លូវល្អ ពោលគឺឲ្យផឹក នូវ ទឹកអម្រឹតរសជាតិសីលធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា និង កែរោគជនទាំងនោះ ដោយបង្កើតឲ្យមានក្រុមព្យាពាលជម្ងីដោយឱសថផ្សេងៗ។
៦ - ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី
ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាអគ្គមហេសី នៃ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ គឺព្រះនាងទ្រង់បានទទួលរាជាភិសេកជាមួយព្រះចៅផែនដី ក្រោយដេលព្រះមហេសិដើមធាព្រះកនិដ្ឋាបង្កើតរបស់ព្រះនាងទទួលទិវង្គតហើយ។ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ទ្រង់បានណែនាំព្រះរាជាឲ្យមានព្រះទ័យជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និង ការកសាងវប្បធម៌ជាតិ ដូចជាការបង្កើតឲ្យមានសាលាជាន់ខ្ពស់សំរាប់បង្រៀនកូនចៅខ្មែរ និង បង្កើតវង់ល្ខោនសំរាប់សម្ដែងសិល្បខ្មែរជាដើម។
ស្នាព្រះហស្ថ តទៅនេះ យើងស្រង់ចេញពីសិលាចារឹកប្រាសាទភិមានអាកាស
ដោយមានភក្ដីចំពោះព្រះស្វាមី លុះត្រានិព្វាន ព្រះនាងទ្រង់ទន្ទឹងរង់ចាំឲ្យឃើញថា ព្រះរាជាទ្រង់ថ្វាយព្រះអង្គស៊ប់ ក្នុងពុទ្ធឱវាទសិន ទើបព្រះនាងចូលកាន់និព្វានជាក្រោយ។
ប្រយោគខ្លីនេះ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ទ្រង់ចារឹកទុកអំពីទឹកព្រះទ័យនៃព្រះនាងជយរាជទេវី ជាព្រះកនិដ្ឋា និង ជាមហេសីដើមនៃស្វាមីព្រះនាង កាលមុន នឹង ចូលទិវង្គត។
សរុបសេចក្ដីទៅ សិលាចារឹកទាំងនោះឯង បង្ហាញយើងឲ្យឃើញ នូវ អរ្យធម៌ខ្មែរបុរាណ ជាពិសេសគឺអក្សរសាស្ត្ររបស់យើងកាលសម័យអង្គរ។ សេចក្ដីបកស្រាយ និង កិច្ចការស្រាវជ្រាវទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះសុទ្ធសឹងតែហូរចេញមកពីស៊ីវិល័យសំស្ក្រឹត ព្រោះដូចយើងពោលមកខាងដើមរួចហើយថា សម័យនោះសំស្ត្រឹតជាយានភាសារបស់ជនជាតិអាស៊ី ដេលទុកកេរ្ដិ៍ដំណែលមកបានយូរអង្វែង។ លុះចំណេរតមកមានភាសាបាលីបានមកផ្លាស់វេនម្ដង ក៏បង្កើតបូលដ្ឋានអក្សរសាស្ត្រ បន្ថែមលើមូលដ្ឋានសំស្ក្រឹត ពីបូរំបូរាណមកទៀត។ សង្ខេបសេចក្ដីទៅ យើងស្គាល់បានថា ភាសាសំស្ក្រឹត និង ភាសាបាលី ជាមូលដ្ឋាន នែ អំបូរភាសារបស់ជនជាតិអាស៊ី ដូចគ្នា នឹង ភាសាឡាតាំង និង ក្រេក ដែលជាមូដ្ឋាន នៃ ភាសាអឺរុបដែរ។