ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំពូកទីប្រាំមួយ
អក្សរសាស្ត្រមុនសម័យអង្គរ
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី21.មីនា 2020.ម៉ោង 14:44
សម័យមុនអង្គរ ជាសម័យដំបូងបំផុតដែលជនជាតិខ្មែរ កសាងឥស្សរភាព និង អារ្យធម៌នៅលើដែនដីគោកធ្លកល។ ពេលនោះព្រះបឋមក្សត្រខ្មែរ គឺព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យ។ ក្រោយដែលបានមកវាតអំណាចលើដែនដីគោកធ្លកហើយ ទ្រង់ចាប់កសាងវប្បធម៌ជាបណ្ដើរៗ គឺតាំងពីសតវត្សទី ១ នៃគ្រឹស្ដសករាជ។ អក្សរខ្មែរយើងជាននោះមានសណ្ឋានរូបរាងស្រដៀងគ្នា នឹង អក្សរឥណ្ឌៀភាគខាងត្បូង។ ប៉ុន្ដែបណ្ឌិបុរាណខ្មែរយើង មិនព្រមប្រើអក្សរដែលដូចរបស់គេស្មោះនោះទេ លោកបាននាំគ្នាប្រឹងកាឡៃបន្ដិចម្ដងៗ ឲ្យមានសណ្ឋានមួយប្លែកជាពិសេសសំរាប់ជាតិរបស់ខ្លួន។ គឺឲ្យមានលក្ខណជាពិសេស អាចឲ្យជនទូទៅស្គាល់បានថា នេះពិតជារបស់ខ្មែរមែនៗ តាំងពីអង្វែងកាល ចំនួនជិតពីរពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ កេរ្ដិ៍ដីណែលសម័យនោះ យើងឃើញស្គាល់បានដោយសារមានចារនៅលើផ្ទាំងសិលា ដែលជាវត្ថុឋាវរៈមួយគង់ទ្រង់នៅបានយ៉ាងយូរ។ ពាក្យពេចន៍ គឺសំដីប្រើប្រាស់របស់ជនជាតិយើងសម័យនោះ ច្រើនលំឱនទៅតាមនិន្នាការភាសាសំស្ក្រឹត ព្រោះកាលនោះភាសាសំស្ក្រឹត បានលាតសន្ធឹងអំណាចពាសពេញដែនដីយើង ដ្បិតភាសានេះផ្ដិតជាប់នៅក្នុងលទ្ធិសាសនាព្រាហ្មណ៍ និង ពុទ្ធសាសនា បែបមហាយាន។ ខ្មែរយើងកាលនោះ សុទ្ធសឹងតែគោរពលទ្ធិសាសនាព្រាហ្មណ៍ជាភាគច្រើន និង ពុទ្ធសាសនាមហាយានខ្លះៗ ព្រោះជនជាតិឥណ្ឌៀត្រកូលកោណ្ឌញ្ញ ដែលបានមកបោះជំរុំយ៉ាងស៊ប់សួនលើដែនដីគោកធ្លកនោះ សុទ្ធតែជាអ្នកគោរពសាសនាទាំងពីរខាងលើនេះទាំងអស់គ្នា។
តទៅនេះ យើងសូមជូនសេចក្ដីដកស្រង់ពីសិលាចារឹកបុរាណមួយជាភាសាសំស្ក្រឹតតែប្រែជាភាសាខ្មែរ សំរាប់ជាការប្រៀបធៀបសំពស់អក្សរសាស្ដ្រសម័យមុនអង្គរ និង សម័យយើងក្នុងបច្ចុប្បន្ន។ សេចក្ដីដកស្រង់នោះយើងបានស្រង់ចេញពីសៀវភៅ «ពុទ្ធសាសនា ២៥០០»ជាសេចក្ដីប្រែរបស់ព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ដែលបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឱកាសបុណ្យ ព.ស ២៥០០ មានសេចក្ដីដូចខាងក្រោម៖
ព្រះវររាជាទ្រង់បានប្រកាសក្នុងរាជសភាចា ចូរប្រជាជនក្រេបផឹក នូវ ទឹកអម្រឹត ពោលគឺព្រះបន្ទូលព្រះបាទ ជាវង្ស នៃ ព្រះបាទស្រីមារៈ ទ្រង់បានជាកិត្ដិយស នៃ រាជវង្ស ស្រីមារៈ ទ្រង់បានប្រកាសក្នុងកណ្ដាលជំនុំជន នូវ ព្រះរាជបន្ទូលសូរសីហនាទ ជាប្រយោជន៍ ដល់ប្រជាជនទាំងឡាយ ទ្រង់ជាកវិណទាំងពីរដ៏ប្រសើរ ទ្រប្រចាប់លើសង្ហាសនៈ ហើយទ្រឈ្វេងយល់ នូវ គតាគតិ គឺការអន្ទោលស្លាប់កើត នៃ មនុស្សលោក ទើបត្រាស់ថ «កាលបើកូនខ្ញុំក្ដី បងប្អូនខ្ញុំក្ដី មិនមែនអ្នកកន្ដៀតទេ បានសំរាចបំណងអ្នកហើយ ខ្ញុំសូមឲ្យយកសម្បត្ដិខ្ញុំទាំងអស់ ប្រាក់មាស និង ជាប្រយោជន៍ដល់សត្វលោកទាំងឡាយ។ នេះជាសេចក្ដីបញ្ជាក់របស់ខ្ញុំ។ សូមព្រះរាជាទាំងឡាយនៅក្នុងអនាគត ព្រតិបត្ដិតាមបញ្ជាខ្ញុំនេះកុំបីខាន»
សេចក្ដីដកស្រង់របស់យើងខាងលើនេះ ជាស្នាព្រះហស្ថ របស់ព្រះរាជាខ្មែរមួយអង្គកាលពីក្នុងសតវត្សទី៣ នៃគ្រឹស្ដសករាជ គឺព្រះបាទ «ស្រីមារ» ដូចភស្ដុតាងបញ្ជាក់ព្រះនាមព្រះអង្គក្នុងអត្ថបទខាងលើស្រាប់។ សិលាចារឹកនេះគេប្រទះឃើញនៅវ៉ូកាញ់ ក្នុងខេត្ដញ៉ាត្រាំង (ប្រទេសវៀតណាម) ដែលពីដើមទីនោះជាអាណាខេត្ដខ្មែរមួយដែរ។ សេចក្ដីបរិយាយរបស់សិលាចារឹកនេះ ជាព្រះរាជបន្ទូលរបស់ព្រះបាទស្រីមារៈ គឺព្រះបាទហ្វាន់ ម័ន ដែលឯកសារចិនបានថ្វាយព្រះនាមព្រះអង្គតាមទំនួលភាសាចិនថា «ហ្វាន់ ចេម័ន»។ ក្នុងគ្រាដែលព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជហើយ ក៏ចាត់ចែងរៀបកសាងសិលាចារឹកនេះ ទុកជាដំណាងព្រះរាជឧត្ដមគតិរបស់ព្រះអង្គ។
បានសេចក្ដីថា៖ ព្រះបាទស្រីមារៈ ជាបឋមវង្សនៃក្សត្រខ្មែ មានព្រះរាជហរិទ័យជ្រះថ្លា ទ្រង់តែងសន្ដោសដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅគ្រប់ប្រភេទ ដោយទ្រង់យល់ច្បាស់ នូវ ដំណើរ គតាកតិ ការវិលកើតវិលស្លាប់របស់មនុស្សក្នុងវាលវដ្ដសង្សារ។ ទ្រង់បានបរិច្ចាគព្រះរាជទ្រព្យធ្វើជាទានដល់សាធារណជន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ទ្រង់បានត្រាស់ផ្ដាំផ្ញើដល់ព្រះរាជា ជាដំណក្រោយៗមក សូមឲ្យទ្រង់មានព្រះមេត្ដាធម៌ដូចព្រះអង្គដែរ។ ដើម្បី នឹង ទុកជាសក្ខីភាព នូវ ព្រះរាជបំណងដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ព្រះអង្គ ទើបព្រះបាទស្រីមារៈ បានចាត់ចែងធ្វើលិលាចារឹកនេះឡើង ទុកជាកេរ្ដិ៍ដំណែលរហូតដល់រាប់ពាន់ឆ្នាំក្រោយមក ក៏យើងនៅស្គាល់បានយ៉ាងច្បាស់ប្រាកដ នូវ ព្រះរាជកាយវិការ ដ៏ប្រសើររបស់ព្រះរាជាអង្គនេះ។
ប្រយោជន៍សំខាន់ម្យ៉ាងទៀត សិលាចារឹកនេះមិនត្រឹមតែកត់ត្រាទុក នូវ ព្រះរាជបំណងរបស់ព្រះអតីតមហាក្សត្រខ្មែរប៉ុណ្ណោះទេ អាចរាប់បានជាវណ្ណកម្មមួយសំរាប់ឲ្យយើងឃើញជាក់ប្រាកដពីការប្រើតួអក្សរ និង សំនួនពាក្យពេចន៍ នៃ ភាសាខ្មែរសម័យនោះផង។ គឺថាពត៌មានផ្សេងៗ ខាងអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ដែលយើងស្គាល់បានអំពីស្នាដៃសម័យដំបូង គឺសម័យអង្គរនោះ ក៏ដោយសារតែផ្ទាំងសិលាចារឹកទាំងនោះអែង។
ប៉ុន្ដែយើងស្ដាយបំផុត ព្រោះពេលវេលាពុំអាចបើកឱកាសឲ្យយើងដកស្រង់ស្នាដៃឯទៀតៗ ដែលកើតក្នុងសម័យជាមួយគ្នា មកបញ្ជាក់ឲ្យបានសព្វគ្រប់ សមតាមបំណងឡើយ ព្រោះឯកសារទាំងនោះនៅស្ដួចស្ដើងតិចតួចពេក។ ដូចនេះហើយ បានជាយើងព្យាយាមសំរាំងយកតែស្នាដៃណាដែលងាយស្ដាប់ងាយយល់ និង ប្រកបដោយលក្ខណអក្សរសាស្ត្រពិតៗ មកធ្វើការពិភាក្សាជាមួយអស់លោកអ្នកឲ្យបានឃើញជាក់ច្បាស់ ដ្បិតអីបញ្ហាទាំងនេះ គឺពិតជាបញ្ហានៅក្នុងសភាពស្មុគស្មាញនោះឡើយ។
សរុបសេចក្ដីទៅ សម័យទីមួយ នៃ អក្សរសាស្ត្រយើង គឺជាសម័យដែលបុព្វបុរសខ្មែរ ខិតខំព្រាងបង្កើត បានជារូបជាអង្គ នៃ តួអក្សរ និង ប្រឹងរកមធ្យោបាយផ្សាយ នូវ អក្សរនេះ ឲ្យជនគ្រប់គ្នាបានចេះបានយល់សំរាប់ជាប្រទីបមួយ ជួយបំភ្លឺផ្លូវឲ្យយើងដើរត្រេចទៅកាន់ត្រើយវឌ្ឍនធម៌។
ទំព័រ87--02ទំព័រ87--02 ប៉ុន្ដែសម័យមុនអង្គរនេះ ទីក្រុងខ្មែរ មិនបានតាំងទីនៅកន្លែងមួយជាប់លាប់ទេ គឺចេះតែមានការប្ដូរផ្លាស់ជាញឹកញយ ដូចជាប្ដូរពីវ្យាធបុរៈ ទៅឥសាណបុរៈ រួចទៅ មហិន្ទ្របុរៈ ជាដើម។
អ្នកប្រវត្ដិសាស្ត្របានសន្និដ្ឋានសម័យដំបូងនេះ ហៅថាសម័យ «នរគភ្នំ» ត្រូវ នឹង អ្នកកត់ត្រាជាតិចិនហៅថា ហ្វូណាម ដែលក្លាយមកដល់យើងថា «ហ្វូណន»។ ព្រោះហេតុតែមានការតាំងទីក្រុងមិនស្ថិតស្ថេរដូចនេះហើយ ទើបសិលាចារឹកខ្មែរចេះតែលេចឃើញមានឯនេះមួយ ឯនោះមួយ សឹងតែពាសពេញអាណាចក្រ។ ក្រៅពីសិលាចារឹកទាំងនេះ យើងពុំមានប្រទះឃើញស្នាដៃអ្វី ជាដុំកំភួនល្មមយកជាការបានទេ ដ្បិតពេលវេលាពីនោះមកដល់ឥលូវនេះ ជាយូរអង្វែងណាស់ផង ក្រៅពីដុំថ្ម មិនអាចមានអ្វីនៅគង់ទ្រង់បានយូរឡើយ។
សម័យមុនអង្ករ របស់អក្សរសាស្ត្រយើងបានចប់ត្រឹមចុងបំផុត នៃ សតវត្សទី ៨ នៃ គ្រឹស្ដសករាជ គឺនៅគ្រាដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានលើកទីក្រុងទៅតាំងនៅអង្គរ។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា