ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំពូកទីពីរ
អានុភាពអក្សរសាស្ដ្រ (ត)
ឃ - អក្សរសាស្ត្រសិលាចារឹក
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី22.កុម្ភៈ 2020.ម៉ោង 8:32
យើងឃើញហើយ សិលាចារឹកមិនត្រឹមតែជាគោលចារឹក កត់ត្រាពត៌មានទុកឲ្យយើងដឹងដាន ពីប្រវត្ដិសាស្ត្ររបស់ជាតិជាអង្វែងមកហើយប៉ុណ្ណោះទេ។ សិលាចារឹកជាប្រភពអក្សរសាស្ត្រមួយយ៉ាងសំខាន់បំផុត។ សម័យដែលខ្មែរកសាងអារ្យធម៌ជាដំបូង តាំងពីសតវត្សទី១ នៃគ្រឹស្ដសករាជ គេអាចដឹងបានដោយសារសិលាចារឹកអក្សរខ្មែរ ដែលនៅសល់ពាសពេញក្នុងអាណាចក្រខ្មែរបុរាណ តែឥលូវត្រូវបែកខ្ញែកទៅឯបរទេសជិតខាងខ្លះទៅហើយ ដូចជាសិលាចារឹកខ្មែរនៅលពបូរី (ប្រទេសថៃ) និង នៅមីសឺង ញ៉ត្រាង (ប្រទេសវៀតណាម) ជាដើម។ លក្ខណគោលទាំងនេះសុទ្ធតែសរសេរជាអក្សរខ្មែរបុរាណពិតៗ មិនដែលទៅខ្ចី ឬ លួចអក្សររបស់ជាតិណាមកចារភ្ជាប់ នឹង ថ្មទាំងនោះឡើយ។
សិលាចារឹក ជាឃ្លាំងមួយផ្ទុក នូវ កំណប់អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ តាំងពីកើតមានអារ្យធម៌មក ហើយកំណប់នេះជាកំណប់សុទ្ធសាធឥតមាននរណាកាឡៃបានឡើយ។ នៅក្នុងផ្ទាំងនីមួយៗ សុទ្ធសឹងវិចិត្រទៅដោយពាក្យពេចន៍ស្រស់ចំណានដែលកើតឡើងដោយស្នាដៃកវីខ្មែរ ពីព្រេងនាយ។ ប៉ុន្ដែពាក្យទាំងនោះ ច្រើនតែជាពាក្យសំស្ក្រឹតសុទ្ធៗ ព្រោះសម័យនោះជាសម័យស៊ីវិល័យសំស្ក្រឹត គេប្រើភាសាសំស្ក្រឹតជាផ្លូវការសំរាប់ប្រទេស។ មួយទៀត ភាសាសំស្ក្រឹតនេះជាភាសាសំរាប់អ្នកប្រាជ្ញ អ្នកមានយសសក្ដិខ្ពស់ បានសេចក្ដីថា ជាភាសារុងរឿងរបស់ជាតិយើងកាលយុគនោះ។ (កកន កែវ ឈុន ៖ ការប្រើភាសាសំស្ក្រឹតក្ដី បាលីក្ដី គឺប្រើបានចំពោះតែមនុស្សមានយសសក្ដិខ្ពង់ខ្ពស់ មានការសិក្សារៀនសូត្រប៉ុណ្ណោះ ឯប្រជាជនសាមញ្ញធម្មតាមិនអាចយល់បានឡើយ នេះហើយ គឺជាវិបត្ដនៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើងមិនចេះចប់មិនចេះហើយ ព្រោះទ្រឹស្ដី ឬ ការប្រៀនប្រដៅអប់រំ សាសនា ប្រជាជនធម្មតាៗ មិនអាចយល់ អត្ថន័យ ស៊ីជំរៅ ច្បាស់លាស់បាន ហើយក៏ប្រព្រឹត្ដប្រតិបត្ដិក៏ធ្វើតែតាមគ្នាតៗ ជារៀងរហូតមក) ។
ពិតមែនហើយតែអក្សរសាស្ត្រ ដែលផ្ដិតជាប់ក្នុងសិលាចារឹកនេះ មិនសូវមានអានុភាពជ្រួតជ្រាបចូលទៅផ្សើមសព្វសាយក្នុងសន្ដានចិត្ដបណ្ដាជនខ្មែរ ដូចសាស្ត្រារឿងប្រលោមលោក ឬ រឿងព្រេងមែន តែក៏បានជាកេរ្ដិ៍ដំណែល ធៀបដូចជាកញ្ចក់មួយទុកសំរាប់ឲ្យជនជាតិយើង ជាន់ក្រោយឆ្លុះមើលពត៌មាន ឬ ព្រឹត្ដិការណ៍ផ្សេងៗ ដែលកើតឡើងក្នុងអតីតកាលដ៍យូរអង្វែង។
ក្រៅពីនេះទៀត សិលាចារឹកជាក្រាំងវិសេសមួយ ដែលដូនតាយើងចេះរិះរកឃើញ ពិធីផ្ចាញ់ពេលវេលាធ្វើឲ្យបានគង់ទ្រង់រូបភាពអក្ខរៈសម័យ បន្ដគ្នាជាលំដាប់ហូរហែ ទុកសំរាប់ឲ្យយើងដឹង ស្គាល់ពីរបៀបសរសេរអក្សរខ្មែរតាំងពីសតវត្សទី ៣មក ជាប្រយោជន៍យ៉ាងសំខាន់ដល់យើងដែលត្រូវការសិក្សា ពីកំណើតអក្សរសាស្ត្រ និង ពិធីស្រាវជ្រាវខាងវេយ្យាករណ៍។ បើយើងពិនិត្យមួយភ្លែត អក្សរដែលចារលើថ្មទាំងនេះហាក់ដូចជាតិចតួចមិនសំខាន់ប៉ុន្មានទេ តែបើសង្កេតឲ្យវែងឆ្ងាយទៅ ទើបយល់ថា ពាក្យតិចតួចនេះអែង «ជាខ្លឹម» ដ៏សំខាន់ អាចឲ្យអ្នកផងបកស្រាយបានជាសេចក្ដីវែងទូលំទូលាយក្រៃលែង គឺអាស្រ័យការទទួលជោគជ័យ ឈ្នះពេលវេលារបស់ដុំថ្មទាំងនេះហើយ ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវក្នុងគ្រាបច្ចុប្បន្ន អាចបកស្រាយ បរិយាយបានហូរហែពីអក្សរសាស្ត្រ ប្រវត្ដិសាស្ត្រ និង អារ្យធម៌រុងរឿងរបស់ជាតិយើងពីព្រេងនាយ។ អាស្រ័យលើហេតុផល ដូចពោលមកនេះអែង ទើបយើងហ៊ានឲ្យឈ្មោះថា «អក្សរសាស្ត្រផ្ដិតជាប់ នឹង សិលាចារឹក»។
ពាក្យថាបច្ចេកទេសក្នុងទីនេះ ពោលសំដៅស្នាដៃណាដែលស្ដីពីវិជ្ជាឯកទេសដោយឡែកពីគេ។ យើង នឹង បកស្រាយពន្យល់សេចក្ដីដូចតទៅ៖ ច្បាប់ទំលាប់ទាំងឡាយជាបទបញ្ញាត្ដផ្សេងៗ សំរាប់របៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ជាអក្សរសាស្ត្រប្រភេទពាក្យរាយ ហើយជាផ្នែកបច្ចេកទេសផង ដែលជាវណ្ណកម្មជាន់ខ្ពស់ តែមិនសូវបានផ្សាយទូទៅគ្រប់ទិសតំបន់ ដូចរឿងប្រលោមលោក រឿងល្ខោន ឬ រឿងព្រេងទេ។ នៅក្នុងវណ្ណកម្មនេះ ច្រើនពោរពេញទៅដោយពាក្យបច្ចេកទេសខាងច្បាប់សំរាប់ស្រុក ដែលយោលទៅតាមទំលាប់របស់ភាសាអ្នកស្រុក បាននិយាយបន្ដៗ តាំងពីអង្វែងកាលមក។
អក្សរសាស្ត្រប្រភេទនេះ មិនមែនមកតាំងពីយូរយាហើយទេ ព្រោះគេមិនប្រទះឃើញមានក្រាំង ឬ ចារឹកជាគោលសំខាន់នៅក្នុងសិលាចារឹក ឬ គម្ពីរសាស្ត្រាអែណាតាំងពីមុនសម័យអង្គរ ឬ ត្រឹមអង្គរទេ គឺគេឃើញមានតែច្បាប់ដើមសរសេរលើក្រដាស ដែលរៀបចងក្រងត្រឹមពេលមុនសម័យឧត្ដុង្គ ឬ ត្រឹមសម័យឧត្ដុង្គប៉ុណ្ណោះ។ ច្បាប់ដើមទាំងនោះ មានគង់ទ្រង់រហូតសព្វថ្ងៃ ដែលក្រុមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យបានថែទាំទុកយ៉ាងមធ្យ័ត ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា «ព្រះរាជក្រិត្យក្រមផ្សេងៗ» មានទាំងអស់ ២៤ក្រម គឺមានក្រមឧទេន ក្រមចែកពល ក្រមទសភរិយា ជាដើម។
អែសេចក្ដីបរិយាយរបស់ក្រិត្យក្រមទាំងនេះ ចែកដោយឡែកៗ ពីគ្នា គឺមាននិយាយពីច្បាប់ទំលាប់របស់កងយោធា ពីច្បាប់កាត់ក្ដីផ្សេងៗ និង របៀបទារពន្ធដារដាក់ឃ្លាំងរាជការជាដើម។ ស្នាដៃទាំងនេះ ប្រឌិតឡើងដោយអ្នកប្រាជ្ញខាងច្បាប់បុរាណជាច្រើនរូប ដោយមានព្រះមហាក្សត្រនៅសម័យនោះ ទ្រង់ជាមគ្គុទេសក៍ ក្នុងការរៀបរៀងនេះផង គឺចាប់តាំងពីរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាមក។ យើងគួសរសើរម្យ៉ាងទៀតចំពោះស្នាដៃទាំងនេះ ព្រោះបុព្វបុរសយើងសម័យនោះនឹកឃើញគំនិតមាំទាំ បានប្រឹងប្រែងរៀបចំច្បាប់ទំលាប់ សំរាប់ស្រុកទេស។ ចារឹកទុកជាលក្ខណ៍គោល កុំឲ្យនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីទាំងឡាយព្រួយពិបាកត្រិះរិះដោយមតិខ្លួនអែងផង និង ឲ្យមានឯកភាពក្នុងការអនុវត្ដន៍ច្បាប់សំរាប់រដ្ឋផង។ សេចក្ដីពិនិត្យសង្កេតទាំងនេះអែងហើយដែលយើងសំគាល់ថា ជាអក្សរសាស្ដ្របច្ចេកទេស។
នៅវគ្គចុងបំផុត យើងត្រូវបរិយាយពីអក្សរសាស្ដ្រជាប់ក្នុងចម្រៀង។
ចំរៀងខ្មែរបុរាណ សុទ្ធសឹងប្លែកៗ ពីគ្នាជាច្រើនបែបច្រើនយ៉ាង គឺមានចំរៀងបំពេកូន ចំរៀងការងារ ចំរៀងលួងលោម និង ចំរៀងបន់ស្រន់។ តទៅនេះយើងសូមលើកយកមួយផ្នែកៗ មកធ្វើអត្ថាធិប្បាយជាបន្ដៗគ្នា។
១ - ចំរៀងបំពេកូន ៖ ចំរៀងនេះច្រើនប្រកបដោយបទបែបយ៉ាងស្រងូតស្រងាត់ និង ពាក្យពេចន៍ទន់ភ្លន់ ដំណាងសំដីថ្នាក់ថ្នមរបស់មាតាដែលពោរពេញទៅដោយធម៌សប្បុរសយ៉ាងក្រៃលែង។ គេសង្កេតឃើញចំរៀងប្រភេទនេះ មោះមុតជាងចំរៀងនានា ព្រោះចេះធ្វើឲ្យនារីខ្មែរដែលស្រគត់ស្រគំតាមការឃុំគ្រងរបស់ប្រពៃណីជាតិ ដាច់ចិត្ដ អារកាត់សេចក្ដីខ្មាសអៀន ហាមាត់ស្រែកច្រៀងបំពេទារក ឬ កុមារតូច ពត់សំឡេងទៅតាមបទយ៉ាងពីរោះលន្លង់លន្លោច។ អែការហាត់ច្រៀងនេះ នាងនារីពុំដែលបានហាត់ពីមុនមកម្ដងសោះ ប៉ុន្ដែហាក់ដូចចំរៀងនោះ ជាទេពកោសល្យដុះដាលជាស្រេចក្នុងសន្ដានចិត្ដរបស់នាង ជាយូរមកហើយ។ ឯទំនុកសោតក៏ដិតជាប់ នូវ លក្ខណអក្សរសាស្ត្រគ្មានលំអៀង គឺត្រូវតាមគន្លងចង្វាក់កាព្យឃ្លោងខ្មែរ និង ស្រស់បំព្រងដោយសំនួនវោហារពាក្យពេចន៍ឥតខ្ចោះផង។ អក្សរសាស្ត្រប្រភេទនេះឯង បានជ្រាបចូលក្នុងសន្ដានចិត្ដនៃជនទូទៅមុនគេបំផុត គឺតាំងពីពេលនៅជាទារកនៅឡើយ។ បានសេចក្ដីថា កាលនោះទារកចេះបាត់មាត់ស្ងៀមប្រុងស្ដាប់សំឡេង និង សំដីរបស់មាតាច្រៀងបំពេ គឺទារកបានក្រេបជញ្ជក់ នូវ រសជាតិឆ្ងាញ់ពិសា នៃ អក្សរសាស្ត្រក្នុងចំរៀងយ៉ាងពីរោះក្រអៅរបស់មាតា។
២ - ចំរៀងការងារ ៖ ចំរៀងប្រភេទនេះជាដំណាងជីវភាពរបស់អ្នកស្រុកពិតៗ។ គេច្រៀងចំរៀងនេះ តែក្នុងពេលធ្វើការ ដូចជាពេលស្ទូងស្រូវ ពេលបែនស្រូវ ឬពេលសំរាកក្នុងការងារអ្វីមួយ។ ក្នុងពេលដែលប្រកបការពេញកំលាំង ហាលកំដៅព្រះអាទិត្យ ហាលខ្យល់ព្យុះ ឬ កណ្ដាលធាតុត្រជាក់ គ្មានអ្វីក្រៅពីចំរៀងនេះទេ ដែលអាចមកជួយបំពេ ឬ មករុំស្រោបបេះដូងកសិករយើង ឲ្យបាន ធូរស្រាល លំហែកាយទូលាយចិត្ដបានមួយដងមួយកាល។ ឯសេចក្ដីទំនុកសោត យើងតែងប្រទះឃើញ សុទ្ធតែជាពាក្យប្រកបការ ដូចជាថ្លែងពីការស្ទូងដក ការបោកបែន ដើម្បីយកផលសំរាប់គ្រួសារជាដើម។ ឯពាក្យពេចន៍ទាំងនេះមានលក្ខណជាអក្សរសាស្ត្រស្រស់បំព្រងដែរ។
៣ - ចំរៀងលួងលោម ៖ ចំរៀងនេះច្រើនជាពាក្យផ្ដោះផ្ដងគ្នារវាងកំលោះក្រមុំ ប៉ុន្ដែពាក្យផ្ដោះផ្ដងនេះសុទ្ធតែប្រកបដោយកិរិយាថ្លៃថ្នូរ មានចំរៀង (ប្របកៃ?=ប្រពៃណី) និង ចំរៀងចោលឈូងជាដើម។ គេនិយមចម្រៀងនេះនៅពេលណាដែលផុតពីការងារ ដូចជាផុតរដូវច្រូតកាត់ ដែលគេបានផលស្រូវដាក់ជង្រុកហើយ គេក៏នាំគ្នាធ្វើបុណ្យធ្វើទានផ្ដាច់ការងារ។ ពុំនោះទេ នៅឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំ ឬ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌជាដើម។ គ្រាណាគេបើកឱកាសលេងចំរៀងនេះយុវា-យុវតីទាំងឡាយបានសប្បាយលើសលែង ព្រោះគេបើកសេរីភាព ឲ្យផុតពីប្រពៃណីតឹងតែងបានមួយពេល។ ចំណែកមាតាបិតាវិញ ក៏បានសប្បាយរីករាយជាមួយកូននោះទៅដែរ។ ចំរៀងផ្ដោះផ្ដងនេះ មានសេចក្ដីលែបខាយតាមលក្ខណអក្សរសាស្ត្រដែរ ព្រោះមានល្បិចកល និង សំនួនពាក្យពេចន៍យ៉ាងថ្លៃថ្នូរ។
រ - ចំរៀងបន់ស្រន់ ៖ ចំរៀងប្រភេទនេះសំដែងឡើងដំណាងចិត្ដអស់សង្ឃឹម ដែលផុតវិស័យ និង ទុកចិត្ដបាន ក៏ដាច់ចិត្ដពោលពាក្យទន់ខ្សោយអង្វរករ ឬ អំពាវនាវរកវត្ថុសក្ដិសិទ្ធទាំងឡាយ ឲ្យជួយរំលែកទុក្ខ ឲ្យធ្វើជាសាក្សី នៃ សេចក្ដីអស់សង្ឃឹម និង ជួយសំរាលសេចក្ដីឈឺចាប់ដោយប្រការណាមួយ។ ចំរៀងនេះមិនសូវបានទទួលសេចក្ដីនិយមពីជនគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទេ គឺមានតែអ្នកកាន់គំនិតទន់ខ្សោយប៉ុណ្ណោះ ដែលចូលចិត្ដរាប់អានជាងគេ ប៉ុន្ដែសេចក្ដីបន់ស្រន់នោះក៏ផ្អែមល្ហែម ផ្ដេកទៅលើលក្ខណអក្សរសាស្ត្រប្រភេទទន់ភ្លន់ គួរអណោចអធ័មណាស់ដែរ។
៥ - ចំរៀងប្រពៃណី ៖ ចំរៀងប្រពៃណីគេនិយមតាមកាលវេលា គឺនៅគ្រាណាដែលគេរៀបធ្វើពិធីអ្វីតាមទំនៀមទំលាប់ ដូចជាពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ពេលបុណ្យអុំទូក និង ពេលបុណ្យឡើងអ្នកតាជាដើម។ ចំរៀងប្រភេទនេះ ជាចំរៀងពិសេសដែលតម្រូវតាមគន្លងប្រពៃណីសំរាប់ស្រុកហើយច្រើនមានក្រាំងចងទុកជាក្បួនខ្នាតតកូនចៅថែមទៀតផង បង្ហាយឲ្យឃើញថា ចំរៀងបែបនេះគេអាចទុកជាចំរៀងផ្លូវការ។ ការចារឹកទុកជាក្បួនយ៉ាងនេះ រឹតែនាំឲ្យយើងឃើញច្បាស់លាស់ ថាពិតជាមានលក្ខណអក្សរសាស្ត្រមាំទាំបរិបូណ៌លើសចំរៀងមុនៗ ទៅទៀត។
សេចក្ដីអធិប្បាយរបស់យើង យ៉ាងហូរហែខាងលើនេះជាគ្រឿងបញ្ជាក់បង្ហាញលោកអ្នកអាន ពីជម្រៅអក្សរសាស្ដ្រយើង ដែលមានប្រភពជាច្រើនបានផ្សាយឲ្យហៀរហូរពេញទិសដំបន់តាំងពីបូរាណមក។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា