ដំណើរទៅកាន់វាលមរណ
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ដោយ កែវ ឈុន
****************************************
ជ័យជម្នះ ដែលមិនបាន រំពឹងទុក
វិទ្យុអាស៊ីសេរី 20070705 ដោយ ឡេង ម៉ាលី
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី25.មីនា 2023.ម៉ោង 8:27
នៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 1975 របបសាធារណរដ្ឋខែ្មរ ដែលដឹកនាំ ដោយលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានឈានដល់ ការដួលរលំ ហើយរបបនិយមអាមេរិកមួយនេះ ត្រួតត្រាបានតែភ្នំពេញ និង ទីក្រុងធំៗ ពីរ ឬ បីប៉ុណ្ណោះ កងទ័ពរបស់របបនេះ បានថមថយខ្សោះកម្លាំង ក្រោយពីការប្រយុទ្ធ បង្ហូរឈាមគ្នា ជាមួយ កងទ័ពខែ្មរក្រហម អស់រយពេល ប្រាំឆ្នាំកន្លងមក ក្នុងសង្រ្គាមប្រាំឆ្នាំនេះ បានបណ្តាលឲ្យមនុស្សរាប់សែននាក់ ស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។
នៅមិនយូរប៉ុន្មាន មុនថៃ្ងដួលរលំ ច្រកចូលទីក្រុងភ្នំពេញ ទាំងផ្លូវគោក និង ផ្លូវទឹក បានត្រូវកាត់ផ្តាច់ ឬ ស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រា របស់កងទ័ពខែ្មរក្រហម គ្រាប់មីន ដែលកងទ័ពខែ្មរក្រហម ដាក់នៅក្នុង ទនេ្លមេគង្គ បានទប់ស្កាត់ ការផ្គត់ផ្គង់ ស្បៀងអាហារ ពីខាងក្រៅ ចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញ មធ្យោបាយតែមួយគត់ ដែលអាចនាំស្បៀងចូលមក ទីក្រុងភ្នំពេញបាន នាពេលនោះ គឺមានតែតាមរយផ្លូវអាកាសប៉ុណ្ណោះ។
ការបញ្ជូនស្បៀង តាមផ្លូវអាកាស អាចជួយបន្ធូរបន្ថយ ទុក្ខវេទនារបស់់មនុស្ស ជាង 2លាន 5សែននាក់ បានតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ហើយ មនុស្សជាង 2លាននាក់នោះ ជាងពាក់កណ្តាល ជាជនភៀសខ្លួន ដែលហូរចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញ។
ក្នុងខណដែលភ្លើងសង្រ្គាម ឆាបឆេះកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ និង ខិតជិតដល់ទីបញ្ចប់ ប្រជាពលរដ្ឋខែ្មរ រាប់សែននាក់ នៅតាមជនបទ និង តាមបណ្តាខែត្រនានា បានភៀសខ្លួនចាកចេញពីស្រុកកំណើត ស្រែចំការ ផ្ទះសមែ្បងរបស់ខ្លួន សម្រុកចូលមក ទីក្រុងភ្នំពេញ យ៉ាងណែនណាន់តាន់តាប់ ហើយរស់នៅក្នុងស្ថានភាព ដ៏សែនអាក្រក់ក្រៃលែង។ លោក ម៉ី សុវណ្ណរ៉ា បានឲ្យដឹងអំពីស្ថានភាព ជនភៀសខ្លួននៅពេលនោះដូចេ្នះថា ខ្ញុំមានបងប្អូន ដែលរត់ពីខាងកំពង់ស្ពឺ ពីខាងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង រដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ គេពេលហ្នឹង គេរៀបចំតំបន់មួយ សំរាប់ឲ្យ ជនភៀសខ្លួនហ្នឹងនៅ។ ដូចជា នៅខាងយើង អូរបែកក្អមនេះ ខាងមុខពេទ្យលោកសង្ឃ គឺថា មួយវាលធំហ្នឹង គឺសំរាប់គេដាក់ ជនភៀសខ្លួន គឺថា គេឲ្យមកនៅហ្នឹង ដើម្បីគេចពីការប្រយុទ្ធគ្នា នៅតាមជនបទហ្នឹង ព្រោះខែ្មរក្រហម មកគៀកៗ មែនទែនហើយ តំបន់អស់ហ្នឹង។ ការឧបត្ថម្ភ ពីរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ ពីខាងកាកបាទក្រហម គឺថាកាលហ្នឹងមិន គ្រប់គ្រាន់ទេ គឺថា មានការលំបាកមែនទែន។
ចាប់ផ្តើមនៅម៉ោង 9ព្រឹក នាថៃ្ងទី 17 មេសា ឆ្នាំ 1975 កងទ័ពឈុតខ្មៅ ខែ្មរក្រហម បានដើរចូលទីក្រុងភ្នំពេញ ពីគ្រប់ទិសតាមមុខព្រួញប្រយុទ្ធរបស់ពួកគេ។ នៅពេលឃើញពួកខែ្មរក្រហម ចូលមកដល់ អ្នកទីក្រុងបានធូរស្បើយក្នុងចិត្ត ដោយគិតថា សង្រ្គាមចប់ ជាស្ថាពរហើយ ហើយអ្នកខ្លះ បាននិយាយប្រាប់គ្នាថា "ស្រុកយើងបានសុខ សាន្តត្រាណហើយ" ។ ពួកគេទាំងចាស់ ទាំងកេ្មង ប្រុសស្រី នាំគ្នាចេញមកស្វាគមន៍ កងទ័ពខែ្មរក្រហម ឬហៅថា កងទ័ពរំដោះ ដោយអំណរ។
លោក វង្ស ម៉ាច អ្នករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ នាពេលនោះ បានរៀបរាប់ដូចេ្នះ ថៃ្ង 17 មេសា ខែ្មរក្រហមចូលមកភ្នំពេញហ្នឹង ឃើញពួកគេចូលមកហ្នឹង ដើរទាំងជួរៗ យកតែម្តងមក។ មកហ្នឹង ស្លៀកខ្មៅពាក់ខ្មៅ។ ប្រជាជនយើង នៅក្នុងក្រុងហ្នឹង នាំគ្នាឈរអម សងខាងផ្លូវហ្នឹង ទដៃអបអរ ជាមួយគេថា បានជោគជ័យ បានសុខសន្តិភាពហ្នឹង។ មកមួយសាហ្នឹង ដូចជាញញឹមញញែម ហើយគេ មិនទាន់ជា ធ្វើស្អីយើង យើងដូចជាមានការទុកចិត្តច្រើន។
លោក យិន សែម ជាអ្នកក្រុងភ្នំពេញដែរ ហើយសព្វថៃ្ង រស់នៅឯស្រុកបារាំង បានឲ្យដឹង អំពីហេតុការណ៍ នៅថៃ្ង 17 មេសានោះថា ថៃ្ង 17 មេសា ឆ្នាំ 1975 ហ្នឹង ចូលម៉ោងប្រហែលជា 10 ឬ 11 អីហ្នឹង។ ដល់ពេលចូលទៅដល់ហ្នឹង ក៏គេហ៊ោកញ្ជ្រៀវ នាយអាយ នៅក្នុងវិទ្យុជាតិហ្នឹង ក៏ចាក់សំលេង ចៀ្រងជោគជ័យ អីណា កងទ័ព វ៉ៃពីទិសណា កងទ័ពណា វ៉ៃពីទិសណា។ អ្នកដែលមិនដឹងអ្វីសោះ មានជំនឿថា គេអាចធ្វើការជាមួយ ខែ្មរក្រហមបាន ដើម្បីកសាងប្រទេសជាតិឡើងវិញ។ ពួកគេយល់ថា ចលនាខែ្មរក្រហម មានការគាំទ្រ ដោយសមេ្តច សីហនុ ហើយថា កម្មវិធី របស់ខែ្មរក្រហម គឺសង្កត់ធ្ងន់លើយុត្តិធម៌សង្គម ដែលកម្ពុជា ត្រូវការជាចាំបាច់។
ពីមុនមក អ្នកទីក្រុងភាគច្រើន មិនសូវជាបានឃើញ ជនក្រីក្រកម្ពុជា មកពីតំបន់ចុងកាត់មាត់ញកទេ ដូចេ្នះ កងទ័ពខែ្មរក្រហម ដែលមានសម្បុរខ្មៅស្ងៀមស្ងាត់ និង បំពាក់អាវុធ ជ្រែកខ្លួន ដែលភាគច្រើន មានអាយុត្រឹមតែ 12 ឬ 13 ឆ្នាំនោះ គឺជាទិដ្ឋភាព ចមែ្លកភែ្នក សំរាប់អ្នកទីក្រុងនៅថៃ្ងទី 17 មេសា ឆ្នាំ 1975។
នៅក្នុងរយពេលប៉ុន្មានម៉ោងក្រោយមក ភាពសប្បាយរីករាយ និង សេចក្តីសង្ឃឹមទាំងប៉ុន្មាន របស់អ្នកទីក្រុង បានរលាយបាត់អស់ ហើយជំនួសមកវិញ នូវ ការភ្ញាក់ផ្អើល និង ភាពស្អប់ខ្ពើម ដែលកងទ័ពខែ្មរក្រហម បង្ហាញឡើង ចំពោះពួកគេ ក៏ដូចជាទីក្រុងទាំងមូល។ យោធាខែ្មរក្រហមមួយរូប បានប្រាប់ស្ថានទូតបារាំងម្នាក់ នៅថៃ្ងទី 17 មេសា ថា "ទីក្រុងមិនល្អទេ ពីព្រោះ ទីក្រុង ចាយលុយ"។ គេបានអប់រំយោធា រូបនោះថា អ្នកទីក្រុង សុទ្ធតែជាខ្មាំងរបស់បដិវត្តន៍។ នៅពេលរសៀល អ្នកក្រុងភ្នំពេញ មានភាពស្រឡាំងកាំង និង ភ័យចលាចល នៅពេលដែល យោធាខែ្មរក្រហម ចាប់ផ្តើម បញ្ជាពួកគេ ឲ្យចាកចេញពី ទីក្រុងភ្នំពេញ ចំនួនពីរ ឬ បីថៃ្ង ដោយអះអាងថា ការចាកចេញបែបនេះ គឺងាយស្រួល សំរាប់អង្គការ បោសសម្អាតខ្មាំង ដែលនៅលាក់ខ្លួន ហើយម៉្យាងទៀត ពួកអាមេរិក នឹង ទម្លាក់គ្រាប់បែក មកលើទីក្រុងនេះ។
លោក វង្ស ម៉ាច បានបញ្ជាក់បនែ្ថមថា ផុតពីហ្នឹងមក ចាប់ផ្តើមដេញតែម្តង ដេញចេញ ចេញពីកនែ្លងក្រុងហ្នឹង។ លោក ជុំ ម៊ី អតីតអ្នកទោសគុកទួលសែ្លង ដែលនៅរស់ មានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ ស្រដៀងគ្នាដូចេ្នះថា ថៃ្ង 17 មេសាហ្នឹង ពេលល្ងាចថ្មើរហ្នឹង វាចាប់ដេញ ប្រជាជនចេញពីទីក្រុង ភ្នំពេញហើយទាំងគេ ទាំងអែង ស្អីៗហ្នឹង មុនដំបូង យើងលើកទង់ជ័យស ដល់ពេល លើកទង់ជ័យស អ៊ីចឹងទៅ វាថាឥឡូវ ពុកម៉ែទាំងអស់ អង្គការឲ្យចេញពីភ្នំពេញ ចំនួនប្រហែលជា 5ថៃ្ង កាលណាយើងនៅ ទីក្រុងភ្នំពេញហ្នឹង ខ្លាចអាមេរិកាំង វាទម្លាក់គ្រាប់បែក ម៉្លោះហើយឲ្យចេញ ប្រហែលជា 5ថៃ្ង មិនបាច់យកស្អីៗ ទៅទេ ទៅតែខ្លួនបន្តិចបន្តួច អង្ករទឹកត្រីអី បន្តិចបន្តួចបានហើយ ខ្លះក៏គេរៀបចំ ចេញទៅ ខ្លះក៏មិនបានរៀបចំ ចេញទៅ ក៏អាណា ដែលវារឹងទទឹងហ្នឹង វាក៏បាញ់សម្លាប់ នៅទីនោះទៅ។ កាំភ្លើងវាអាម៉េជាប់រហូត ហើយវា រេចុះរេឡើងៗ ដេញប្រជាជន ត្រង់ផ្សារដេប៉ូហ្នឹង ហើយទាំងគេ ទាំងយើង ក៏រៀបចំ ពីថ្មើរហ្នឹង ទៅដល់ម៉ោង 7, 8 យប់ បានអ៊ំចេញទៅ។
ប្រាក់ សឿន អតីតយុទ្ធជនខែ្មរក្រហម ដែលបានវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញ តាមផ្លូវជាតិ លេខ2 ច្រកក្រុងតាខ្មៅ និយាយឲ្យដឹងថា ថ្នាក់លើបញ្ជា ដេញប្រជាជន ឲ្យអស់ពីទីក្រុង ដើម្បីគេ រៀបចំក្រុងសាជាថ្មី ពេល 17 ភ្លាមកងទ័ពរំដោះ ចូលទៅ ក៏ចាប់ផ្តើម ជម្លៀសប្រជាជន ចេញពីទីក្រុង។ ខាងកងទ័ព ចេះតែចាប់ពួកទាហាន ពួកអី ជាបន្តបន្ទាប់ទៅ ហើយប្រជាជនហ្នឹង អ្នកមានឡាន មានម៉ូតូអី គឺអត់មានឲ្យបើក ឲ្យបពោ្ឆះម៉ាស៊ីនទេ គឺឲ្យរុញអូស តាមផ្លូវហ្នឹងរហូតទៅ អត់ឲ្យបពោ្ឆះម៉ាស៊ីន អត់ឲ្យបើកបរ ដូចឥឡូវទេ។ បើកទ្វារ កាន់ចង្កូតរុញម្ខាង អត់ឲ្យតៃកុង អង្គុយក្នុងហ្នឹងទេ ដាក់តែខោអាវ ហើយ និង អង្ករហ្នឹង ការជម្លៀសហ្នឹង ខាងលើ គេបញ្ជាមក ឲ្យជម្លៀស ឲ្យយកចេញឲ្យអស់ ពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ កាលនោះ គេឃោសនាថា ឲ្យប្រជាជន ចេញអស់ពីទីក្រុង ភ្នំពេញ ដើម្បីគេរៀបចំ ទីក្រុងសាថ្មី អ៊ីចឹងប្រជាជន អត់មានឲ្យនៅម្នាក់ទេ កាលណា អ្នកណានៅ អ្នកហ្នឹងខ្មាំង ហើយ គេនិយាយអ៊ីចឹង ស្ថានភាព ប្រជាជនកាលហ្នឹងភ័យរន្ធត់ ម្នាក់ៗ គិតតែឱបកូន ជញ្ជូនចៅ ជញ្ជូនអីវ៉ាន់ ដើរមកព្រោងព្រាត ខ្លះយំខ្លះស្រែក បាត់កូនបាត់ប្តី បាត់ប្រពន្ធ មកតាមផ្លូវហ្នឹង ដល់ច្របូកច្របល់ អ៊ីចឹង មិនដឹងទៅរកឯណា ហើយអត់ឲ្យមាន ដើររកគ្នា បានដូចយើង ដើររកគ្នាសេរី ដូចឥឡូវឯណា ព្រោះកាំភ្លើងនៅក្ឌុងក្ឌាំង ច្រកនេះ មិនអាចមានឃើញទេ ប៉ុនែ្ត នៅខាងក្នុងៗ ខ្ញុំឮពួកទ័ព និយាយថា ខ្លះអត់ព្រមចេញពីផ្ទះ ពីអីអ៊ីចឹង បិទសោកឹបសោ ពីក្នុងអ៊ីចឹង កងទ័ពហ្នឹង បាញ់ទម្លាយផ្ទះ។ ជួនកាលក៏ត្រូវ ខ្លះអត់ត្រូវ ក៏អូសចេញមក បញ្ជូនឲ្យមក តាមផ្លូវហ្នឹង មកសហករណ៍ ក្រោយៗមក។ អ្នកស្រី វ៉ែន រ៉ា អតីតយុទ្ធនារីពេទ្យ នៅភូមិភាគនិរតី បានបពោ្ជញទស្សន អំពី ការជម្លៀសប្រជាជន ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដូចេ្នះថា ខែ្មរក្រហមធ្វើខុស នូវ ការដេញប្រជាពលរដ្ឋ ឲ្យចេញពីផ្ទះអី ទទួលថា វាខុសដែរពេលហ្នឹង ប៉ុនែ្ត កាលណាមិនដេញ មិនឲ្យគាត់ចេញ មិនដឹងថា នរណាជាខ្មាំង នរណាជាអ្នកតស៊ូ ពិតប្រាកដអី គឺថា ពេលហ្នឹងវាច្របូកច្របល់។
បីថៃ្ងក្រោយមក ទីក្រុងទាំងមូល មានសភាពទទេស្អាត គ្មានអ្នករស់នៅ ។ អ្នកជំងឺ នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ជាងមួយម៉ឺននាក់ ហើយភាគច្រើន ជាទាហាន សាធារណរដ្ឋខែ្មរ ដែលរងរបួសធ្ងន់ ក៏ត្រូវបង្ខំឲ្យចាកចេញ ពីទីក្រុងដែរ។ នៅតាមដងផ្លូវ ចេញពីទីក្រុង ដែលណែនណាន់ តាន់តាប់ និង នៅក្រោម កម្តៅថៃ្ង ក្តៅហែង នាឆ្នាំនោះ ចំនួនមនុស្សស្លាប់ អាចកើនដល់ ជាងពីរម៉ឺននាក់។
ភាគ 9, ជ័យជម្នះ ដែលមិនបានរំពឹងទុក (ខ)
វិទ្យុ អាស៊ីសេរី 20070710 ដោយ ឡេង ម៉ាលី
ចាប់ផ្តើមនៅម៉ោង 9ព្រឹក នាថៃ្ងទី 17 មេសា ឆ្នាំ 1975 កងទ័ព ឈុតខ្មៅ ខែ្មរក្រហម បានដើរចូលទីក្រុងភ្នំពេញ ពីគ្រប់ទិស តាមមុខព្រួញប្រយុទ្ធរបស់ពួកគេ។ នៅពេលឃើញពួកខែ្មរក្រហម ចូលមកដល់ អ្នកទីក្រុងបានធូរស្បើយ ក្នុងចិត្តដោយគិតថា សង្រ្គាមចប់ជាស្ថាពរហើយ នៅពេលរសៀល អ្នកក្រុងភ្នំពេញ មានភាពស្រឡាំងកាំង និង ភ័យចលាចល នៅពេលដែល យោធាខែ្មរក្រហម ចាប់ផ្តើមបញ្ជា ពួកគេឲ្យចាកចេញពី ទីក្រុងភ្នំពេញ ចំនួនពីរ ឬ បីថៃ្ង ដោយអះអាងថា ការចាកចេញបែបនេះ គឺងាយស្រួលសំរាប់អង្គការ បោសសម្អាតខ្មាំង ដែលនៅលាក់ខ្លួន ហើយម៉្យាងទៀត ពួកអាមេរិក នឹង ទម្លាក់គ្រាប់បែកមកលើទីក្រុងនេះ។
បីថៃ្ងក្រោយមក ទីក្រុងទាំងមូល មានសភាពទទេស្អាត គ្មានអ្នករស់នៅ ។ អ្នកជំងឺ នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ជាងមួយម៊ឺននាក់ ហើយភាគច្រើន ជាទាហាន សាធារណរដ្ឋខែ្មរ ដែលរងរបួសធ្ងន់ ក៏ត្រូវបង្ខំឲ្យចាកចេញ ពីទីក្រុងដែរ ។ នៅតាមដងផ្លូវ ចេញពីទីក្រុង ដែលណែនណាន់តាន់តាប់ និង នៅក្រោមកម្តៅថៃ្ង ក្តៅហែង នាឆ្នាំនោះ ចំនួនមនុស្សស្លាប់ អាចកើនដល់ ជាងពីរម៊ឺននាក់ ។ លោក វង្ស ម៉ាច បាននិយាយឲ្យដឹងថា ទៅដល់ឆ្ងាយទៅ មានមនុស្សងាប់ តាមផ្លូវ ។ ខ្មោចហ្នឹង តាម្តមើលទៅ សុទ្ធតែខ្មោច ប្រជាជនយើងហ្នឹង តែម្តង ដូចជា ងាប់ថ្មីៗ ។
នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ 1975 ប៉ុល ពត និង សហការី បានធ្វើការសំរេចចិត្ត ឲ្យបណេ្តញប្រជាជន ចេញឲ្យអស់ ពីទីក្រុងនានា នៃ ប្រទេសកម្ពុជា ក៏ប៉ុនែ្ត ជាក់សែ្តងគេមិនបានឲ្យដំណឹង អំពីការសំរេចចិត្តនេះ ដល់មេបញ្ជាការរបស់គេឡើយ មេបញ្ជាការដទៃទៀត បានឮសេចក្តីសំរេចនេះ នៅនាទីចុងក្រោយ ហើយមិនបានតៀ្រមខ្លួនស្រួលបួល សំរាប់ អនុវត្តបទបញ្ជានេះទេ។ កងទ័ពដែលកាន់កាប់នៅភាគខាងជើងទីក្រុងភ្នំពេញ បានដឹងអំពីគោលនយោបាយ ជម្លៀសប្រជាជនរួចខ្លះៗមកហើយ ហើយគ្រប់គ្រង ការជម្លៀសនោះ យ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ក៏ប៉ុនែ្ត គ្មានធម៌មេត្តា ។ លោក វង្ស ម៉ាច បានរៀបរាប់ អំពីទិដ្ឋភាព នៃការជម្លៀសប្រជាជន ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដូចេ្នះ អាពេលគេឲ្យចេញទៅ អាហ្នឹងគេចាប់ផ្តើមកំញើញយើងតែម្តង គេកំញើញយើងឲ្យចេញ ដើរទៅមុខឲ្យត្រង់ អត់ឲ្យមានថយក្រោយទេ រួចយើង ចង់មកក្រោយវិញ មកអត់បានទេ ទៅមុខរហូតអ៊ីចឹង។
កងទ័ពភាគឧត្តរ បានសម្លាប់ អតីតទាហាន និង អ្នករដ្ឋការសាធារណរដ្ឋខែ្មរ រាប់រយនាក់ នៅក្នុងប៉ុន្មានថៃ្ងបន្ទាប់មក។ អ្នកស្រី លុយ ហ៊ី អតីតជាបុគ្គលិក មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុបា្ផ រហូតដល់ថៃ្ងទី 30 មេសា ឆ្នាំ 1975 បានឲ្យដឹងថា គាត់បានឃើញទាហាន លន់ នល់ ដែលរបួស ត្រូវពួកខែ្មរក្រហមចាប់ ហើយដឹកចេញទាំងឡានៗ។ អ្នកស្រី បានឲ្យដឹងដូចេ្នះ ដឹកអ្នកពិការទៅ មិនដឹងដឹកយកទៅណា ដឹកទៅដាក់អាឡាន យើងឡានដី គឺ ឡានចូកដី ដឹកទៅៗ មិនដឹងដឹកយកទៅណា ឃើញតែដឹកយកចេញពីមន្ទីរពេទ្យ ដូចជាអត់បានចងអីទេ ខ្លះបាក់ជើង ដើរមិនទាន់រួចមែនទែនផង ចេះតែលើកយកទៅៗ អត់មានដឹកតាមសំរួលទេ អានេះដឹកយកទៅ លើកចាប់បោះៗ តែម្តង មិនលើកតាមសំរួលទេ ត្រង់គេយកទៅណាអី ខ្ញុំមិនបានដឹងទេ គ្រាន់តែឃើញអ៊ីចឹង ខ្ញុំក៏ចេញពីមន្ទីរពេទ្យមក ចេញមក មកទើនៅ ក្បាលថ្នល់។
លោក យិន សែម បានបញ្ជាក់បនែ្ថមថា ខ្ញុំប្រាប់អស់លោកទាហានធំៗ ខ្ញុំថា ខ្លះខ្ញុំស្គាល់ ខ្ញុំហៅបង ហៅតេជគុណ អ៊ីចឹង ថា ឲ្យប្រយ័ត្ន ពេលហ្នឹងពួកខាងគេអត់ទុកទេ គេសម្លាប់គេអត់ជឿខ្ញុំទេគេថា សមេ្តចចូលមកស្រុក យើងសុខសប្បាយ លោកឯងនិយាយឆ្កួតស្អីអីចឹង អ្នកចេះដឹង ពួកបញ្ញវ័ន្តស្អីហ្នឹងច្រើនដែរ គេសម្លាប់អស់ច្រើនណាស់ ដល់ពេលយើង ដើរទៅហ្នឹង យើងជួប ឃើញខ្មោច ឃើញស្អីហ្នឹង ពេញទឹកពេញដីហ្នឹង។
ផែ្នកផេ្សងទៀត នៃ ទីក្រុងភ្នំពេញ ការជម្លៀសចេញ មានសភាពយឺតយ៉ាវ ហើយច្រើនមានភាពមនុស្សធម៌ជាង ក៏ប៉ុនែ្ត គ្មានមេបញ្ជាការណា មិនគោរព គោលនយោបាយនោះទេ គ្មានមនុស្សណាម្នាក់ ត្រូវបានអនុញ្ញាត ឲ្យស្នាក់នៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួនឡើយ។
លោក វង្ស ម៉ាច បានឲ្យដឹង បនែ្ថមដែរថា មានក្រាញននៀល ក៏ច្រើនដែរ ខ្ញុំក៏ក្រាញ នឹង គេដែរ ប៉ុនែ្តក្រាញនៅមិនបាន គេថា អត់បានទេ ត្រូវតែចេញ តែយើងមិនចេញហ្នឹង គេមានធម៌ក្តៅ ជាមួយយើងហើយ ពេលហ្នឹង ខ្ញុំដើរទៅ ឃើញតែម្តង អ្នកណា ដែលបកក្រោយ វាយតែម្តង បកក្រោយអត់បានទេ តែបកក្រោយត្រូវហើយ វាយតែម្តង។
លោក ញ៊ឹក ឡៃ អតីតយោធាខែ្មរក្រហម បានបន្ទរដូចេ្នះថា ខ្លះក៏នៅសម្ងំហ្នឹងទៅ អ្នកដែលនៅសម្ងំ មួយពីរហ្នឹង គេធ្វើទារុណកម្ម ជួនណាគេឃើញ គេចាប់បាញ់ចោល អ៊ីចឹងទៅ។ ខ្លះរត់ទៅលាក់ខ្លួន ពួនក្នុងលូ ក៏មានដែរ ខ្លះក្នុងទឹកស្អុយ ក៏នៅដែរ។ យប់ឡើង លបមកក្នុងផ្ទះ មកលួចដាំបាយស៊ី ជួនកាលគេទៅទាន់ ធ្វើបាបគេបាញ់សម្លាប់ អ៊ីចឹងទៅ។
ការបណេ្តញមនុស្ស ឲ្យអស់ពីទីក្រុង បានស៊ីពេលស្ទើរតែមួយសបា្តហ៍ ហើយទីក្រុងបាត់ដំបង ដែលកកកុញ ដោយជនភៀសខ្លួន ក៏បានប្រើរយពេល ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ។ គោលនយោបាយ ផ្លាស់ប្តូរមនុស្សគ្រប់រូប នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យទៅជាកសិករ បានឆ្លុះបញ្ចាំង នូវ អាទិភាពរបស់មេដឹកនាំខែ្មរក្រហមយ៉ាងជាក់ច្បាស់។ បើយោងតាមការវិភាគ របស់លោក ហ្រ្វង់ស្វ័រ ប៉ុងសូដ៍ អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ "កម្ពុជាឆ្នាំសូន្យ" បានឲ្យដឹងថា ការផ្លាស់ប្តូរ ប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់រូប ឲ្យទៅជាកសិករ ពីព្រោះ មនោគមន៍វិជ្ជា របស់ខែ្មរក្រហម ចង់ឲ្យខែ្មរត្រឡប់ទៅជា ខែ្មរដើមវិញ ដោយហេតុថា អ្នកទីក្រុង ខូចសតិអារម្មណ៍ ដោយសារតែសម្ភារសំបូរបែប។
លោក ហ្រ្វង់ស្វ័រ ប៉ុងសូដ៍ មានប្រសាសន៍ដូចេ្នះ ខែ្មរក្រហម តាមយោបល់ខ្ញុំ គេចង់បង្កើតសង្គមមុនអង្គរទៅទៀត គេជម្លៀសប្រជាជន ពីភ្នំពេញទៅនៅក្នុងព្រៃ មិនមែនជាការសងសឹក មកពីមនោគមន៍វិជ្ជា របស់ខែ្មរក្រហម គេចង់ឲ្យប្រជាជនកម្ពុជា ដែលនៅទីក្រុង ប្រជាជនទាំងនោះ ខូចសតិអារម្មណ៍ ដោយភាពសំបូរបែប ដោយសារនៅទីក្រុង មានចិន មានយៀកណាម អត់សូវមានខែ្មរប៉ុន្មានទេ ហើយ ខែ្មរនៅទីនោះ ខូចសតិអារម្មណ៍ ដោយសារ កុមប្រាឌ័រ Comprador គឺគេមានលុយ គេពុករលួយ ដូចេ្នះ ត្រូវត្រឡប់ទៅព្រៃ ទៅឆ្ការព្រៃ សង់ផ្ទះ ភ្ជួររាស់ ដាំស្រូវ គេត្រឡប់ទៅជាជនជាតិខែ្មរសុទ្ធសាធ នេះជាមនោគមន៍វិជ្ជា របស់គេ គេចង់ឲ្យខែ្មរទៅជាខែ្មរវិញ។
លោកញ៉ម អេន អតីតយោធា ខែ្មរក្រហម និង ជាអ្នកថតរូបជនរងគ្រោះ នៅគុកទួលសែ្លង បានកោតសសើរដល់ ប៉ុល ពត ចំពោះការជម្លៀសប្រជាជន ចេញពីទីក្រុង ដូចេ្នះថា គម្រោងការ គឺដេញចេញឲ្យអស់ ពីទីក្រុង ទីរួមខែត្រ បើសិនណាទុកប្រជាជន នៅក្នុងទីរួមខែត្រ ទីរួមស្រុក តទៅទៀត របបខែ្មរក្រហម នឹង ដួលរលំវិញហើយ ម៉េចបានថា ដួលរលំ? ព្រោះនៅក្នុងហ្នឹង មានភ្នាក់ងារ សេ,អ៊ី,អា,, កា,ហេ្ស,បេ ភ្នាក់ងារទាំងអស់ ដើម្បីតាមដាន រាល់បញ្ហាទាំងអស់ ដូចេ្នះ ប៉ុល ពត គាត់មានគំនិតមួយ គាត់ឆ្លាតត្រង់ថា បើសិនណា ទុកប្រជាជននៅតាមទីក្រុងទៀត ប្រទេសកម្ពុជា នឹង ក្រឡាប់ចាក់ ដោយសារអាមេរិកាំង វ៉ៃមិនខាន ពីព្រោះកាលហ្នឹង កាលនៅ ព្រោះរបបខែ្មរក្រហម ព្រោះកាលចូលទៅកងទ័ពរំដោះ ខែ្មរក្រហម ភាគច្រើនភ្លើតភ្លើន ភ្លើតភ្លើន នឹង ការ ប្រើសម្ភារ ភ្លើតភ្លើនស្អី អ៊ីចឹងៗ ធម្មតានេះ គឺខ្ញុំវិភាគអ៊ីចឹងតែម្តង ព្រោះវិភាគអ៊ីចឹង ឃើញជាក់សែ្តង អ៊ីចឹងផង។ គឺត្រូវតែជម្លៀស ប្រជាជនចេញពីក្រុងភ្នំពេញទាំងអស់ ទូទាំងប្រទេស ឲ្យប្រជាជន នៅតាមជនបទទៅ ដាច់ខែ្សរយអស់ គ្មានខែ្សរយ សេ,អ៊ី,អា, គ្មានខែ្សរយផេ្សងៗទៀត សំរាប់ទាក់ទងគ្នា។
ទីក្រុង នឹង មិនមានលទ្ធភាព ចិញ្ចឹម និង គ្រប់គ្រង ប្រជាជនបាន ហើយម៉្យាងទៀត គ្មានមេដឹកនាំកុម្មុយនីស្តណាមួយ មានចំណេះដឹងច្រើន ខាងរដ្ឋបាលដែរ។ ក្នុងចិត្ត របស់ពួកគេ គឺគេឈ្នះសង្រ្គាម។ មុនថៃ្ងជ័យជម្នះ 17 មេសា អ្នកទីក្រុង បានប្រកែកមិនចូលរួម ក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍ ដូចេ្នះ បញ្ហានេះមានន័យថា ពួកគេគឺជាខ្មាំងរបស់អ្នកឈ្នះ ហើយមិនសម នឹង ទទួលបាន ការអាណិតមេត្តា ពីខែ្មរក្រហមឡើយ។
សង្រ្គាមស៊ីវិល បានបញ្ចប់ហើយ នៅថៃ្ង 17 មេសា ឆ្នាំ 1975 ក៏ប៉ុនែ្ត សង្រ្គាម រវាងអ្នកឈ្នះ និង អ្នកចាញ់ ទើបតែចាប់ផ្តើមទេ។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា