គតិលោក
ឬច្បាប់ទូន្មានខ្លួន ភាគ៨
រៀបរៀង ដោយ ឧកញ៉ាសុត្ដន្ដប្រីជា ឥន្ទ
ចម្លងតាមការផ្សាយរបស់ពុទ្ធសាសនបិណ្ឌត្យ
ព.ស ២៥៣៩
**********************************************
រឿងបុរសពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធចិញ្ចឹមសត្វស្កា
មានចៅប្ដីប្រពន្ធពីរនាក់ជាជាតិអ្នកចំការ បានចញ្ចឹមសត្វស្កា១ ទុកប្រើប្រាស់ការក្នុងផ្ទះតាមភាពនៃខ្លួនជាអ្នកមានកូនខ្ចី ទើបរក្សាស្កានោះពុំអោយមានហ្មងសៅឡើយ។ ថ្ងៃមួយដាក់កូនអោយដេកក្នុងអង្រឹង ហើយទុកស្កាអោយនៅមើលរក្សាផ្ទះនឹងកូនអាត្មាអែងពីរនាក់នាំគ្នាទៅជំរះស្មៅដំណាំអែខាងកន្សៃផ្ទះ ក្រោយនោះ មានអាសិរពិសពស់វែកមួយ លូនចូលទៅក្នុងផ្ទះ បានធំក្លិនទឹកដោះនៅមាត់ទារក ក៏លូនចូលទៅក្នុងអង្រឹង ហើយចឹកទារកនោះ ទារកនោះក៏ស្រែកយំដោយសំលេងខ្លាំងៗ។ អែស្កានោះលុះបានលឺសំលេងក្មេងយំដូច្នោះស្ទុះឡើងទៅលើអង្រឹង បានយល់ពស់វែកចឹកកូននាយ ក៏ខឹងនឹងពស់ក្រៃពេក ទើបតយុទ្ធប្រខាំនឹងពស់ ពស់ស្ទុះកំលាំងស្កាមិនបាន ស្កាក៏ខាំពស់នោះដល់នូវក្ដីស្លាប់ ហើយខាំអូសទាញយកសាកសពពស់ទៅដាក់ញាត់ទុកនៅក្រោមជើងម៉ា។
អែទារកនោះធន់នឹងពិសពស់ពុំបាន ក៏ដល់នូវមរណកាលក្នុងអង្រឹងនោះអែង។ ថ្លែងចៅប្ដី និងប្រពន្ធនោះ លុះដល់ពេលក៏នាំគ្នាវិលមកផ្ទះវិញ អែស្កាឃើញម្ចាស់មកដល់នឹងនិយាយប្រាប់រឿងពស់វាខាំកូននោះពុំបាន ដោយជាតិជាសត្វ ក៏ខំតែរត់ទៅរត់មក ធ្វើអាការក៏ដូចជាប្រាប់រឿងដល់នាយ អែនាយក៏ពុំមានសេចក្ដីសង្ស័យអ្វី លុះនាងប្រពន្ធទៅលើកកូន ដើម្បីនឹងផ្ងូតទឹក ក៏ស្រាប់តែឃើញកាយកូនជាំដាំ ស្លាប់រឹងក្រញ៉ង់នៅក្នុងអង្រឹងនោះអែង នាងក៏ស្រែកទួញឡើង ចៅប្ដីភិតភ័យស្ទុះទៅសួរប្រពន្ធ ៗប្រាប់ថា កូនយើងស្លាប់ហើយ មិនដឹងជាស្លាប់ដោយហេតុអ្វីទេ ចៅប្ដីក៏តក់ស្លុតយំសោកស្ដាយកូន ហើយសង្កេតមើលស្លាកស្នាមកូនទៅឃើញមុខស្នាមចង្កូមធ្មេញពស់នៅភ្លៅកូន ក៏នាំគ្នាគិតថាស្កានោះវាខាំកូនខ្លួនប្រាកដពិត មិនគិតពិចារណាអោយវែងឆ្ងាយ កើតខឹងនឹងស្កា ទើបប្រហារស្កានោះដល់មរណភាព ហើយរើយកក្ដារដើម្បីធ្វើជាហឹបដាក់ខ្មោចកូនយកទៅកប់ លុះរើសំពត់អាវនៅក្រោមជើងម៉ា ក៏បានយល់សាកសពពស់នៅនោះ បានឃើញស្នាមមាត់ស្កាខាំពស់ជាប្រាកដ ក៏ដឹងថាកូនខ្លួនស្លាប់ដោយពស់ចឹកទេ ស្កាជាសត្វយកអាសានាយ ស៊ូខាំពស់ដរាបដល់ពស់ស្លាប់ ហើយទាញយកមកទុកក្រោមជើងម៉ានេះ ជនទាំងពីរកាលណាបើយល់ការណ៍ដូច្នោះហើយ ក៏កើតសោកសៅក្ដៅក្រហាយចិត្ដនឹកអានិតដល់កូនផង ដល់ស្កាផង កើតស្ដាយស្កាពន់ពេកណាស់ ដោយខ្លួនអិតពិចារណាទៅប្រហារសត្វអិតទោស អែណាកូនក៏ស្លាប់ ស្កាក៏ស្លាប់ផង ក្ដីទុក្ខរឹងរិតតែច្រើនលើសលន់ផុត នឹង ពណ៍នាបាននូវក្ដីសោកស្ដាយទាំងពីរផ្លូវហោង។
រឿងនេះ បានគតិដល់បុគ្គលអ្នកខឹងហួសជ្រួសគំនិត អិតបញ្ញាពិចារណាអោយជុំវិញបាន បុគ្គលណាគិតអ្វីប្រញាប់ មិនរេរិះអោយអស់ជើង បន្ទាន់ធ្វើការនោះទៅដោយចិត្ដក្ដៅ បុគ្គលនោះគង់នឹងលុះផ្លូវខុស បានក្ដីក្ដៅក្រហាយអែក្រោយ ដូចចៅប្ដីប្រពន្ធវាយស្កានោះអែង។ មួយទៀត បុគ្គលធ្វើការប្រញាប់បានក្ដីក្ដៅចិត្ដក្នុងកាលក្រោយនោះ ដូចបទបាលី ក្នុងគម្ពីរលោកនិតិថា៖
មា ច វេតេន កិច្ចានិការេសិ ការាបេសិ សហសា ការិតំ កម្មំ មន្ទោ បច្ឆានុតប្បតិ។
ប្រែថា ជនធ្វើការប្រញាប់ដោយខ្លួនអែង រឺប្រើគេចាត់ចែងអោយធ្វើច្បាស់ អំពើដែលធ្វើដោយសហ័សខ្លៅណាស់គង់ ក្ដៅក្រហាយក្រោយ។
រឿងបុរសចិញ្ចឹមខ្លាឃ្មុំ
មានចៅម្នាក់ចិញ្ចឹមខ្លាឃ្មុំ តាំងពីតូចដល់ធំ ប្រើការអោយខាំពាំនាំអ្វីៗ បានគ្រប់យ៉ាង មានកាលថ្ងៃ១ ចៅនោះនាំខ្លាឃ្មុំទៅព្រៃ លុះទៅដល់ដើមឈើធំមានម្លប់ត្រសុំសាខា ត្រូវខ្សល់ផាត់រំភើយល្ហើយស្រួល ចៅនោះក៏ក្រាលសំពត់ដេករំហើយខ្យល់ បានផ្ដាំខ្លាឃ្មុំអោយនៅឃុំរក្សាខ្លួន ហើយថាអោយមើលសត្វពាឡម្រឹគយង់ឃ្នងនានា ក្រែងវាចូលមកនិន្ទាយាយីខ្លួនអោយដេញកំចាត់ពួកសត្វនោះៗចេញ ផ្ដាំហើយចៅនោះ ក៏ដេកលក់ទៅហោង។
អែខ្លាឃ្មុំនៅឃុំរក្សាការអន្ដរាយនាយ ពុំបានក្រោកទៅណា ចាំគន់មើលអន្ដរាយពុំឃើញមានអ្វីមានតែរុយមួយវាហើរ មកទំនៅមុខនៅចុងច្រមុះនាយរឿយៗ ខ្លាឃ្មុំជាសត្វស្លូតត្រង់នឹងម្ចាស់ តែគ្មានបញ្ញា នឹង ពិចារណាអោយដឹងថា អន្ដរាយតូចធំយ៉ាងម៉េចៗ ឃើញតែរុយក៏ទះផាត់ចេញអំពីមុខម្ចាស់ អែរុយសោតជាសត្វហាមពុំបាន ជាសត្វរហ័សហើររហ័សទំរឿយៗ ខ្លាឃ្មុំបោកផាត់មិនឈ្នះក៏ទោសោ ខឹងនឹងរុយនោះ លុះរុយវាទំនៅច្រមុះម្ចាស់ ក៏ចាប់បានដុំថ្មមួយដុំ ចោលទៅលើច្រមុះម្ចាស់ ដើម្បីសំលាប់រុយៗ ជាសត្វរហ័សហើរគេចចេញផុតទៅ អែចៅនាយនោះលុះត្រូវដុំថ្ម ច្រមុះបែកចេញ ឈាម ភ្ញាក់ភ្លាមស្ទុះក្រោកឡើងយកដៃខ្ទប់មុខបានក្ដីទុក្ខវេទនា ឈឺចាប់ពន់ពេក ក៏ខឹងនឹងខ្លាឃ្មុំចាប់ដំបងវាយ២, ៣ដំបងហើយនាំខ្លាឃ្មុំវិលទៅផ្ទះ រកថ្នាំលាបដំបៅបានក្ដីក្ដៅចិត្ដកើតទុក្ខហោង។
រឿងនេះបានគតិដល់បុគ្គលអ្នកធ្វេសសតិបញ្ញាទៅទុក្ខចិត្ដសត្វតិរច្ឆាន មានតែសន្ដានស្លូតត្រង់ នឹងបានមានប្រាជ្ញាស្គាល់ទោសទុក្ខ ដូចមនុស្សយើងនេះក៏អិតអង្គឺមាន គួរគិតពិចារណាទៅទៀតចុះ។ ចប់តំរាទុកចិត្ដសត្វតិរច្ឆានជាគតិទី៤៥
រឿងខ្លាឃ្មុំ និង ដើមពង្រ
មានខ្លាឃ្មុំទៅដេកក្រោមដើមពង្រ១ លុះដេកលក់បន្ដិចទៅ មែកពង្របាក់ធ្លាក់មកត្រូវក្បាលខ្លាឃ្មុំនោះ ខ្លាឃ្មុំក៏ភ្ញាក់ឡើងម្នីម្នា បានក្ដីឈឺក្បាលពន់ពេកណាស់ ក៏ដើរចេញចាកទីនោះ ហើយខឹង នឹង ដើមពង្រចងអាឃាតថា អាដើមពង្រនេះ អញកំពុងដេកលក់សុខសប្បាយ វាទំលាក់មែកមកលើក្បាលអញ បានក្ដីទុក្ខវេទនាមានសភាពយ៉ាងនេះ អើបើអញបានអោកាសកាលណា អញនឹងរំលំរំលើងវាអោយអស់ពូជជាម្ដង ខ្លាឃ្មុំចងគំនុំចងពៀរ នឹង ពង្រដូច្នេះហើយ ក៏ត្រាច់តាមជើងព្រៃ ទៅកាន់ទីតាមក្ដីប្រាថ្នា។ គ្រាកាលនោះមានអ្នករទេះម្នាក់បរទេះមកត្រង់ទីនោះ ចួនជាភ្លៅរទេះបាក់ក៏ឈប់ ហើយកាន់ពូថៅដើរចូលព្រៃ ដើម្បីនឹងកាប់ឈើធ្វើភ្លៅរទេះ លុះដើរទៅបានជួបខ្លាឃ្មុំក៏សួរថា អ្នកអែងដើររកអ្វី ចៅនោះក៏ប្រាប់ថា យើងដើររកកាប់ឈើធ្វើភ្លៅរទេះ ខ្លាឃ្មុំបានលឺដូច្នោះ បានអោកាស ទើបប្រាប់ទៅថា ឈើសំរាប់ធ្វើភ្លៅរទេះ គ្មានឈើអ្វីអោយជាប់ស្វិតដូចដើមពង្រទេ ចូរអ្នកអែងទៅកាប់ដើមពង្រអែនោះចុះ ចំពោះជាធ្វើភ្លៅរទេះជាប់ល្អហើយ ថាហើយក៏នាំផ្លូវចៅនោះទៅកាន់ដើមពង្រ ហើយដើរចេញអំពីនោះទៅហោង។
អែអ្នកបររទេះក៏ចូលទៅកាប់ដើមពង្រនោះ តាមពាក្យខ្លាឃ្មុំប្រាប់ អែដើមពង្រនោះជាលំនៅនៃរុក្ខទេវតា ទេវតាកាលបើឃើញមនុស្សកាប់លំនៅខ្លួនដូច្នោះក៏ចេញមកសួរថា អ្នកអែងកាប់ដើមពង្រនេះតើដើម្បីការអ្វី?។ ចៅនោះប្រាប់ថា យកទៅធ្វើភ្លៅរទេះ ត្បិតខ្លាឃ្មុំបានប្រាប់ថាឈើនេះជាប់ល្អណាស់ រុក្ខទេវតាដឹងថាខ្លាឃ្មុំចងគំនុំនឹងដើមពង្រ ព្រោះតែមែកពុកបាក់ធ្លាក់លើក្បាលវាដូច្នោះ ក៏ចងពៀរតបខ្លាឃ្មុំវិញ ទើបតបទៅថា អើអ្នក អែដើមពង្រធ្វើភ្លៅរទេះនោះជាប់មែន តែស្រួយឆាប់បាក់ទេអ្នក បើបានខ្លាញ់ខ្លាឃ្មុំមកលាបនោះ ទើបស្វិតជាប់ល្អបរទៅសប្បាយ បើដូច្នេះចូរអ្នកអែង ទៅសំលាប់ខ្លាឃ្មុំយកខ្លាញ់វាទុកលាបភ្លៅរទេះអ្នកទៅហោង។ អែអ្នកបររទេះបានលឺដូច្នេះក៏ចេញចាកទីម្នីម្នាត្រាច់ទៅតាមខ្លាឃ្មុំនោះ លុះទៅទាន់ហើយ ក៏ប្រហារខ្លាឃ្មុំនោះដោយពូថៅធំ ខ្លាឃ្មុំក៏ដល់នូវក្ដីស្លាប់ក្នុងកាលនោះអែង ដូចខ្លាឃ្មុំស្អប់ដើមពង្រ ដែលបានសំដែងទុកមកនេះ ប្រាជ្ញគប្បីដឹងហោង។
ខ្លាអើយខ្លាឃ្មុំ | ចងចិត្ដគំនុំ | នឹងដើមពង្រ |
ព្រោះមែកត្រូវក្បាល | បន្ដាលតាំងត | អាឃាដបង្ក |
ជាពៀរនឹងគ្នា។ | ||
ខឹងបាញ់ព្រោះស្អប់ | បាញ់បែរត្រលប់ | មកត្រូវអាត្មា |
អំពើចងពៀរ | ពំនៀរលោកថា | មិនស្រាយកាលណា |
មិនត្រានឹងផុត។ |
រឿងក្រលេងក្រលោង និងស្វា
មានសត្វក្រលេងក្រលោងមួយគូ ធ្វើសំបុកភ្ញាស់កូននៅប្រគាបមែកឈើមួយ កាលនោះមានពានរមួយ ត្រូវភ្លៀងអុរជោគជាំ កើតក្ដីរងាខ្លាំង ក៏លោតទៅជ្រកក្រោមសំបុកគ្រលេងគ្រលោង ៗ ឃើញស្វាជ្រកដូច្នោះ ក៏និយាយជាពាក្យអោវាទថា នែពានរអើយ រូបអ្នកអែងមានដៃមានជើងដូចមនុស្ស ហេតុអ្វីអ្នកមិនធ្វើផ្ទះធ្វើសំបុកជាទីអាស្រ័យនៅ។ អែស្វាតបទៅថា យើងមានដៃជើងដូចមនុស្សក៏ពិតហើយ តែយើងគ្មានប្រាជ្ញា ឈ្លាសក្នុងការធ្វើផ្ទះធ្វើសំបុកដូចមនុស្សទេ ហេតុនោះបានជាយើងអិតផ្ទះអិតសំបុកជ្រកនៅយ៉ាងនេះ គឺយើងធ្វើមិនកើត។
អែក្រលេងក្រលោងក៏ឆ្លើយឡើងថា សព្វបើការធ្វើសំបុក ចាំមានបញ្ញាវិសេសនឹងរចនាអ្វី តែពួកសកុណបក្សី យ៉ាងចាប លលក រឺ រូបខ្ញុំអែងនេះក៏អាចធ្វើតាមភាព ជ្រកភ្លៀងទៅបាន ពួកសកុណជាតិមានតែចំពុះមួយ នឹង មានដៃជើងដូចបងពានរអែងក៏ទេ ម្ដេចគេធ្វើជ្រកអាស្រ័យបាន គួរបងអែងគិតមើលទៅចុះ ក៏វិស័យសត្វទាំងឡាយដែលកើតមកនេះ តោងមានទីមានលំនៅដាក់កូនដាក់ប្រពន្ធ ដើម្បីជ្រកកោនអោយផុតអន្ដរាយគឺភ្លៀងខ្យល់កំដៅថ្ងៃ ទើបបានក្ដីសុខក្ដីសប្បាយទៅបាន ទោះជាធ្វើផ្ទះល្អពុំបាន ក៏គ្រាន់តែយកមែកឈើស្លឹកឈើ បិទបាំងប្រគែងប្រគងទៅតាមភាពល្មមតែជ្រកអាស្រ័យការពារភ្លៀងផ្គរម្ដងៗ អែនឹងទៅគិតថា ចាំជ្រកកោនដោយសារគេ រឺ ចាំជ្រកដោយគុម្ពឈើ គុម្ពព្រៃនោះជាការលំបាកកាយកូនប្រពន្ធណាស់ បងពានរអែមានដៃមានជើងល្មមធ្វើបានហើយ គួរតែធ្វើទៅអេះ នឹងទៅគិតថា ចាំមានបញ្ញាសឹមធ្វើនោះ បញ្ញាអែណានឹងមានមកជាថ្មីទៀត កំណើតនៃសត្វតិរច្ឆានទាំងឡាយ សឹងមានចិត្ដមានវិញ្ញាណ ចេះរកអាហារចិញ្ចឹមជីវិតដូចគ្នាទាំងអស់ នឹងបានចាំរក ធ្វើស្រែធ្វើចំការដូចមនុស្សនោះក៏ទេ ម្ដេចគេអែទៀតៗ ដោយហោចទៅ សូម្បីតែសត្វដង្កូវ រឺ កន្ដូបកន្ដៀរ ក៏ចេះធ្វើសំបុកនៅបាន ត្រង់បងពានរអែងម្ដេចធ្វើពុំបាន សត្វអែទៀតនោះ តើនឹងមានបញ្ញាលើសបងអែងកាលណា គេក៏ឧស្សាហ៍ធ្វើទៅកើត ខ្ញុំយល់ថាបងអែងមិនធ្វើនោះព្រោះខ្ជិលមួយនេះអែង អែពាក្យបងអែងថា ធ្វើមិនកើតព្រោះគ្មានបញ្ញាដូចមនុស្សនោះ ខ្ញុំអែងមិនយល់ផងទេបងពានរ។
អែស្វានោះ លុះលឺគ្រលេងគ្រលោងថាដូច្នោះ ក៏កើតក្ដីខ្មាសក្ដីទោសោខឹង នឹង ពាក្យគ្រលេងគ្រលោង ទើបស្ទុះទៅចាប់បោចរោចសំបុកគ្រលេងគ្រលោងទំលាក់ចោល អំពីប្រគាបមែកឈើអស់ជាម្ដង ហើយក៏លោតទៅកាន់ដើមឈើអែទៀតហោង។
រឿងនេះបានគតិដល់បុគ្គលអ្នកកោងឌឺ តពាក្យអោវាទ គឺគេតឿនសតិអោយខ្លួនធ្វើលំនៅ ៗជាសុខរបស់ខ្លួនអែង ត្រលប់ជាខឹងនឹងគេវិញ ហើយបំផ្លាញលំនៅគេផង មួយទៀតមានអ្នកខ្លះ នៅជិតគុម្ពស្បូវគុម្ពរិស្សីតែខ្ជិលមិនជួសជុលផ្ទះ បណ្ដោយអោយភ្លៀងលេច ជញ្ជាំងធ្លុះរហែករហោកស៊ូជ្រកនៅត្រូវភ្លៀងត្រូវថ្ងៃ ក៏ទ្រាំនៅទៅ ដល់មានគេតឿនអោយជួសជុល ក៏ត្រលប់ខឹងនឹងគេវិញ យ៉ាងនេះក៏មាន មួយទៀតមានអ្នកខ្លះខ្ជិលធ្វើផ្ទះនៅ ស៊ូនៅដោយសាឆ្នៀងតាកផ្ទះគេ ស៊ូទ្រាំសំដីម្ចាស់ផ្ទះដែលគេមិនគាប់ចិត្ដចង់អោយនៅនោះ យ៉ាងនេះក៏មាន មួយទៀតអ្នកខ្លះនៅជិតខាងគេ មានដីទំនេរខ្ជិលមិនដាំដំណាំទុកអាស្រ័យ តែដល់ពេលខ្លួនត្រូវការ ដូចយ៉ាងស្លឹកគ្រៃ រឺ ស្លឹកជីរជាដើម ក៏ទៅសុំគេ ដល់សុំគេរឿយ ៗណាស់ ម្ចាស់ដំណាំគេទញ់ទាល់ចិត្ដមិនចង់អោយ គេក៏ស្ដីថា ម៉េចអែងមិនដាំស៊ីខ្លះ ចេះតែរកគេយ៉ាងនេះ គេបានដាស់តឿនអោយខ្លួនដាំដំណាំទុកជាប្រយោជន៍ខ្លួនអែង មិនដាំឡើយ ត្រលប់ទៅខឹងនឹងគេ ទៅលួចកាប់គាស់បំផ្លាញដំណាំគេចោលបង់ ដូចយ៉ាងស្វាទៅរោចសំបុកគ្រលេងគ្រលោងនោះអែង គួរចូលចិត្ដហោង។
ស្វាអើយចៅស្វា | ជាសត្វសាវា | ខ្ជិលធ្វើសំបុក |
តែភ្លៀងធ្លាក់ត្រូវ | ទ្រាំនៅកោនកុក | រង់រងក្ដីទុក្ខ |
គ្រាអស់សម័យ។ | ||
កូនចៅពិបាក | រងារង៉ាក | រងោកដោយព្រៃ |
ម្ដេចស្វាមិនស្វះ | ធ្វើផ្ទះអាស្រ័យ | ហាលភ្លៀងហាលថ្ងៃ |
មិនខ្មាសបក្សី។ |