ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ដ្រនៃកម្ពុជា
ដោយកែវ ឈុន
****************************************
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី18.ធ្នូ 2021.ម៉ោង 18:53
ព្រិត្ដិការណ៍ ឆ្នាំ២០០២ កញ្ញា
ថ្ងៃទី ៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ តុលាការកំពូល ច្រានចោលបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍ចុងក្រោយ ដើម្បីសេរីភាព លោកនួន ប៉ែត អតីតមេបញ្ជាការខ្មែរក្រហមនៅភ្នំវល្លិ ដែលជាកន្លែងចំណាប់ខ្មាំង នៃជនជាតិលោកខាងលិច ៣នាក់ គឺ លោក David Wilson អាយុ ២៩ឆ្នាំ ជនជាតិអង់គ្លេស លោក Mark Slater អាយុ ២៨ឆ្នាំ និង ជនជាតិបារាំងលោក Jean-Michel Braquet អាយុ ២៧ឆ្នាំ។
ថ្ងៃទី ៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានថ្កោលទោសការបំផ្លាញព្រៃឈើរបស់ជាតិ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រចាំខែថ្មីៗនេះ របស់ព្រះអង្គ ពីទីក្រុងប៉េកាំង ដោយស្តីបន្ទោស ទឹកជំនន់ និង ការស្លាប់របស់ប្រជាជន នៅលើការបាត់បង់ព្រៃស្រោង ដែលធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រទេសនេះ។ ព្រះអង្គបានសរសេរថា “ខ្ញុំត្រូវតែនិយាយតែការពិត ដែលថា ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើបែបនេះ គឺជាបុព្វហេតុចំបងមួយ នៃ គ្រោះមហន្តរាយ និង គ្រោះទឹកជំនន់ ដែលកំពុងបំផ្លាញប្រទេសជាតិ កសិកម្ម និង អ្នកភូមិរបស់យើង”។ សព្វថ្ងៃនេះយើងដឹងអំពីផលវិបាក ដ៏មហន្តរាយ ចំពោះប្រទេសជាតិកសិកម្មរបស់យើង អ្នកភូមិប្រជាជនយើង បឹង ស្រះទឹក ផ្លូវនេសាទ ការបន្តការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើយ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយគ្មានតម្លាភាព និង គ្មានការទប់ស្កាត់ពិតប្រាកដណាមួយ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ បានអានព្រះរាជបន្ទូលថា ព្រៃឈើនៅកម្ពុជាគ្របដណ្ដប់ ៧៣ភាគរយ នៃ ប្រជាជាតិក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ គឺ សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមពីឆ្នាំ ១៩៥៣ ដល់ ១៩៧០ ។ ពីការពិនិត្យឡើងវិញការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា។ [កោះសន្តិភាព)
ថ្ងៃទី ៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ សាលាឧទ្ធរណ៍ បានកាត់ទោសអតីតមេបញ្ជាការយោធាខ្មែរក្រហមលោកឈូក រិន អោយជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ពីបទឃាតកម្មលើចំណាប់ខ្មាំងលោកខាងលិចចំនួន ៣នាក់ កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៤ ប៉ុន្តែមេធាវីរបស់លោក បានប្តេជ្ញាទាមទារអោយមានការជំនុំជម្រះសាជាថ្មី ហើយបាននិយាយថា កូនក្តីរបស់ពួកគេ នឹង មិនចូលទៅពន្ធនាគារភ្លាមៗទេ។ លោកឈូក រិន មិនមានវត្តមាននៅក្នុងតុលាការ ចំពោះសាលក្រម ដែលបានបដិសេធការដោះលែងគាត់នៅឆ្នាំ ២០០០ ដោយសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រាប់ការពួនស្ទាក់រថភ្លើងនៅខេត្តកំពត ដែលនាំអោយមានការចាប់ជំរិត និង ការប្រហារជីវិតភ្ញៀវទេសចរវ័យក្មេងចំនួន ៣នាក់។ ឈូករិនជាមេបញ្ជាការយោធាខ្មែរក្រហមទី ២ ដែលត្រូវបានកាត់ទោស ចំពោះការវាយប្រហារ ដែលប្រជាជនកម្ពុជា ១៣នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និង អូស្រ្តាលី David Wilson អាយុ ២៩ឆ្នាំ ជនជាតិអង់គ្លេសឈ្មោះ Mark Slater អាយុ ២៨ឆ្នាំ និងជនជាតិបារាំងឈ្មោះ Jean-Michel Braquet អាយុ ២៧ឆ្នាំ ត្រូវបានសម្លាប់។ [កោះសន្តិភាព ២ ០៩/០៨/០២]
យោងតាមរដ្ឋាភិបាលបានអោយដឹងថា រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងនៅរដ្ឋញូវយ៉ក សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រឆាំង នឹង ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ធំបំផុតរបស់ពិភពលោក គឺក្រុមហ៊ុន AT&T ដែលបានទាមទារសំណងចំនួន ៨លានដុល្លារ។ មន្រ្តីសកម្មភាពផ្លូវច្បាប់ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយក្រុមហ៊ុនប្រៃសណីយ៍ និង ទូរគមនាគមន៍ Globus និង Chilesat។ លោកឡាំ ភូអាន Lam Phu An រដ្ឋលេខាធិការក្រសួង បានមានប្រសាសន៍ថា ពាក្យបណ្តឹងនេះបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានជម្លោះ ជុំវិញអត្រាដោះស្រាយ ដែលបានព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុន AT&T ដែលមានអាយុកាលជាង ៥ឆ្នាំកន្លងមក។ លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុនសហរដ្ឋអាមេរិច ខកខានមិនបានបង់អត្រាការប្រាក់ ដែលបានព្រមព្រៀងតាមកិច្ចព្រមព្រៀង សេវាកម្មទូរគមនាគមន៍អន្តរជាតិ សម្រាប់ការហៅទូរស័ព្ទរវាងកម្ពុជា និង អាមេរិក។ ក្រុមហ៊ុន AT&T បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងលើការបង់ប្រាក់ សម្រាប់ចរាចរណ៍តាមទូរស័ព្ទអន្តរជាតិ ជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២ តាមរយការបណ្តាក់ទុន រួមគ្នាជាមួយក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍អូស្ត្រាលី Telstra Corp. Telstra បានចុះកិច្ចសន្យាជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ នៅឆ្នាំ ១៩៩០ ដើម្បីអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទូរស័ព្ទ រួមទាំងការផ្លាស់ប្តូរច្រកទ្វារអន្តរជាតិ។ Telstra ជាកម្មសិទ្ធិជិតពាក់កណ្តាល នៃ ទឹកប្រាក់ ៨លានដុល្លារ ដែលត្រូវបានគេស្វែងរក។ លោក Paul Blanche-Hongan អ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុនរបស់ Telstra បានមានប្រសាសន៍ថា “យើងជាដៃគូជាមួយ MPTC ហើយយើងមានពាក្យបណ្តឹង ប្រឆាំង នឹង ក្រុមហ៊ុន AT&T នៅក្នុងតុលាការនៅអាមេរិក”។ ឯកសារច្បាប់និយាយថា ក្រុមហ៊ុន AT&T បានបង់លុយអោយក្រសួងចំនួន ៤,២ លាន នាទីពីខែមករាឆ្នាំ ១៩៩៧ ដល់ខែធ្នូឆ្នាំ ២០០០ ប៉ុន្តែកម្ពុជាអះអាងថា តួលេខពិតប្រាកដគឺ ១៣លាន នាពាក្យបណ្តឹងបញ្ជាក់ថា “ពន្ធបន្ថែមទាំងនោះ នឹង មានតម្លៃដល់ទៅជាង ៨លានដុល្លារអាមេរិកបើតាមការអះអាង” ដោយអះអាងថា រាល់នាទីដែលមិនបានបង់គឺមានតម្លៃប្រហែល ១ដុល្លារ។ [កោះសន្តិភាព)
មន្ត្រីគណបក្សសមរង្ស៊ី បាននិយាយថា “វាគឺជាការប៉ុនប៉ងធ្វើឃាត រឺ ជាការបំភិតបំភ័យផ្នែកនយោបាយ” បន្ទាប់ពីគេបានឃើញគ្រាប់កំភ្លើងកែឆ្នៃមួយ និង គ្រាប់បែកមួយផ្សេងទៀត ដែលបានដាក់បង្កៃចោលនៅមាត់ទ្វារ ទីស្នាក់ការកណ្តាលគណបក្សប្រឆាំង កាលពីព្រឹកថ្ងៃសុក្រ។ លោកសមរង្ស៊ីខ្លួនឯង មិនបាននៅក្នុងអគារនោះទេ។ មេដឹកនាំប្រឆាំងរូបនេះបានស្ថិតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីថ្ងៃសុក្រដោយទទួលបានពានរង្វាន់មួយ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ពីក្រុមអ្នកជំនាញក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ លោកអឿ សំអុល ជាលេខារបស់លោកសមរង្ស៊ី ដែលបានចូលទៅយកឯកសារនៅទីស្នាក់ការបក្ស បាននិយាយកាលពីព្រឹកថ្ងៃសុក្រថា “ដំបូងខ្ញុំមិនខ្លាចទេ” ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីខ្ញុំដឹងថា ខ្មាន់កាំភ្លើងបានតំរង់សំដៅមកលើក្បាលខ្ញុំ ខ្ញុំមានការភ័យជាខ្លាំង”។ គ្រាប់ជាតិផ្ទុះបានដាក់ចោលនៅប្រហោងបង្អួច ប៉ុន្តែវាមិនទាន់ផ្ទុះទេ។ មិនមានគ្រាប់កាំភ្លើង ត្រូវបានគេរកឃើញនៅថ្ងៃសុក្រនោះទេ ហើយមិនមានសញ្ញាសម្គាល់ណាមួយ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងបន្ទប់នោះទេ។ នាយប៉ុស្តិ៍ឃុំបាសាក់លោកអ៊ុច សុខុន មានភាពស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការបញ្ជាក់ថា គ្រាប់មីស៊ីលនេះគឺជាគ្រាប់កាំភ្លើង រឺ ដុំថ្មនៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ដោយនិយាយថា ករណីនេះបានកើតឡើងនៅកន្លែងដែលងាយរងគ្រោះ ហើយលោក នឹង ទុកវាអោយទៅគណកម្មាធិការជំនាញ ដែលជាគណកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតជំនាញ។ ជាធម្មតាស៊ើបអង្កេតឈុតឆាកឧក្រិដ្ឋកម្ម។ ទោះយ៉ាងណានៅពេលក្រោយលោកអ៊ូច សុខុន បាននិយាយថា វត្ថុនោះប្រហែលជាគ្រាប់កាំភ្លើងប៉ុន្តែលោកមិនដឹងថាជាប្រភេទអ្វីទេ។ វាជាលើកទីមួយហើយ ជាគ្រាប់កាំភ្លើងដែលមានបច្ចេកវិទ្យាខ្ពស់ ដែលយើងបានឃើញតែលើវីដេអូប៉ុណ្ណោះ។ [កោះសន្តិភាព)
ថ្ងៃទី ៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ ជនប្រដាប់អាវុធមិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណចំនួន ៣នាក់ ត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ក្នុងនាមជាសកម្មជនគណបក្សសមរង្ស៊ី និង ជាអ្នកផ្តល់ព័ត៌មានអំពីសិទ្ធិមនុស្ស នៅខេត្តកំពង់ចាម កាលពីថ្ងៃសុក្រ ដោយបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា នេះអាចជាការសម្លាប់នយោបាយលើកទី១ ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ - សង្កាត់ កាលពីថ្ងៃទី ៣ ខែកុម្ភៈ។ ជនរងគ្រោះឈ្មោះហេង ស៊ាន អាយុ ៤៨ឆ្នាំ ដែលបានធ្វើការអោយអង្គការអាដហុក អស់រយពេល ៥ឆ្នាំ ក៏ដូចជាគណបក្សប្រឆាំង ត្រូវបានបាញ់សម្លាប់នៅផ្ទះរបស់គាត់ នៅឃុំសួង ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ដោយបុរសបីនាក់ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានយោធា។ បុគ្គលិកសិទិ្ធមនុស្សម្នាក់ ជាមួយអង្គការអន្តរជាតិមួយ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បាននិយាយថា “នេះមិនមែនជាអំពើប្លន់ទេ ពីព្រោះអ្នកសម្លាប់មិនបានយកអ្វីទេ… ពួកគេបានបាញ់ហើយ បន្ទាប់មកពួកគេបានរត់គេចខ្លួន”។ ប៉ុន្តែយើងមិនទាន់មានភ័ស្តុតាងណាមួយបញ្ជាក់ថា នេះជាហេតុផលនយោបាយទេ។ យោងតាមបុគ្គលិកសិទ្ធិមនុស្ស ឈ្មោះហេង ស៊ាន ដែលត្រូវបានបាញ់សម្លាប់កាលពីម៉ោង ២ព្រឹក ថ្ងៃសុក្រ មិនមានទំនាស់ផ្ទាល់ខ្លួនជាមួយអ្នកណាឡើយ។ ទោះបីជាគ្មានការស៊ើបអង្កេត ហើយហេតុការត្រូវបានបញ្ចប់ហើយក៏ដោយ ក៏ព័ត៌មានលំអិតមួយចំនួន នៃ ការសម្លាប់ នៅថ្ងៃសុក្រ នៅតែមានសភាពអាប់អួ ដោយរូបភាពទូទៅបានលេចចេញពីសមាជិកគណបក្សសមរង្ស៊ីផង ពីសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សផង និង ប៉ូលីសនៅក្នុងតំបន់នោះផងដែរ។ លោកវ៉ា សារិទ្ធ មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្ត បាននិយាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យថា លោកហេង ស៊ាន បានប្រឈមមុខ នឹង ជនសង្ស័យទាំងបីនាក់ បន្ទាប់ពីគាត់បាន ជួបពួកគេនៅក្បែរផ្ទះរបស់គាត់។ លោកបាននិយាយថា ពួកគេទាំង ៣ នាក់ស្លៀកឯកសណ្ឋានយោធា ហើយម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេ ប្រដាប់ដោយកាំភ្លើងអាកា៤៧។ លោកវ៉ា សារិទ្ធ បាននិយាយថា បន្ទាប់ពីលោកហេង ស៊ាន បានស្រែកដាក់ពួកគេ អោយចេញពីផ្ទះរបស់គាត់ ជនសង្ស័យបានបាញ់សម្លាប់គាត់តែម្ដង។ ជនសង្ស័យ - ដែលមិនត្រូវបានចាប់ខ្លួន រឺ កំណត់អត្តសញ្ញាណដោយប៉ូលីស បន្ទាប់មកបានរត់គេចខ្លួនពីកន្លែងកើតហេតុបាត់ទៅ។ លោកវ៉ា សារិទ្ធបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា ការសម្លាប់នេះមិនមែនជារឿងនយោបាយទេ ហើយវាជាអំពើប្លន់។
ថ្ងៃទី ១០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ ក្រសួងព័ត៌មាន នឹង ប្ដឹងកាសែតប្រឆាំងធំជាងគេទៅតុលាការ ប្រសិនបើខ្លួនមិនអាចរកភស្តុតាង ដើម្បីបង្ហាញពីការអះអាងរបស់ខ្លួន ដែលចោទថា ស្តេច ន. សីហនុ គឺ “នៅពីក្រោយការស្លាប់ ឪពុករបស់លោកសមរង្ស៊ី គឺលោកសម សារី” ដែលបានទទួលមរណភាពក្នុងពេលនិរទេសខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២។ សម សារី ជាសម្ព័ន្ធមិត្ត ដ៏យូរអង្វែងរបស់សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ និង បានធ្វើជាឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាប្រចាំប្រទេសអង់គ្លេស នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០។ ក្រោយមកព្រះអង្គលែងពេញចិត្ដ នឹង លោកសម សារី ហើយសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ត្រូវបានគេផ្ដន្ទាទោស សម្រាប់ការស្លាប់របស់លោកសម សារី ចុះផ្សាយដោយកាសែតមនសិការខ្មែរ នៅក្នុងអត្ថបទ ៣ កញ្ញា ដោយចោទប្រកាន់ថា “បិតារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ន. រណរិទ្ធិ បានធ្វើឃាត លោកសម សារី ដែលជា ឪពុករបស់សមរង្ស៊ី”។ នៅក្នុងលិខិតចុះថ្ងៃទី ៥ ខែកញ្ញា ក្រសួងមហាផ្ទៃបានបញ្ជាអោយកាសែតនេះ “ស្វែងរកភ័ស្តុតាងពិត ដែលថាស្ដេចសីហនុ ជាអ្នកនៅពីក្រោយ ការធ្វើឃាតលោកសម សារី” ក្នុងរយពេល ១៥ថ្ងៃ។ នេះបើយោងតាមនិពន្ធនាយកកាសែត គឺលោក វាសនា តារ៉ាវីជៃ Vesna Taravi Chey បានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើយើង មិនបានរកឃើញភ័ស្តុតាងណាមួយទេនោះ ក្រសួង នឹង ប្តឹងទៅតុលាការ”។ កាសែតមនសិការខ្មែរ ទើបតែបានបើកដំណើរការ ការផ្សាយឡើងវិញទេ បន្ទាប់ពីការព្យួរអស់រយពេលមួយខែ ដាក់កាលថ្ងៃទី ២ សីហា ចំពោះអត្ថបទប្រឆាំង នឹង រាជានិយម ដែលជារដ្ឋាភិបាលបានចោទប្រកាន់ថា បានគំរាមសន្តិសុខសាធារណ។ អ្នករៀបរៀងកាសែត ក៏ត្រូវបានរកឃើញថា មានកំហុសផងដែរ នៅក្នុងខែកក្កដា ពីការបរិហាកេរ្តិ៍ព្រះអង្គម្ចាស់រណរិទ្ធិ។ លោក វាសនា តារ៉ាវីជៃ បាននិយាយថា កាសែតរបស់លោកបានចុះផ្សាយអត្ថបទមួយកាលពីថ្ងៃទី ៣ ខែកញ្ញាដោយសួរសំណួរថា ហេតុអ្វីហ៊្វុនស៊ិនប៉ិបាននាំយករឿងសម្លាប់លោក សម សារី ដែលបានធ្វើនៅទសវត្ស ១៩៦០ មកធ្វើការឃោសនា? ប៉ុន្តែលោកថា នេះជាការឆ្លើយតបទៅ នឹង ការចោទប្រកាន់របស់ព្រះអង្គម្ចាស់រណរិទ្ធិ ដែលបានធ្វើឡើងក្នុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោតឃុំ - សង្កាត់ថា លោកសម សារី គឺជាជនក្បត់ជាតិ។ [កោះសន្តិភាព)
នាយករដ្ឋមន្រ្តីវៀតណាម លោកផាន់ វ៉ាន់ខៃ ផ្ញើសារការអាណិតអាសូរដល់សមភាគីកម្ពុជា របស់លោកហ៊ុន សែន ចំពោះការខាតបង់សម្ភារ និង ការបាត់បង់មនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបណ្តាលមកពីទឹកជំនន់ និង គ្រោះរាំងស្ងួត ដែលកំពុងកើតមាន។ ក្រសួងការបរទេស បានប្រកាសថា ប្រទេសវៀតណាម នឹង បញ្ជូនអង្ករទៅអោយជនរងគ្រោះ ដោយទឹកជំនន់ ក្រោមផែនការសង្គ្រោះបន្ទាន់។ [VNS ០៩/១២/០២]
ថ្ងៃទី ១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ យោងតាមឯកសារ ដែលបានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃសុក្រ ក្នុងកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានអោយដឹងថា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន បានស្នើសមភាគីថៃ របស់លោក អោយរៀបចំសម្របសម្រួលក្នុង "ការបាត់ខ្លួន" របស់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨។ សំណើនេះ នៅក្នុងឯកសារដែលទទួលបានដោយមេធាវីសិទ្ធិមនុស្សលោក Brad Adams បានធ្វើអោយលោកឈួន លីកផៃ Chuan Leekpai នាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃមានការភ្ញាក់ផ្អើល និង ត្រូវបានធ្វើឡើងមុនការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំ ១៩៩៨ ។ របាយការណ៍ផ្លូវការនៃកិច្ចប្រជុំ ដែលបានធ្វើឡើងរវាងមេដឹកនាំទាំងពីរ បាននិយាយលម្អិតអំពីការសន្ទនារបស់ពួកគេ ដែលផ្តោតលើអតីតមេបញ្ជាការយោធាខ្មែរក្រហមតាម៉ុក បងធំទី២ នួន ជា និង អតីតប្រមុខរដ្ឋខៀវ សំផន។
ថ្ងៃទី ១៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងថៃ គឺលោកឈួន លីកផៃ Chuan Leekpai មានប្រសាសន៍ថា លោកគ្មានការចងចាំអំពីសំណើ ដែលបានរាយការណ៍ដោយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែនថា លោកជាអ្នករៀបចំ “ក្នុងការបាត់ខ្លួន” មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់ ៣រូប ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ នោះទេ។ សំណូមពររបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា អោយធ្វើបត្យាប័នឧក្រិដ្ឋជនដើម្បីចូលរួមការជំនុំជម្រះ។ លោកឈួន បាននិយាយថា គាត់ស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់ ហើយមិនអាចបញ្ជាអោយធ្វើបត្យាប័ន រឺ សម្លាប់ជនសង្ស័យណាម្នាក់ឡើយ។ កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានរាយការណ៍ថា មេធាវីការពារសិទ្ធិមនុស្សលោក Brad Adams បានទទួលឯកសារ ដែលអះអាងថា លោកហ៊ុន សែន បានស្នើសុំទៅលោកឈួន មុនពេលការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំ ១៩៩៨ នៅកម្ពុជា។ កាសែតបាននិយាយថា របាយការណ៍ នៃ ជំនួបរវាងមេដឹកនាំទាំងនោះ បាននិយាយថា ពួកគេបាននិយាយអំពីអតីតមេបញ្ជាការយោធាខ្មែរក្រហមឈ្មោះ តាម៉ុក បងធំទី២ នួន ជា និង អតីតប្រមុខរដ្ឋខៀវ សំផន។ លោកហ៊ុន សែន ត្រូវបានដកស្រង់សម្តីដោយនិយាយថា ការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ៣រូប ដែលត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកចង់បាន គឺជាបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញ និង ជាបញ្ហានយោបាយខណ ដែលប្រទេសចិនប្រឆាំង នឹង គំនិតនេះ។ របាយការណ៍ បាននិយាយថា បុរសខ្លាំងរបស់កម្ពុជា ចង់អោយមេដឹកនាំទាំងបី 'បាត់ខ្លួន› ដោយសារគាត់ជឿជាក់ថា ពួកគេ នឹង មិនចុះចាញ់ខ្លួនឯងឡើយ។ ករណីរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍ទោស៊ិន សុង ដែលត្រូវបានកាត់ទោសនៅកម្ពុជា។ ស៊ិន សុង ត្រូវបាននិរទេសទៅប្រទេសទីបី បន្ទាប់ពីតុលាការថៃបានសំរេចថា គាត់ជាជនសង្ស័យនយោបាយ មិនមែនជាឧក្រិដ្ឋជនទេ។ លោកឈួនដែលលាឈប់ពីតំណែង ជាមេដឹកនាំប្រជាធិបតេយ្យនៅឆ្នាំក្រោយ បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីភាពសមរម្យរបស់លោក Banyat Bantadtan ដែលជាមេដឹកនាំរង ដើម្បីធ្វើជាប្រធានគណបក្ស ជំនួសតំណែងលោកទេ។ លោកឈួន បាននិយាយថា ពេលចុងក្រោយលោកបានអត្ថាធិប្បាយ អំពីជោគជ័យដែលអាចកើតមាន រឺ លោកបានបង្កបញ្ហាដល់គណបក្ស។ លោកមានប្រសាសន៍ថា មានបេក្ខជនសមស្របជាច្រើន ពួកគេរួមមានលោក Tarrin Nimmanahaeminda អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និង លោក Supachai Panitchpakdi អគ្គនាយក នៃ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក។ [កាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍]
ព្រះមហាក្សត្រ ន - សីហនុ បានប្រកាសអព្យាក្រឹតភាពនយោបាយរបស់ព្រះអង្គ ជាលក្ខណរឹងមាំនៅថ្ងៃសៅរ៍ ដោយមានបន្ទូលថា ព្រះអង្គ នឹង មិនកាន់ជើងខាងគណបក្សណាទេ បើទោះបីជាត្រូវគេដកហូតរាជបល្ល័ង្កក៏ដោយ។ ព្រះមហាក្សត្របានមានបន្ទូល នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសជាផ្លូវការពីទីក្រុងប៉េកាំងថា “ខ្ញុំសូមសន្យាយ៉ាងមុតមាំថា រហូតដល់ខ្ញុំទទួលមរណភាព ខ្ញុំនៅតែជាមនុស្ស ដែលអព្យាក្រិត មិនលំអៀង ហើយរហូតដល់ថ្ងៃណាមួយ ដែលខ្ញុំចូលនិវត្តន៍ រឺ ដាក់រាជ្យ ក៏ខ្ញុំ នឹង មិនចុះចូលឆាកនយោបាយទៀតទេ”។ ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសម្តេចសីហនុ ហើយត្រូវបានដឹកនាំភាគច្រើនដោយសមាជិកនៃគ្រួសាររាជវង្ស រួមទាំងព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ន.រណរិទ្ធិ ជាប្រធានគណបក្ស។ សេចក្តីប្រកាសនោះបាននិយាយថា “មនុស្សមួយចំនួនបាននិយាយថា ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនៅតែជារបស់ខ្ញុំដដែល ព្រោះវាគឺជាខ្ញុំដែលជាប៉ាប៉ារបស់ពួកគេ ដែលបានបង្កើតវា”។ មិនមានអ្វីដែលព្រះអង្គបានដាក់អោយឡើងគ្រងរាជ្យ ដោយគណបក្សនយោបាយ និង រដ្ឋសភាជាតិនោះទេ។ [កោះសន្តិភាព) Daily
ថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត Maroccian លោក Jamir Arrour បានចូលជួបជាមួយសម្តេចជាស៊ីម ប្រមុខរដ្ឋស្តីទី ខណពេលដែលលោកបានបង្ហាញ អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ដល់លោក កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ នៅអគ្គលេខាធិការដ្ឋានព្រឹទ្ធសភា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ [AKP]
ថ្ងៃទី ២៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ចែករំលែកគំនិត ជាមួយរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌សិល្ប និង ទេសចរណ៍ម៉ាឡេស៊ី Abdul Kadir Sheikh Fadzir ស្តីពីវិធីពង្រឹងកិច្ច សហប្រតិបត្តិការទេសចរណ៍ រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌សិល្ប និង ទេសចរណ៍ម៉ាឡេស៊ី Abdul Kadir Sheikh Fadzir បានចូលជួបសម្តែងការគួរសម ជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរយពេល ៥ថ្ងៃនៅកម្ពុជា។ [AKP ០៩/២៥/០២]
ថ្ងៃទី ២៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ជួបពិភាក្សាការងារ ជាមួយប្រធានបុគ្គលិកទូទៅ នៃ កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (PLA) នៃប្រទេសចិន Fu Quanyou ស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង មិត្តភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ លោក Fu ដែលជាសមាជិក គណកម្មាធិការយោធាមជ្ឈិមចិន កំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការ រយពេល ៥ថ្ងៃ នៅកម្ពុជា តាមការអញ្ជើញរបស់លោកកែ គឹមយ៉ាន អគ្គមេបញ្ជាការ នៃ កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ។ [AKP ០៩/២៦/០២]
លោកជា ស៊ីម ប្រធានព្រឹទ្ធសភា ជាប្រមុខរដ្ឋស្តីទី ដ៏ឆ្នើមកាលពីល្ងាចម្សិលមិញ នៅអគ្គលេខាធិការដ្ឋានព្រឹទ្ធសភា បានជួមជាមួយ លោក Fu Quanyou ប្រធានបុគ្គលិកទូទៅ នៃ កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (PLA) ដែលជាសមាជិក នៃ គណកម្មាធិការយោធាកណ្តាលចិន ដែលកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការរយពេល ៥ថ្ងៃនៅកម្ពុជា។ [AKP ០៩/២៦/០២]
ថ្ងៃទី ២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០២ មេដឹកនាំគណបក្សនយោបាយចំនួន ៣រូប គឺលោកសមរង្ស៊ី មកពីគណបក្សសមរង្ស៊ី លោក ន. ចក្រពង់ នៃគណបក្សខ្មែរស្រលាញ់ជាតិ និង លោកប៉ែន សុវណ្ណ នៃ គណបក្សនិរន្តរភាពជាតិកម្ពុជា ធ្វើសន្និសិទសារព័ត៌មានរួមគ្នា ដែលក្នុងនោះពួកគេមាន ៖ (១) បង្ហាញការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹង ចំពោះ និង ថ្លែងអំណរគុណចំពោះលោកស ខេង សារចុះថ្ងៃទី ១១ ខែសីហាឆ្នាំ ២០០២ ដែលព្រះមហាក្សត្រ ចង្អុលបង្ហាញអំពីអសមត្ថភាព និង អំពើពុករលួយរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ដែលមានលក្ខណជាស្ថាប័ន គ្មានច្បាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ប្រទេសយើងបង្កអោយមានគ្រោះរាំងស្ងួត និង ទឹកជំនន់ និង បំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង។ (២) ទាមទារអោយមានការផ្លាស់ប្តូរ សមាសភាព នៃ គណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គជប) ដូចដែលបានស្នើ ដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ ដោយគ្មានការពិគ្រោះយោបល់ ជាមួយសង្គមស៊ីវិល និង គណបក្សនយោបាយ ដែលមិនគាំទ្រដល់រដ្ឋាភិបាល ដែលត្រួតត្រាដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ន… (៣) អំពាវនាវដល់សហគមន៍ ម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិ ដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន ដល់ការបោះឆ្នោត ដើម្បីលើកកម្ពស់ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដើម្បីជួយធានាបាន នូវ ការប្រាកដប្រជាច្បាស់លោះសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនីតិកាលទី ២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៣ …។ (៤) សូមថ្លែងអំណរគុណ និង អបអរសាទរសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក លោកមីច ម៉ាក់ខនណែត Mitch McConnel ចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក ចុះថ្ងៃទី ១៣ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០០២ ដែលក្នុងនោះ លោកបានចង្អុលបង្ហាញយ៉ាងត្រឹមត្រូវថា អ្នកប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាជាច្រើនគឺជា “ជនរងគ្រោះដោយសារភេរវកម្មរបស់លោកហ៊ុន សែន” ហើយស្នើយ៉ាងទទូច អោយមាន “ការផ្លាស់ប្តូររបប” នៅកម្ពុជា រួមជាមួយភូមា។ [គេហទំព័ររបស់សមរង្ស៊ី]
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា