ដំណើរទៅកាន់វាលមរណ
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ដោយ កែវ ឈុន
****************************************
ការទទួលអែករាជ្យ ពីបារាំង
វិទ្យុអាស៊ីសេរី ជីវិតា
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី4.កុម្ភៈ 2023.ម៉ោង 8 : 20
ប្រទេសកម្ពុជា ស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់បារាំង អស់រយកាល ជិតមួយសតវត្សរ៍ គឺ ចាប់ពីឆ្នាំ 1863 ដល់ឆ្នាំ 1953។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ ប្រជារាស្រ្តខែ្មរ មានសកម្មភាពធំផងតូចផង បះបោរប្រឆាំង នឹង បារាំង។ ក៏ប៉ុនែ្ត គេពុំឃើញមាន មេដឹកនាំ និង ចលនាណា ដែលមានយុទ្ធសាស្រ្ត និង បណ្តាញប្រឆាំងបារាំង មាំទាំខ្លាំងក្លាអស្ចារ្យណាស់ណាទេ។ ក្រោមសម័យអាណានិគមបារាំង ក៏មិនបានបំពារបំពាន លើរបបរាជាធិបតេយ្យ និង ធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់ព្រះពុទ្ធសាសនាធ្ងន់ធ្ងរទេ។ កត្តាទាំងនេះ បានធ្វើអោយប្រជារាស្រ្តខែ្មរ រស់នៅដោយសុខសាន្តល្អបង្គួរ ហើយពេលនោះ ចំនួនប្រជារាស្រ្តខែ្មរក៏បានកើនឡើង គួរអោយកត់សម្គាល់។
លោកតា រស់ ពៅ ដែលធ្លាប់បានរស់នៅ ក្នុងសម័យបារាំង ធ្វើអាណានិគម មកលើកម្ពុជានោះ បានរំលឹកឡើងថា វាអោយយើង មានកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ផ្ទះសមែ្បង ស្អីគ្រប់សព្វ ជារបស់ផងយើង របស់អ្នកណាប្រាកដជារបស់អ្នកហ្នុង។ វាល្អមួយបែបដែរ ប៉ុនែ្តថា គេយកពន្ធ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី នៅឆ្នាំ 1936 ចលនាប្រឆាំងបារាំងមួយ ត្រូវបានគេឃើញលេចចេញជារូបរាង តាមរយការចេញផ្សាយរបស់កាសែតភាសាខែ្មរ ជាលើកដំបូងមួយ ឈ្មោះ នគរវត្ត។ ខ្លឹមសារផ្សាយ នៅក្នុងអត្ថបទការសែតនោះ មានលក្ខណៈ ទន់ភ្លន់ និង ជាតិនិយម។ កាសែត បានរិះគន់បារាំង ថា មិនបានធ្វើអោយកម្ពុជា រីក ចម្រើន ពួកនាយទុន កេងប្រវ័ញ្ច លើអ្នកក្រខែ្មរ ដូចជាពួកចិនៗ អ្នកចងការប្រាក់ យកការប្រាក់ខ្ពស់ និង បំណង របស់វៀតណាម ចង់យកកម្ពុជា ជាដើម។
មន្រ្តីស៊ីវិលម្នាក់ ឈ្មោះ ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ ដែលមានស្រុកកំណើត នៅកម្ពុជាក្រោម និង ទទួលការអបរំពីប្រទេសបារាំង ជានិពន្ធនាយកដ៏សំខាន់ របស់កាសែតនោះ។
លោក ឡឹក សំអឿន ហៅផ្កាយព្រឹក អតីតទាហានឥស្សរ ដឹកនាំដោយ លោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ និង ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅឈ្មោះ "ខែ្មរជាតិនិយម" បានរំលឹកដូចេ្នះថា កាសែតហ្នឹង គឺកាសែតទីមួយ មុនដំបូង អត់ហ៊ានប៉ះពាល់ទៅបារាំងទេ គ្រាន់តែដាស់ស្មារតីអប់រំ អោយយើងមានហៅថា ព្រលឹងខែ្មរហ្នឹង អោយមានដុះក្នុងខ្លួន ហើយ ជាពិសេសគឺថា ដោយបានលោកសង្ឃទេ សម័យហ្នុង លោកអាចារ្យ ហែម ចៀវ ទេសនាពន្យល់។ ក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ ភាពតានតឹង រវាងពួកបារាំង និង ក្រុមព្រះសង្ឃខែ្មរ ដែលបានជំទាស់ នឹង កំណែទម្រង់របស់បារាំង មកលើកម្ពុជា ចេះតែកើនឡើងជាលំដាប់។
លោកតា រស់ ពៅ បានរំលឹកឡើងទៀតថា ហ្នឹងបារាំងវាថា លោកសង្ឃហ្នឹង ឆាន់បាយសឹងៗ ដូចជាជ្រូក ហើយវាថា វាខាតពន្ធច្រើនណាស់ អ្នកបួសហ្នឹង ព្រោះលួចពន្ធលួចអី។
ព្រះសង្ឃខែ្មរពីរអង្គ ក្នុងនោះ មានលោកគ្រូអាចារ្យ ហែម ជៀវ ជាទីគោរពរបស់ ប្រជារាស្រ្តខែ្មរ ត្រូវ្ឃាំរាំងចាប់ខ្លួន ពីបទ រៀបចំគម្រោង ទាមទារអែករាជ្យ ។
លោក ជ័យ នៅ ដែលជានិស្សិតម្នាក់ បានឃើញព្រឹត្តិការណ៍ នៅក្នុងគ្រានោះ បានរំលឹកដូចេ្នះថា ដែលរឿងធំបំផុត គឺរឿងបារាំងចាប់គ្រូអាចារ្យ ហែម ចៀវ ហ្នឹង ផ្សឹកដាក់គុកតែម្តង។ អាហ្នឹងហើយ ដែលធ្វើអោយលោកសង្ឃ បញ្ញវ័ន្តអីហ្នឹង ក្តៅក្រហាយខ្លាំងមែនទែន នៅមិនស្រណុកនោះ ។ កាលដែលចាប់ហ្នឹង ដោយសារចំពេលដែលបារាំងវាថមថយ ដោយជប៉ុនវាចូលលុកលុយហ្នឹង យើងជាពិសេស គឺលោកសង្ឃ ពួកសាលាបាលី ហ្នឹងតែម្តង ទាមទារយកអែករាជ្យ។ ព្រោះបារាំង ពាក្យសេ្នហាជាតិ ពាក្យអែករាជ្យហ្នឹង ស្មើគ្នា នឹង ពាក្យក្បត់ជាតិ អ៊ីចឹងដែរ។ ពេលដែលយើង កំពុងតែប្រជុំ អាបារាំងហ្នឹង វាយកការណ៍បានថា លោកគ្រូអាចារ្យ ចៀវ លោក ប៉ាច ឈឺន ចាងហ្វាងកាសែត "នគរវត្ត" ហ្នឹង ជាអ្នកផ្តើមគំនិត ទាមទារយកអែករាជ្យ។ ដំបូងហ្នឹង វាចាប់លោកគ្រូអាចារ្យ ចៀវ ហើយវាចាប់លោក នួន ដួង។
នៅថៃ្ងទី 20 ខែ កក្កដា ឆ្នាំ1942 ព្រះសង្ឃជាច្រើនពាន់អង្គ បានធ្វើបាតុកម្ម នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ទាមទារអោយបារាំង ដោះលែងព្រះសង្ឃខែ្មរ។ មហាបាតុកម្មនោះ បានក្លាយទៅជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលប្រជារាស្រ្តខែ្មរ កោតសរសើរ និង អោយឈ្មោះថា សង្រ្គាមឆ័ត្រ ប្រឆាំងបារាំង លោក ជ័យ នៅ ដែលបានចូលរួម ក្នុងបាតុកម្មនោះ បានរំលឹកឡើងថា ពេលហ្នឹង លោកសង្ឃច្រើនណាស់ ស្មានទៅប្រហែលជា យ៉ាងតិច ប្រាំពាន់អង្គ។ នាំគ្នាដងែ្ហទៅប៊ុយរ៉ូ រ៉េស៊ីង់ ស៊ុបពេរីយើហ្នឹង ក្រោយវត្តភ្នំហ្នឹង។ ហើយអាបារាំងហ្នឹង វាហៅពួកទាហាន ជើងក្រហម សូដាបារាំងហ្នឹង មកអាម៉េកាំភ្លើង ព័ទ្ធជុំវិញព្រះសង្ឃ ទាំងអស់។ ស្រាប់តែ វាចាប់លោក ប៉ាច ឈឺន ចាប់លោក ប៊ួន ចាន់ម៉ុល ហ្នឹងចាប់នៅមុខហ្នឹង ហើយ។ ដល់ឃើញចាប់លោក ប៉ាច ឈឺន ចាប់ ប៊ួន ចាន់ម៉ុល ហើយពីណាទៀតទេ ពីរបីនាក់ សង្ឃហ្នឹង ចាប់រុញបញ្ចូលទៅ វាបិទទ្វារដែកជាប់។ ចាប់អ៊ីចឹងទៅ លោកសង្ឃទាំងអស់ ទាំងអ្នកចូលរួមទាំងហ្នឹង ក៏សម្រុកទៅតែម្តង វាបិទទ្វារជាប់ ទៅសម្រុកអត់កើត ហើយអាបារាំង ស្នងការប៉ូលិស នៅក្រោយផ្សារថ្មីហ្នឹង ត្រូវរបួសក្រោមភែ្នក ត្រូវនឹងឆ័ត្រ។ អ៊ីចឹងហើយ បានគេហៅ សង្រ្គាមឆ័ត្រហ្នឹង។ មិនមែនវាបុកទេ វាប្រទូសប្រត្រាយគ្នាទៅវាប៉ះ។
បារាំង មិនត្រឹមតែពុំព្រមដោះលែង លោកគ្រូអាចារ្យ ហែម ជៀវ ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុនែ្ត ថែមទាំង ចាប់បាតុករ មួយចំនួន បញ្ជូនទៅដាក់គុក នៅកោះត្រឡាចទៀតផង។
លោក ជ័យ នៅ បានរំលឹកទៀតថា លោកទៅសុគតនៅកោះត្រឡាចហ្នឹង ព្រោះ លោកប្រកាន់ក្រឹត ជាប់ពេក ពេលទៅជាប់គុក ជាមួយគ្នាហ្នឹង ប៊ួន ចាន់ម៉ុល ប៉ាច ឈឺន អីហ្នឹង។ បាយ ក៏លោកនៅប្រកាន់ ដូចលោកអ៊ីចឹង ទទួលទានបាយ តែមួយពេល។ រួច យើងនៅគុក មិនទៅស្រួលអែណា ទៅជាឈឺ ដល់ជប៉ុនចូលមក បានជប៉ុនដោះលែង ប៉ាច ឈឺន ប៊ួន ចាន់ម៉ុល អីក៏រួចមកវិញ ទាំងអស់។
ចំណែកលោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ វិញ បន្ទាប់ពីបាតុកម្ម បានភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេស ជប៉ុន ដើម្បីគេចពីការចាប់ខ្លួនរបស់បារាំង។ខែមីនា ឆ្នាំ 1945 កងទ័ពជប៉ុន បានមកតាំងមូលដ្ឋាននៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន។ ពេលនោះ ជប៉ុន បានចាប់ឃុំខ្លួន អាជ្ញាធរបារាំង ហើយបានប្រាប់ មេដឹកនាំ វៀតណាម កម្ពុជា និង លាវ ថា ប្រទេសពួកគេ មានអែករាជ្យវិញហើយ។ លោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ ក៏បានវិលត្រឡប់ ពីប្រទេសជប៉ុនមកកាន់ទីក្រុង ភ្នំពេញវិញ ហើយ ទទួលតំណែង ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី នៅខែ កញ្ញា ឆ្នាំ 1945។ ពីរបីថៃ្ងក្រោយមក សង្រ្គាមលោក លើកទីពីរ ត្រូវបានបញ្ចប់។ ខែតុលា ឆ្នាំដដែល កងទ័ពបារាំង បានវិលមកកាន់ ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ហើយលោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន បារាំងក៏បាននិរទេស លោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ ទៅកាន់ប្រទេសបារាំង។
ក្រោយពេលសង្រ្គាមលោក លើកទីពីរ បន្តិច ខែ្មរឥស្សរៈ ដោយមានការជំរុញ ពីប្រទេសថៃ និង ជនជាតិខែ្មរ ដែលនិរទេសខ្លួន នៅក្នុងប្រទេស វៀតណាម បានចាប់ផ្តើម ធ្វើការតស៊ូ ដោយអាវុធ យ៉ាងសកម្ម។
លោក មែលថុន អូសបូន អ្នកស្រាវជ្រាវ ប្រវត្តិសាស្រ្តខែ្មរ បានបនែ្ថមថា នៅមុនពេល កម្ពុជា ទទួលបានអែករាជ្យ ពីបារាំង មានខែ្មរឥស្សរៈ ពីរក្រុម។ មួយក្រុម ទទួលបានការគាំទ្រ ពីរដ្ឋាភិបាលថៃ រីអែ ខែ្មរឥស្សរៈ មួយក្រុមទៀត មានសម្ព័ន្ធភាព ជាមួយ បក្សកុម្មុយនីស្ត វៀតណាម។ ចំនួនប៉ុន្មាន ពិតប្រាកដនោះ មិនអាចដឹងបានទេ។
ប៉ុនែ្តនៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំ ដំបូងៗ ចលនានេះ ទទួលបាន ការគាំទ្រតិចតួចណាស់ ពីប្រជារាស្រ្តខែ្មរ។ បើទោះជា មេទាហាន និង កូនទាហានឥស្សរៈ មួយចំនួន មានឆន្ទៈ និង សកម្មភាពល្អ ក៏ដោយ ទាហានឥស្សរៈខ្លះ ពុំបានធ្វើអំពើល្អទេ។
លោក ជ័យ នៅ បានរំលឹកអោយដឹងថា ពួកមេឥស្សរៈ ទាំងអស់ហ្នឹង សុទ្ធតែជាមនុស្ស ល្មោភស្រីញី អីសោះ។ វាគ្មានឃើញអ្នកណាមួយ ដែលមានសុច្ចរិតចិត្ត អោយច្បាស់លាស់ ដូចលោក ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ អី វាអត់មាន។
នួន ជា ដែលជាអតីតកងទ័ពខែ្មរឥស្សរៈ ហើយដែល ក្រោយមក នៅឆ្នាំ 1975 បានក្លាយជា មេដឹកនាំសំខាន់ម្នាក់ នៃ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ រឺ របបខែ្មរក្រហម ដែលធ្វើអោយប្រជាជន កម្ពុជាខ្លួនអែង ស្លាប់អស់ប្រមាណ ពីរលាននាក់នោះ បានបញ្ជាក់បនែ្ថមដូចេ្នះថា ដូចជាឥស្សរៈ ដាប ឈួន ឥស្សរៈ ហ៊ុល វង្សអនុភាព ចៅប៉ក់ អាចារ្យយី សុទ្ធតែ ឥស្សរៈកែ្លងក្លាយ ធ្វើបាបប្រជាជន។ ខ្ញុំគិតថា បើនៅធ្វើការតទៅទៀត ក៏មិនបានប្រយោជន៍អី។ ខ្ញុំក៏សុំការអនុញ្ញាតគេ ទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ គេក៏អនុញ្ញាតអោយ។ កាលនោះ ខ្ញុំចូលបក្សកុម្មុយនីស្ត ថៃ ដែលប្រឆាំង នឹង ជប៉ុននោះ។
បន្ទាប់ពីបានត្រឡប់មកត្រួតត្រា លើប្រទេសកម្ពុជាវិញ នៅខែ តុលា ឆ្នាំ 1945 ពួកបារាំង បានរឹតបន្តឹង ការគ្រប់គ្រងរបស់គេ មកលើប្រជារាស្រ្តខែ្មរ។ លោកតា រស់ ពៅ ដែលកាលពីសម័យអាណានិគម មានមុខងារ ជាឆ្មាំសាលា ទ្រីប៊ូណាល់ រឺ សាលាដំបូងនោះ បានរំលឹកឡើងទៀតថា អោយតែខែ្មរមានរឿងក្តីក្តាំ ជាមួយ នឹង ចិន យួន ជាមួយ បរទេសហើយ គឺថា បញ្ជូន ទៅសាលាទ្រីប៊ូណាល់។ ហ្នឹងបារាំង គេកាត់សេចក្តី ។ អត់បញ្ជូនមក តុលាការខែ្មរទេ ហើយបើទៅអែណោះហើយ មិនសូវមានជ័យជម្នះទេ ខែ្មរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅឆ្នាំ 1946 បារាំងបានយល់ព្រម លើកិច្ចព្រមពៀ្រងមួយ ជាមួយកម្ពុជា ដែលក្នុងកិច្ចព្រមពៀ្រងនោះ តម្រូវអោយសមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុដែលជាក្សត្រវ័យកេ្មង ដ៏មានប្រជាប្រិយភាព នៅគ្រងរាជ្យដដែល ហើយបារាំង បានអនុញ្ញាត អោយមានការបង្កើត គណបក្សនយោបាយ ផេ្សងៗ ព្រមទាំង អោយមានការតាក់តែង រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង អោយមាន ការបោះឆ្នោតជាតិ ដើម្បីជ្រើសរើស សភាតំណាងរាស្រ្តទៀតផង។នោះ គឺជាកំណែទម្រង់មួយ ដែលមានការទាក់ទាញ ធ្វើអោយឥស្សរជនមួយចំនួន មានការពេញចិត្ត។ ប៉ុនែ្ត អំណាចពិតប្រាកដ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នាពេលនោះ នៅតែ ស្ថិតនៅក្នុងដៃ បារាំង យ៉ាងណែនដដែល។
នៅចុងទស្សវត្សរ៍ ឆ្នាំ 1940 ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ មួយក្រុម ដែលដឹកនាំ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ យុត្ថិវង្ស បានបង្កើត គណបក្សមួយ ឈ្មោះគណបក្សប្រជាធិតេយ្យ។ គណបក្ស ប្រជាធិបតេយ្យ បានលេចចេញធ្លោ ជាគណបក្ស ដែលចេះរៀបចំបានល្អ និង មានប្រជាប្រិយភាពបំផុត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នាគ្រានោះ។
ក្រោយពីព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ យុត្ថិវង្ស សុគត ដោយពុំដឹងហេតុផល ច្បាស់លាស់មក លោក អៀវ កើស បានឡើងធ្វើជាប្រធានគណបក្ស។ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ បានឈ្នះឆ្នោត សភាធម្មនុញ្ញ ក្នុងឆ្នាំ 1946 និង សភាជាតិ ក្នុងឆ្នាំ 1947។ បន្ទាប់មក រដ្ឋធម្មនុញ្ញខែ្មរមួយ ដែលយកគំរូ តាមសាធារណរដ្ឋ ទីបួន របស់បារាំង ត្រូវបានតាក់តែងឡើង។
ថ្វីបើពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើការជំទាស់ នឹង ការតស៊ូដោយអាវុធ ក៏ដោយ ក៏ពួកគេ ធ្វើការគាំទ្រគំនិត អោយកម្ពុជា ទទួលបានអែករាជ្យ។ ពួកបារាំង មិនបានទុកចិត្ត ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យទេ រីអែសមេ្តចព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែលទ្រង់ឈេ្វងយល់ ឃើញពួកគណបក្សប្រជាធិតេយ្យថា ជាការគំរាមកំហែង ដល់រាជអំណាច របស់ព្រះអង្គ ក៏មិនបានទុកចិត្ត ពួកគេដែរ។
---------------------------------------------------------
នៅឆ្នាំ 1949 បារាំង បានប្រគល់អែករាជ្យ មិនពេញបរិបូណ៍មួយដល់កម្ពុជា ដោយនៅតែ រក្សាទុក នូវ ការគ្រប់គ្រងលើក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ ក្រសួងការពារជាតិ និង ទំនាក់ទំនងការបរទេស។ ប្រការនេះ បានធ្វើអោយពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ថ្កោលទោសថា ជាអែករាជ្យមិនពេញលេញ។ បន្តិចក្រោយមក អ្នកវាយប្រហារ មិនស្គាល់មុខម្នាក់ បានលបធ្វើឃាតមេដឹកនាំ អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ គឺលោក អៀវ កើស។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1946 មកបារាំង ក៏បានបើកកាន់តែទូលាយ អោយនិស្សិតខែ្មរ អាចទៅរៀននៅស្រុកបារាំងបាន។ និសិ្សតខែ្មរ មួយចំនួនក្នុងនោះមានសាឡុត ស ដែលក្រោយមក គេស្គាល់ថា ជា ប៉ុល ពត ជាមេដឹកនាំកំពូល នៃ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ខែ្មរក្រហម ត្រូវបានជាប់ឈ្មោះ ទៅរៀនរួមជាមួយនឹង និស្សិតខែ្មរ ជាច្រើនរូបទៀត។
ឆ្នាំ1953 ខណៈដែលសង្រ្គាមឥណ្ឌូចិន លើកទីមួយ រឺ សង្រ្គាមប្រឆាំង នឹង បារាំង កំពុងប្រព្រឹត្តទៅ សឹងតែទាំងស្រុង នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមខាងជើង ហើយដែល ទ័ពបារាំង ជាអ្នកទទួលរង ការខូចខាតយ៉ាងដំណំ នៅក្នុងសង្រ្គាមនោះ សមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ក៏បានចាប់ផ្តើមធ្វើបូជនីយកិច្ច ទាមទារអែករាជ្យ សម្រាប់កម្ពុជា។
ព្រះអង្គបានគំរាមថា នឹង ធ្វើការបំពាក់អាវុធ ដល់ប្រជារាស្រ្ត ហើយដាក់សម្ពាធ លើបារាំង អោយប្រគល់អែករាជ្យដោយសន្តិវិធី។ យុទ្ធនាការ ទាមទារអែករាជ្យ ដែលមានការរៀបចំ យ៉ាងជំនាញ ធ្វើអោយពួកបារាំង មានការភ្ញាក់ផ្អើល ពីព្រោះ ពួកបារាំងតែងតែសន្និដ្ឋានថា សមេ្តចព្រះនរោត្តម សីហនុ ដ៏មានវ័យកេ្មងនោះ តែងមានភក្តីភាពចំពោះពួកគេ ជានិច្ច។
កាលពីឆ្នាំ 1991 សមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានមានបន្ទូល ដូចេ្នះថា ខ្ញុំរវល់តែ នឹង អែករាជ្យរបស់ជាតិ កាលពីកេ្មង ក៏ខ្ញុំរវល់តែពីរឿងអែករាជ្យហ្នឹងដែរ។ ខ្ញុំប្រកាសប្រាប់បារាំងថា ខ្ញុំអត់ព្រមអោយបារាំង មកជិះជាន់ស្រុកខែ្មរ ជាដាច់ខាត។ ពីឆ្នាំ 1952 1953 ឈ្លោះ ចាប់តាំងពី ឆ្នាំ 1949 អែកឧត្តម សឺន សាន ជាសាក្សីស្រាប់ យើងឈ្លោះបារាំង ពីរឿង កូសាំងស៊ីន ដែលបារាំង ផេ្ទរអោយទៅ បាវដាយ។ បន្ទាប់ពីបារាំង បានប្រកាសទាមទារអែករាជ្យ បារាំង មានការភ័យខ្លាច អំពីលទ្ធភាព ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ កើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជាពិសេស ក្នុងខណៈដែល កងកម្លាំង របស់ពួកគេ កំពុងស្ថិតនៅក្រោម សភាពតានតឹង ផែ្នកសឹកសង្រ្គាមនៅប្រទេសវៀតណាម និង ប្រទេស លាវ។ ក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 1953 បារាំង បានប្រគល់អែករាជ្យ ដល់រាជាណាចក្រ កម្ពុជា។ នៅគ្រានោះហើយ សមេ្តចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានអះអាងថា ការដែលកម្ពុជា ទទួលបានអែករាជ្យ ពីបារាំង គឺជាស្នាព្រះហស្តរបស់ ព្រះអង្គផ្ទាល់ សីហនុ ការពារ អែករាជ្យជាតិ សីហនុ តស៊ូយកអែករាជ្យ មកអោយជាតិ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ឡឹក សំអឿន អតីតខែ្មរឥស្សរៈ បានអះអាងថា ការដែលកម្ពុជា ទទួលបានអែករាជ្យ ពីបារាំង គឺមិនមែនដោយសារ ស្នាព្រះហស្ត របស់សមេ្តច ព្រះនរោត្តម សីហនុ តែមួយអង្គអែងនោះទេ ប៉ុនែ្ត វាជាកិច្ចប្រឹងប្រែង របស់កងទ័ពខែ្មរឥស្សរៈ ផងដែរ វាទាំងអស់គ្នាហើយ បើទាំងអស់គ្នា មិនធ្វើ វាអត់បានទេ។ យើងទទួលស្គាល់ ការតវ៉ា របស់សមេ្តច សីហនុ អែករាជ្យ 53 ហ្នឹង។ ចំណែកលោក កេង វ៉ាន់សាក់ ដែលជាសាស្រ្តាចារ្យ អក្សរសាស្រ្តខែ្មរ និង ជាអតីត អគ្គលេខាធិការរង នៃ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ផងនោះ បានរំលឹកថា ទាំងសមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទាំងកងទ័ពខែ្មរឥស្សរៈ ពុំមានចំណែក ក្នុងការធ្វើអោយបារាំង ប្រគល់អែករាជ្យ ដល់កម្ពុជាវិញទេ។ លោកបាន មានប្រសាសន៍ថា ហេតុផលដែលនាំអោយបារាំង ប្រគល់អែករាជ្យ ទាំងស្រុង ដល់ប្រទេសកម្ពុជាវិញនោះ គឺដោយសារ បារាំងចាញ់សង្រ្គាម យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅប្រទេសវៀតណាម។
លោក កេង វ៉ាន់សាក់ បានមានប្រសាសន៍ថា អោយមកហ្នឹង គឺដោយសារ អាបារាំង ច្បាំងចាញ់យួន នេះ ឌៀន បៀនភូហ្នឹង មុនអា ឌៀន បៀនភូហ្នឹង បារាំងអត់មានអោយ អែករាជ្យ ពេញបរិបូរណ៍ទេ។ ដូចេ្នះ កាលណា គេនិយាយថា វាបានប្រគល់អែករាជ្យ អីហ្នុង មកអោយសេ្តច សីហនុ អីអស់ហ្នុង ដោយសារ សីហនុ នាំគ្នាទៅហាត់ កាំភ្លើងឈើ អីអស់ហ្នឹង វាគ្មានគ្រូ គ្មានអីទៀតទេ។ ហើយពួកអ្នកឥស្សរៈ នៅក្នុង ព្រៃហ្នឹង អត់អាណាដឹង អាណាស្គាល់អីទេ សុទ្ធតែពួកយួនវៀតណាម គេហាត់ គេអប់រំកាំភ្លើង គ្រាប់អីហ្នឹង ដល់កាលណា ពួកយៀកណាម គេបានអែករាជ្យអស់ហើយ ពួកហ្នឹង រលាយសូន្យអស់ទៅ។ អ្នកតស៊ូក្នុងព្រៃ មិនមែន កុម្មុយនីស្តហ្នឹង អត់មានទេ ដូច ស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ ហ្នឹង គាត់ទៅវិញ ទៅឧត្តរមានជ័យហ្នឹង អត់មានអីស៊ី អត់មានមនុស្ស មានបីបួននាក់ នៅជិតគាត់ហ្នឹង។ រឿងបារាំង វានៅឥណ្ឌូចិនទៀតមិនបាន ព្រោះច្បាំងចាញ់ ពួកយៀកមិញ នៅ ឌៀន បៀនភូ នោះ ដល់ចាញ់ ឌៀន បៀនភូហើយ បានកុំអោយយៀកមិញហ្នឹង វាចាប់បារាំង ទាំងអស់ សម្លាប់ចោល ងាប់រាប់ម៉ឹននាក់ ហ្នឹងទៅ ក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ មកអោយមានសន្និសីទ ប្រជុំ នៅហ្សឺណែវនេះ ដោះស្រាយរឿងហ្នឹង កុំអោយបារាំងហ្នឹង បាក់មុខពេក ហើយកុំអោយស្រុក ឥណ្ឌូចិន ទាំងអស់ហ្នឹង ធ្លាក់ទៅលើកណ្តាប់ដៃ កុម្មុយនីស្ត។ ដូចេ្នះហើយ បានជាថា បើអ៊ីចឹង ត្រូវអោយអែករាជ្យ ពេញបរិបូរណ៍ទៅស្រុកទាំងបីហ្នឹង លាវ ខែ្មរ និង យួនហ្នឹង។ ឧបមាដូច លាវហ្នឹង គេមានសេ្តចសីហនុ អែណា ម៉េចក៏គេបានអែករាជ្យដែរ។ ក្រោយមកទៀត ស្រុកអាហ្រ្វិក ក៏ដោយ អែណាក៏ដោយ អីក៏ដោយហ្នឹង វាត្រូវដល់ នយោបាយមួយ ដែលបារាំង នៅធ្វើជាមហាអំណាច អាណានិគមហ្នឹង អត់បានទៀត វាត្រូវតែអោយគេ,,,។
ប្រវត្តិវិទូ ផែ្នកកិច្ចការប្រវត្តិសាស្រ្តខែ្មរ គឺលោកដេវីដឆេនល័រ បានបនែ្ថមថា ទោះជា យ៉ាងណាក៏ដោយ វាជាការចាំបាច់ណាស់ ដែលត្រូវទទួលស្គាល់ថា នៅឆ្នាំ 1953 ពួកវៀតមិញ និង សម្ព័ន្ធមិត្ត របស់គេ ក្នុងគណបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខែ្មរ ក៏បានបង្ក នូវ ការគំរាមកំហែង ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដល់អាជ្ញាធរបារាំង ហើយដោយសារ ការគាបសង្កត់ នោះហើយ ដែលជាការជំរុញ ព្រះទ័យសមេ្តច ព្រះនរោត្តម សីហនុ អោយធ្វើការចរចា យ៉ាងម៉ើងម៉ាត់ ជាមួយបារាំង។
សមេ្តចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានចាប់ផ្តើម បូជនីយកិច្ច ទាមទារអែករាជ្យ បន្ទាប់ពី ក្រុមអ្នកសេ្នហាជាតិ ដទៃទៀត បានធ្វើការទាមទារ មុនព្រះអង្គយ៉ាងយូរ។ ក្នុងនោះ មានរួមទាំង គណបក្ស ប្រជាជនបដិវត្តន៍ខែ្មរ និង គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យផង។
ការដែលព្រះអង្គ ទទួលបានជោគជ័យ ក្នុងបូជនីយកិច្ច ទាមទារអែករាជ្យ ក្នុងឆ្នាំនោះ ដោយហេតុតែពេលវេលា នៅពេលនោះ បានអំណោយផល ល្អឥតខ្ចោះ ចំពោះព្រះអង្គ។ ពោលគឺ ក្នុងគ្រានោះ បារាំងដឹងថា ផលប្រយោជន៍ ខាងសេដ្ឋកិច្ច និង វប្បធម៌ របស់ពួកគេ នឹង មានសិ្ថរភាពប្រកបដោយសន្តិសុខ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បាននោះ ដរាបណាតែ ប្រទេសមួយនេះ មានព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ដ៏មានប្រជាប្រិយ ហើយជាអ្នកប្រឆាំងពួកកុម្មុយនីស្ត នៅគ្រងរាជបន្តទៀត។
រីអែហេតុផលមួយទៀត គឺដោយសារតែ សមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានបង្ហាញអោយឃើញ នូវ ភាពប៉ិនប្រសព្វ របស់ព្រះអង្គ ក្នុងការធ្វើនយោបាយ ដែលស្មានមិនដល់ ក្នុងការដឹកនាំ បូជនីយកិច្ច ទាមទារអែករាជ្យនោះផងដែរ។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា