ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំពូកទីប្រាំ
អក្សរចែកជាសម័យ
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី14.មីនា 2020.ម៉ោង 8:16
- ដើម្បីឲ្យងាយសិក្សាពីប្រវត្ដិហូរហែដ៏វែងឆ្ងាយ នៃអក្សរសាស្ត្រ តាំងពីពេលកើតបានជារូបរាងរហូតដល់គ្រាបច្ចុប្បន្ននេះ យើងចែកសម័យធំៗជា ៥សម័យគឺ៖
- 1 - សម័យមុនអង្គរ,
- 2 - សម័យអង្គរ,
- 3 - សម័យកណ្ដាល,
- 4 - សម័យអាណាព្យាបាល,
- 5 - សម័យបច្ចុប្បន្ន
សម័យមុនអង្គរ រាប់តាំងពីប្រទេសខ្មែរ ចាប់កសាងអារ្យធម៌របស់ខ្លួន គឺពេលដែលចាប់ផ្ដើមមានប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ជាដំបូងតាំងពីសតវត្សទី១ នៃគ្រិស្ដសករាជ រហូតដល់ចុងសតវត្សទី ៨។ គ្រានោះព្រះបឋមក្សត្រខ្មែរ គឺព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យ ទ្រង់បានដឹកនាំអារ្យធម៌ឥណ្ឌៀផ្នែកខាងត្បូង មកសាបព្រោះលើប្រទេសយើង ដែលមានអក្សរសាស្ត្រជាអាទិហើយទ្រង់បណ្ដុះបណ្ដាល នូវ ពូជធារទាំងនោះ ឲ្យកើតកាលវាលគុម្ព សាយភាយទៅគ្រប់និគមជនបទ នៅក្នុងផែនដីយើង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ទ្រង់បានបន្ដនូវព្រះរាជសន្ដតិវង្សដើម្បីពង្រីកនូវអារ្យធម៌ទាំងនេះ មានរស្មីកាន់តែភ្លឺស្វាងឡើង សំរាប់ជនខាងក្រោយទៀត។ បានសេចក្ដីថា កាលនោះអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ ស្ថិតនៅក្នុងពេលកសាងនៅឡើយ តែតែងបានភពប្រទះ នឹង ភ័ព្វវាសនាល្អ គឺសេចក្ដីចំរើនជាលំដាប់។ ប៉ុន្ដែអក្សរសាស្ត្រខ្មែរជំនាន់នោះ មាននិន្នាការសំស្ក្រឹតគ្របដណ្ដប់ជានិច្ច ព្រោះលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនាបែបមហាយានកំពុងលាតសន្ធឹងអានុភាពនៅក្នុងប្រទេសយើង។ លទ្ធិទាំងនោះ សុទ្ធតែមានសំស្ក្រឹតជាមូលដ្ឋាន។
ដែលហៅថាសម័យអង្គរក្នុងទីនេះ គឺរាប់តាំងពីសតវត្សទី ៩ ដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានចាប់កសាងទីក្រុងថ្មីនៅអង្ករ ក្នុងភូមិភាគខាងជើងបឹងទន្លេសាប រហូតដល់ចុងសតវត្សទី ១៥ គ្រាដែលព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ទី ២ ចៅពញាយ៉ាត លើកទីក្រុងពីអង្គរមកកសាងនៅចតុមុខវិញ។
សម័យនេះអក្សរសាស្ត្រខ្មែរក៏បានចំរើនលូតលាស់ទទួលការរុងរឿងយ៉ាងខ្ពស់បំផុត ព្រោះរិទ្ធិបារមីរបស់ប្រទេសកំពុងស្ថិតក្នុងជោគជ័យដ៏ថ្កុំថ្កើង។ អាណាចក្របានរីកទូលាយ ជាគ្រឿងបើកអំណាច ឲ្យអក្សរសាស្ត្របានហូរហៀរចេញទៅផ្សាយគ្រប់ទិសទីក្នុងបូរី និង ស្រុកតូចតាច ព្រមទាំងប្រទេសចំណុះខ្លះផង។ ឯអ្នកប្រាជ្ញរាជបណ្ឌិត ក៏កើតមានឡើងជាច្រើន ព្រោះតែងបានទទួលការនិយម រាប់អានពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន រហូតតាំងពីរាស្ត្រប្រជា ដល់នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីដែលមានឋានៈខ្ពស់ៗ។ ជាពិសេសគឺព្រះមហាក្សត្រ ដែលព្រះអង្គតែងសព្វព្រះរាជហរិទ័យ សន្ដោសប្រោសប្រាណរាប់រកអ្នកប្រាជ្ញសព្វមុខវិជ្ជា មានវិជ្ជាអក្សរសាស្ដ្រជាដើម។ ហើយព្រះអង្គតែងប្រោសមេត្ដា តែងតាំងអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ដ្រទាំងនោះនោះ ឲ្យមានគោរម្យងារ ឬ ឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ សំរាប់ចេញចូលគាស់ហ្វៅព្រះអង្គ គ្រប់ពេលដែលទ្រង់ត្រូវការផង។
នៅខាងដើមនៃសម័យនេះ អក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ ត្រូវនៅក្នុងឥទ្ធិពលនៃភាសាសំស្ក្រឹតដូចសម័យមុខនអង្គរដែរ ប៉ុន្ដែមកដល់ផ្នែកខាងចុង បែរជាភាសាបាលីមានអានុភាពលាតសន្ធឹងក្នុងអក្សរសាស្ដ្រយើងទៅវិញ ដ្បិតសម័យនេះ ព្រះមហាក្សត្រ នឹង បណ្ដាជនទាំងឡាយបានវិលមកគោរព លទ្ធិពុទ្ធសាសនាបែបហីនយានវិញហើយ ហើយលទ្ធិពុទ្ធសាសនាបែបហីនយាននេះ លុទ្ធតែមានគោលចារឹកជាភាសាបាលីទាំងអស់ដូចយើងឃើញកេរ្ដិ៍ដំណែល នៅសល់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
សម័យនេះមានរយកាលវែងឆ្ងាយណាស់ រាប់តាំងពីសតវត្សទី ១៥ គឺបន្ដពីពេលចាកចោលក្រុងអង្គរ រហូតដល់សតវត្សទី ១៩ នៅគ្រាដែលហៀបនឹងចាកចោលក្រុងឧត្ដុង្គ។ មានព្រះមហាក្សត្រជាច្រើនអង្គ បានគ្រប់គ្រងរាជសម្បត្ដិនៅរាជវាំងជាច្រើនកន្លែង ដូចជានៅ ស្រីសឈរ ល្វាអែម កោះឃ្លោក ឧត្ដុង្គមានជ័យ និង លង្វែកជាដើម ដែលមានកវីបណ្ឌិតជាច្រើនកើតឡើងបន្ដៗគ្នា តាមលំដាប់រាជ្យជាហូរហែ គឺលើកពីក្រុងមួយទៅក្រុងមួយ នាំយកពូជធារ និង មូលដ្ឋានអក្សរសាស្ត្រ ទៅផ្សាយតាមទីកន្លែងទាំងនោះ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាក់ចិត្ដ ជក់គំនិតក្នុងរស្មីពណ្ណរាយ នៃ ស្នាដៃអក្សរសាស្ត្រក្នុងសម័យនេះ ទុកកេរ្ដិ៍ឲ្យយើងជាច្រើនអនេកគឺសាស្ត្រារឿងរ៉ាវ ឬ ច្បាប់ទំលាប់ផ្សេងៗ សុទ្ធតែកើតឡើងពេលនេះ ដោយសារកវីបណ្ឌិតច្រើនរូប ហើយជាសំខាន់បំផុត មានព្រះរាជាច្រើនព្រះអង្គបានយកព្រះរាជហរិទ័យទុកដាក់ជួយ ឧបត្ថម្ភពេញព្រះកាយពល និង មានស្នាព្រះហស្ថទុកកេរ្ដិ៍ឲ្យរើយ ដូចជាព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា ព្រះស្រីធម្មរាជាព្រះរាជសម្ភារ ព្រះបាទអង្គចន្ទ និង ព្រះបាទសម្ដេចហរិរក្សរាមធិបតីព្រះអង្គឌួងជាដើម។
ក្នុងពេលនោះប្រទេសយើង បានចាក់រិសលទ្ធិពុទ្ធសាសនាបែបហីនយានយ៉ាងមាំមួនហើយ។ បណ្ដាជនគ្រប់ប្រភេទសឹងគោរពលទ្ធិនេះតែមួយគ្រប់ៗគ្នា។ ព្រះរាជាគ្រប់ព្រះអង្គទ្រង់គោរពលទ្ធិពសាសនាព្រះពុទ្ធតាមបែបតែមួយ ហើយទ្រង់តែងជួយឧបត្ថម្ភដល់ព្រះសង្ឃ និង វត្ដអារាមទាំងឡាយ ឲ្យកាន់តែមានច្រើនឡើងៗ។ សមបើព្រះសង្ឃទាំងនោះ ជាអ្នករក្សាឃ្លាំងវិជ្ជាអក្សរសាស្ត្រយ៉ាងដិតដល់ណាស់ផង វណ្ណកម្មរបស់បុព្វបុរសយើងកាន់តែមានស្ថិរភាពមាំទាំ សំរាប់បំពេញកិច្ចត្រូវការរបស់ជនទូទៅក្នុងប្រទេស។
បើយើងសង្កេតឲ្យច្បាស់លាស់ទៅ គ្រានោះមានតែវត្ដអារាមនេះអែង ជាសាលាទិសាបាមោក្ខ គឺជាទីប្រជុំនៃដំរេះវិជ្ជា គ្រប់បែបយ៉ាង។ អ្នកណាចង់មានចំណេះដាក់ខ្លួន ឬ ចង់កសាងខ្លួនឲ្យទៅជាមនុស្សចេះដឹង ត្រូវតែទៅជ្រករៀនសូត្រជាមួយព្រះសង្ឃតាមវត្ដអារាមទាំងនោះជានិច្ច។ ព្រោះគម្ពីរសាស្ត្រាទាំងឡាយ ដែលជាមូលដ្ឋានរបស់វិជ្ជា សុទ្ធតែមានដំកល់ទុកនៅវត្ដអារាមនោះអែង។
ដោយហេតុសម័យនោះមានការសិក្សាជាឯកភាពដូចៗ គ្នាពាសពេញប្រទេស ព្រោះមានគោលចារឹកតែមួយផ្សាយចេញ នូវ ពន្លឺរស្មីជាយូរអង្វែងឆ្នាំ ដូចពាលខាងលើនេះហើយ ទើបប្រទេសយើងបានចំរើនលូតលាស់ខាងអក្សរសាស្ដ្រលើសសម័យមុនៗ ព្រោះអក្សរសាស្ត្រ គេត្រូវរៀនជាបឋម គឺជាការតព្វកិច្ចមួយសំរាប់ឲ្យគេមានមូលដ្ឋានខាងចំណេះប្រាជ្ញា ដើម្បី នឹង បន្ដវិជ្ជាទៅកាន់ទីខ្ពស់ថែមទៀត។
សម័យនេះជាសម័យខ្លីបំផុត គឺរវាងជាង ៨០ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ គ្រានោះប្រទេសយើង ស្ថិតនៅក្នុងអាណាព្យាបាលរបស់ពួកបស្ចិមប្រទេស។ អក្សរសាស្ត្រ និង វប្បធម៌យើងសម័យនេះ មិនសូវបានរីកសាយតាមចំណង់ដូចមុនមកទេ ព្រោះអំណាចវប្បធម័របស់បស្ចិមប្រទេសមានអានុភាពជាង បានចូលមកគ្របដណ្ដប់វប្បធម៌យើងឲ្យនៅស្ងប់ស្ងាត់មួយពេល។ ប៉ុន្ដែការស្ងប់ស្ងាត់នេះ មិនមែននៅឈឹងសូន្យទេ មានកវីបណ្ឌិតជាច្រើនរូប បានប្រឹងប្រែងឆ្លៀតពេលតុបតែងរឿងរ៉ាវជាស្នាដៃដ៏ល្អ ទុកឲ្យយើង បានន័យថា លោកបានចិញ្ចឹមពន្លឺអក្សរសាស្ត្រ ដែលធ្លាប់មានមកតាំងពីព្រេងនាយឲ្យនៅគង់វង់ជីវិតតទៅទៀត កុំឲ្យសាបសូន្យតាមការដែលគេក្រលេកមើលដោយឥតពិចារណានោះឡើយ។ ចំណែកព្រះសង្ឃដែលជាមេឃ្លាំងវិជ្ជានេះ ក៏ប្រឹងរក្សាម៉ឺងម៉ាត់មិនព្រមឲ្យក្បួនខ្នាតទាំងនោះខ្ចាត់ភ្លាត់ទៅណាបានឡើយ ទោះបីជាបានទទួលការនិយមក្ដី ឬ មិនបានទទួលក្ដី ក៏លោកនៅតែប្រឹងរក្សាដដែល បានសេចក្ដីថា ទោះបីជាអក្សរសាស្ត្រនេះ មិនលេចឡើងក្នុងមជ្ឈដ្ឋានជាផ្លូវការក៏ដោយ ព្រះសង្ឃនៅតែថែទាំ និង ផ្សាយបានខ្លះៗ តាមដោយអ្នកស្រុកជិតខាងដែលសិស្សគណរបស់លោក។
ចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសម័យនេះយើងប្រទះឃើញ មានការបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅផ្នែកពុទ្ធសាសនាជាច្រើនក្បាល និង ផ្នែកស្រាវជ្រាវអក្សរសាស្ត្រជាច្រើនណាស់ដែរ ព្រោះសម័យនេះគេបង្កើតឲ្យមានជាអក្សរពុម្ពសំរាប់ប្រើប្រាស់តាមបែបសម័យនិយម។ តែទោះបីជាមានពុម្ពអក្សរ និង ការប្រប្រមូលប្រជុំអ្នកប្រាជ្ញកវីបណ្ឌិតខ្លះហើយ ប៉ុន្ដែលក្ខណសម្បត្ដិរបស់អក្សរយើង នៅតែមិនបានស្ថិតនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានផ្លូវការនៅឡើយ ដូច្ចេះក៏មិនបានទទួលកាតព្វកិច្ចម៉ឺងម៉ាតឡើយ។ នៅចុងសម័យនេះយើងបានទទួលជោគល្អមួយយ៉ាងសំខាន់ គឺយើងកើតបាន «វចនានុក្រម» ដែលជាមេពាក្យធ្វើជាគោលចារឹកនៃពាក្យទាំងឡាយ សំរាប់ឲ្យយើងចេះសរសេរ ឬ ដឹងរបៀបសរសេរឲ្យត្រឹមត្រូវតាមអក្ខរាវិរុទ្ធ ជៀសវាងពីការភ្លាំងភ្លាត់ដែលធ្លាប់មានមកពីមុន។ ក្រៅពីនេះមានការប្រជុំចំណោមអ្នកប្រាជ្ញខាងអក្សរ និង ខាងពុទ្ធសាសនា ធ្វើជាក្រុមមួយសំរាប់ចាត់ចែងការស្រាវជ្រាវ និង ផ្ទៀងផ្ទាត់ក្បួនច្បាប់ ព្រមទាំងបានបោះពុម្ពផ្សាយខ្លះផង។
ដែលហៅថា សម័យបច្ចុប្បន្នក្នុងគ្រានេះ គឺសម័យដែលប្រទេសយើងបានដកខ្លួនចេញពីអាណាព្យាបាល នៃ បស្ចិមប្រទេស។ តាំងពីពេលនោះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសយើងបានលូតលាស់ខាងការផ្សាយសៀវភៅគ្រប់ជំពូក តែច្រើនជាងគេបំផុតគឺសៀវភៅប្រលោមលោក។ មានអ្នកនិពន្ធជាច្រើនឈ្មោះ ប្រឹងចំណាយពេលរៀបចំចងក្រង នូវ រឿងរ៉ាវថ្មីៗ ដែលប្រឌិតឡើងដោយផ្ទាល់ខ្លួនសំរាប់បំពេញចិត្ដអ្នកអាន។ ទោះបីជាមិនសូវបានបរិបូណ៌ខាងផ្លូវគំនិត ឬ ខាងរបៀបសរសេរក៏ដោយ អ្នកនិពន្ធនីមួយៗ សុទ្ធតែបានសរសេរក្នុងអារម្ភកថាសម្ដែង នូវ គោលបំណងរបស់ខ្លួន «ចង់ជួយលោកដំកើងអក្សរសាស្ត្រជាតិ» ដូចៗគ្នា។ ចំណែកសាស្ត្រាបុរាណជាច្រើនឈ្មោះ ក៏បានលេចខ្លួនឡើង អក្សរពុម្ពប្រណាំងប្រជែងជាមួយរឿងទំនើបៗ ទាំងនេះដែរ។