ឯកសារ មហាបុរសខ្មែរ
ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ តាមសាស្ដ្រាស្លឹករិត
ចាងហ្វាងការផ្សាយ លឹម យាន
អ្នកស្រាវជ្រាវ អេង សុត
សមាជិកនៃគណកម្មការប្រវត្ដិសាស្ដ្រ
រក្សាសិទ្ធិ គ្រប់យ៉ាង
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
**********************************************
 |
ផែនដី (1)ព្រះបាទអង្គជ័យ ឬ ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី16.ធ្នូ 2017.ម៉ោង 7:50
ព.ស. ១៥៤២ គ.ស. ៩៩៨ មហាសករាជ ៩៣០ ចុល្លសករាជ ៣៦០ ឆ្នាំច សំរឹទ្ធស័ក ពញាជ័យ ព្រះជន្ម៤៥០ឆ្នាំ (បើថា ៤៥៣ឆ្នាំ ទើបត្រូវ នឹង រឿងខាងក្រោម) បានឡើងសោយរាជ្យតប្រយូរវង្ស (ប្រែថា ផៅពង្ស, ព្រះញាតិ, ព្រះញាតិវង្ស) ព្រះបាទសេណករាជ ទ្រង់ព្រះនាមជា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបរមរាជាធិរាជជ័យ។ ទ្រង់បានលើក ពញាសួស្ដិ៍ ព្រះអនុជជាសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ។ ពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍ មានដើមកំណើត ដូចតទៅនេះ៖
ពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍ ទាំងពីរនាក់ ជាបងប្អូនបង្កើត នឹង គ្នា។ គាត់មានលំនៅ នៅខាងទិសនិរតី នៃ ភ្នំប្រសិទ្ធិ។ អ្នកទាំងពីរនាក់នេះ មានរបររកទទួលទាន ជាអ្នកចំការដាំត្រសក់។ ក្នុងពេលលំហែ ពីមុខការធ្វើរបរត្រសក់ ហើយ គាត់តែងនាំអ្នកស្រុកលេងមហោស្រព ជាការកំសាន្ត។ ថ្ងៃក្រោយមក ព្រះបាទសេណករាជ ជាអម្ចាស់ផែន ស្ដេចទៅសាងព្រះរាជវាំងក្បែរភ្នំប្រសិទ្ធិដែរ។ ពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍, កាលបានដំណឹងនេះហើយ, ក៏នាំបងប្អូនបេះត្រសក់ និង នាំល្បែងមហោស្រព ទៅថ្វាយព្រះរាជា ជារឿយៗ។ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់សព្វព្រះទ័យ នឹង ត្រសក់គាត់ណាស់។ ទ្រង់មានព្រះបន្ទូលថា៖ ត្រសក់នេះផ្អែមអស្ចារ្យ ជាងត្រសក់ទាំងឡាយ។ ទ្រង់បានហាមថា៖ កុំឲ្យពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍ បេះត្រសក់នោះលក់ដូរឲ្យអ្នកណាឲ្យសោះ ឲ្យទុកសម្រាប់តែធ្វើជាដង្វាយព្រះអង្គតែប៉ុណ្ណោះ។
ព.ស. ១៥២៧ គ.ស. ៩៨៣ ម.ស. ៩០៥ ច.ស. ៣៤៥ ក្នុងឆ្នាំមមែ បញ្ចស័ក ព្រះបាទបរមបពិត្រ សេណករាជ បរមរាជា ស្ដេចសោយរាជ្យបាន៣០ឆ្នាំ។ ពញាជ័យអាយុបាន ៤៣៨ឆ្នាំ ពញាសួស្តិ៍ អាយុបាន៣៣៨ឆ្នាំ។ ក្នុងគ្រានោះ មានក្របីអ្នកស្រុកម្នាក់ បានទំលាយរបងចំការត្រសក់ របស់ពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍ ហើយចូលមកជិះជាន់ស៊ីត្រសក់របស់គាត់អស់ជាច្រើន។ ពញាជ័យ ឃើញដូច្នោះហើយ ក៏យកដុំថ្មចង្ក្រានចោល ដើម្បីដេញបង្អើលសត្វនោះឲ្យជៀសទៅ, ដុំថ្មនោះក៏រត់ទៅត្រូវធ្លុះក្របីនោះស្លាប់ទៅ។ ម្ចាស់ក្របីប្ដឹងដល់ចៅក្រមទាំងឡាយ អំពីរឿងពញាជ័យសម្លាប់ក្របីរបស់ខ្លួននេះ។ ចៅក្រមតុលាការកាត់សេចក្ដីឲ្យពញាជ័យសងក្របីទៅម្ចាស់ក្របីវិញ។ ពញាជ័យមិនសុខចិត្តដ្បិតថា កាលខ្លួនចោលក្របី នឹង ដុំថ្មចង្ក្រាននោះ ខ្លួនមិនប៉ងឲ្យស្លាប់ក្របីនោះទេ គឺចោលឲ្យគ្រាន់តែក្របីនោះខ្លាច ហើយរត់ចេញទៅតែប៉ុណ្ណោះ។ ចៅក្រមកាត់ក្ដីនេះមិនដាច់ស្រេច ក៏នាំសេចក្ដីនេះទៅប្ដឹងដល់សេនាបតី។ សេនាបតី ក៏កាត់មិនដាច់ទៀត ទើបនាំមនុស្សនោះ ឡើងក្រាបបង្គំទូល ព្រះបរមបពិត្រ ដើម្បីសូមឲ្យទ្រង់ព្រះរាជវិនិច្ឆ័យឲ្យ។ ព្រះរាជាឲ្យយកដុំថ្មចង្ក្រាននោះ ចោលក្របីឯទៀត ជាការល្បងមើល។ កាលពញាជ័យ ចោលទៅក្របីណា ក្របីនោះក៏ធ្លាយពោះ នឹង ដុំថ្មនោះ ស្លាប់ទាំងអស់មែន។ ព្រះរាជា ទ្រង់ពិសោធឃើញយ៉ាងនេះហើយ ក៏ទ្រង់កាត់សេចក្ដីថា: ក្របីនោះស្លាប់ដោយពញាជ័យមិនមានចិត្តក្លែងសម្លាប់ទេ ពីព្រោះពញាជ័យ មិនបានដឹងថា ថ្មនោះជាដែកកាយសិទ្ធទេ ស្មានថាជាដុំថ្មធម្មតា បានជាចោលទៅត្រូវស្លាប់ដូច្នេះ។
ហេតុនេះ ទ្រង់ប្រោសប្រទាន ព្រះរាជវិនិច្ឆ័យថា : ក្របីដែលស្លាប់នេះ ទុកជាកម្មរបស់សត្វចុះយើង នឹង យកទោសពញាជ័យមិនបានទេ។ ទើបទ្រង់ឲ្យពួកជាង យកដុំក្រាននោះទៅរំលាយមើល។ ជាងយកទៅរំលាយទៅ ក៏ឃើញថា ថ្មនោះជាដែកកាយសិទ្ធពិតមែន ទើបទ្រង់ព្រះបង្គាប់ឲ្យក្រុមជាងយកដែកនោះទៅផែ ជាលំពែងមួយ ហើយទ្រង់ប្រគល់ឲ្យពញាជ័យ កាន់លំពែងនោះទុក រក្សាចំការត្រសក់នោះ ទុកជាដីចំការលួង។ ឯលំពែងនោះ សន្មតហៅថា លំពែងជ័យ។
ព.ស. ១៥៣៩ - គ.ស. ៩៩៥- ម.ស. ៩១៧ ច.ស.៣៥៧ ឆ្នាំមមែ សប្តស័ក ព្រះបរមបពិត្រ ព្រះសេណករាជ ទ្រង់មានព្រះជន្មវស្សា ៥៩ឆ្នាំ ទ្រង់សិរីរាជសម្បត្តិបាន ៤២ឆ្នាំ ពញាជ័យ មានជន្មាយុជាង ៤៥០ឆ្នាំ ពញាសួស្តិ៍ មានជន្មា ៣៥០ឆ្នាំ។ គ្រានោះ ព្រះបរមបពិត្រ អម្ចាស់ផែនដី ទ្រង់មាន ព្រះរាជហឫទ័យសង្ស័យថា ពញាជ័យ ពញា សួស្តិ៍នោះ ដាំត្រសក់ សម្រាប់ទុកតែជាដង្វាយទេ ឬមួយគាត់លបដាំឲ្យគេខ្លះដែរ។ លុះទ្រង់ព្រះតម្រិះដូច្នេះហើយ វេលាយប់ស្ងាត់ ទ្រង់ក៏ត្រាស់ហៅ មន្ត្រីក្រុមស្និទ្ធព្រះអង្គ ប្រាំមួយប្រាំពីរនាក់ ឲ្យចងព្រះទីនាំងអស្សតរ (អស្សតរ = សេះល្អ, សេះលឿន) ថ្វាយ ទ្រង់គង់តម្រង់ទៅចំការត្រសក់។ ដល់ហើយ ស្ដេចចុះចាកព្រះទីនាំង លបទៅទៅដល់គុម្ពោតមួយ ដែលនៅជាកណ្ដាលចំការ។ ទ្រង់គន់ចាំមើល ពញាជ័យ និង ពញាសួស្តិ៍ ក្រែងមានពុតលបលក់ត្រសក់នោះដែរឬទេ។ ក្នុងរាត្រីនោះ ពញាជ័យ កំពុងមើលមហោស្រពដូចប្រក្រតី ជួនជាក្រឡេកទៅ ឃើញមនុស្សចូលក្នុងចំការរបស់គាត់ គាត់ក៏ពួយលំពែងជ័យនោះ តម្រង់ទៅរកមនុស្ស ដែលកំពុងលបនោះ ដោយពុំបានដឹងថា មនុស្សនោះគឺ ព្រះមហាក្សត្រសោះ។
ខណៈនោះ លំពែងជ័យ ក៏ត្រូវចំលើព្រះបរមបពិត្រ បណ្ដាលឲ្យទ្រង់ព្រះសុគត នៅជើងដំបូកក្នុងចំការនោះទៅ។ ហេតុនេះហើយបានជា ដំបូកនោះជាប់ឈ្មោះហៅថា "ដំបូកចាក់ស្ដេច" រៀងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ លុះព្រឹកឡើង សេនាបតីមន្ត្រីទាំងពួង បានឮដំណឹងនេះហើយ ក៏នាំគ្នាទៅលើកព្រះបរមសព ដាក់ក្នុងព្រះកោដ្ឋ យកទៅតំកល់ទុកធ្វើបុណ្យតាមប្រពៃណី។ បន្ទាប់មក សេនាបតីមន្ត្រីទាំងពួង ជំនុំគ្នាថា : ព្រះសីហកុមារ ដែលជាព្រះរាជបុត្រ នៃ ព្រះបាទសេណករាជនោះ ក៏ទ្រង់ក្ស័យព្រះជន្មនៅឯស្រុកលាវ មុនសម្ដេចព្រះបិតាទៅហើយ, ឥឡូវនេះ ព្រះអង្គគ្មានព្រះរាជបុត្រ នឹង ថ្វាយសោយរាជ្យប្រយូរវង្សបានទេ។ លុះជំនុំវែងឆ្ងាយទៅ មន្ត្រីទាំងពួងយល់ឃើញថា : ពញាជ័យ, ពញាសួស្តិ៍ ទាំងពីរនាក់នេះ អាយុក៏វែង ហើយអាវុធរបស់គាត់នោះ ក៏មុតក្រៃលែង លើសអាវុធរបស់ជនទាំងពួង។ ពូជពង្សរបស់គាត់ ក៏ជាប់ក្នុងព្រះរាជត្រកូលផងដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសព្វបណ្ដារាស្ត្រទាំងឡាយ ក៏ស្រលាញ់គាត់ បាននាំគ្នាមកពីស្រុកជិតស្រុកឆ្ងាយ សុំចុះចូលគាត់ជាច្រើនឃើញថា គួរតែយើងអញ្ជើញគាត់ឲ្យឡើងសោយរាជ្យទៅ។ លុះគិតព្រមគ្នាដូច្នេះហើយ ក៏នាំគ្នារៀបក្បួន ដែលសម្រាប់ហែព្រះមហាក្សត្រនោះ ទៅអញ្ជើញ ពញាជ័យ ពញាសួស្តិ៍ ឲ្យមកសោយរាជ្យ ជាតំណប្រយូរវង្ស។ ព្រះអង្គទាំងពីរព្រះអង្គ ប្រកែកមិនព្រម ទទួលរាជសម្បត្តិ ជាស្ដេច និង ជាឧបរាជសោះទេ ព្រោះទ្រង់ស្ដាយស្ម័គ្រប័ក្សពួក និង ល្បែងមហោស្រពទាំងឡាយ។
ខណៈនោះ មន្ត្រីទាំងឡាយ ដឹងព្រះរាជហឫទ័យហើយ ក៏ក្រាបទូលអង្វរថា : សូមឲ្យតែព្រះអង្គទ្រង់ព្រមទទួលសោយរាជ្យចុះ ខ្លួនទាំងអស់គ្នា នឹង នាំប្រដាប់ល្បែងមហោស្រពទាំងប៉ុន្មាន យកទៅទុកក្នុងព្រះនគរ សម្រាប់លេងថ្វាយរាល់ថ្ងៃ ជាលំហែព្រះកាយ។ ព្រះអង្គទាំងពីរព្រះអង្គ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ក៏ទទួលសេចក្ដីអញ្ជើញ របស់សេនាបតី មន្ត្រីទាំងនោះ។ សេនាបតីមន្ត្រីទាំងនោះ អញ្ជើញសម្ដេចពញាជ័យ ឲ្យគ្រងរាជ្យ (ទទួលរក្សារាជ្យជាបណ្ដោះអាសន្នសិន ទំរាំដល់ថ្ងៃអភិសេក) ជាស្ដេច និង អញ្ជើញពញាសួស្តិ៍ឲ្យគ្រងរាជ្យ ជាឧបរាជ ហើយក៏អញ្ជើញស្ដេចត្រាច់ចុះ ព្រះទីនាំងនាវាព្រមទាំងក្បួនហែ ចូលស្ថិតនៅក្នុងព្រះមហានគរ។ បីឆ្នាំក្រោយមក ទើបធ្វើពិធីរាជភិសេកតាមទំនៀម។
លុះបានសោយរាជ្យ (បានឡើងជាក្សត្រិយ៍គ្រងរាជពេញទីហើយ) ហើយព្រះបរមរាជាធិរាជអង្គជ័យ ទ្រង់ឲ្យយកលំពែងជ័យនោះ ទៅតំកល់ជាមួយនឹងគ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រ។ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យក្រុមមហោស្រព ផ្លាស់ប្ដូរគ្នាលេង ឲ្យអ្នកស្រុកមើលជាទីថ្កើងថ្កាន ហើយទ្រង់ត្រាស់ឲ្យសាងប្រាសាទសួរព្រ័ត្រមួយ យោលទោងមួយ បិទពួនមួយ គ្រប់ទ្វារនគរ សម្រាប់ទតល្បែង។ អស់រាស្ត្រប្រុសស្រីសុខសប្បាយ ថ្កើងថ្កាន ដោយបុណ្យបារមី របស់ព្រះអង្គពន់ប្រមាណណាស់។ សេនាបតីមន្ត្រីរាស្ត្រទាំងពួង ឃើញព្រះអង្គមានបុណ្យ មានព្រះជន្មវែងក្រៃលែង លើសជនទាំងពួងដូច្នោះ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំទូល សូមព្រះរាជទានព្រះរាជបញ្ញត្តិថា : បើមានមង្គលការអ្វីៗ សូមឲ្យអ្នកមង្គលការនេះឲ្យពរថា : "ជ័យហោង សួស្ដិ៍ហោង" ដើម្បីឲ្យបានសេចក្ដីសុខ និង អាយុយឺនយូរ វែងដូចព្រះអង្គ។ ព្រះបរមបពិត្រយល់ថា: ការសុំនេះជាប្រយោជន៍ ដល់រាស្ត្រប្រជារបស់ព្រះអង្គផង ហើយជាកិត្តិយលដល់ព្រះអង្គទៀត ដូច្នេះទ្រង់ក៏ព្រះរាជានុញ្ញាតតាមសុំ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ បានជាក្នុងមង្គលការទាំងឡាយសព្វថ្ងៃនេះ ជនទាំងពួងតែងឲ្យពរ គូស្វាមីភរិយាថ្មីថា : "ជ័យហោង សួស្ដិ៍ហោង" រៀងរាបដរាបមក។
ព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន៣ឆ្នាំ។ ក្នុងឆ្នាំច សំរឹទ្ធិស័ក ព.ស. ១៥៤២ - គ.ស. ៩៩៨ - ម.ស. ៩១ -ច.ស. ៣៦០ "គឺឆ្នាំដែលទ្រង់ឡើងសោយរាជ្យ" ព្រះអង្គទ្រង់ពិនិត្យតាមក្បួនត្រៃភូមិ ត្រៃភេទ ត្រៃយុត ត្រៃតា (ត្រៃភូមិ, ត្រៃភេទ ឬ ត្រៃវេទ, ត្រៃយុត ឬ ត្រៃយុគ, ត្រៃយុតា ឬ ត្រៃតាយុគ ទាំង ៤ នេះជាឈ្មោះគម្ពីរ នៃសាសនាព្រាហ្មណ៍) ទៅឃើញថា ក្បួនតម្រាពីបូរាណទាំងប៉ុន្មាននោះ ជាក្បួនប្រសើរណាស់ ទ្រង់ត្រាប់បង្គាប់ឲ្យប្រតិបត្តិតាមឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ដូច្នេះហើយ ទ្រង់ផ្លេកព្រះនេត្រាទតទៅ យល់គ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រ បាត់ពីក្បួនពីតំរាអស់ គឺបាត់ទេវរូប២១ព្រះអង្គ ព្រះស័ង្ខ សំរឹទ្ធិមួយ ព្រះកុណ្ឌី សំរឹទ្ធិមួយ (ប្រដាប់សម្រាប់ដាក់ទឹកច្រូច) ព្រះក្លស់ សំរឹទ្ធិមួយ និង បុរោហិតទាំង៧នាក់។ ទ្រង់ត្រាស់សួរក្រុមរាជបណ្ឌិតព្រឹទ្ធាចារ្យ អំពីការដែលបាត់បង់ទៅនេះសព្វប្រការ។ ក្រុមព្រះរាជបណ្ឌិតព្រឹទ្ធាចារ្យ យកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថា : របស់ពិសេសទាំងនោះ បាត់ក្នុងកាលដែលលាវ និង សៀម យកទៅស្រុកលាវ ស្រុកសៀម គឺក្នុងពេលដែលទឹកលិចព្រះនគរ។ ហេតុនេះហើយ បានជាអន្តរាយយ៉ាងដូច្នេះ។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ទ្រង់តូចព្រះរាជហឫទ័យណាស់។ ទ្រង់ត្រាស់ថា អញបានមកសោយរាជ្យតប្រយូរវង្សនេះ មិនបានបរិបូណ៌ ដោយគ្រឿងបញ្ចក្សេត្ស និង ព្រះរាជគ្រូបុរោហិតទេ។
របស់ពិសេសទាំងឡាយ អន្តរាយអស់ពីមហានគរ យ៉ាងដូច្នេះហើយ បានជាផែនដីខ្សត់ តូចទាបមក តាំងតែពីផែនដីស្ដេចពំនោល ស្ដេចពាល រៀងមកដល់ព្រះបាទសេណករាជ បីព្រះអង្គនោះ។ ព្រះអង្គបង់ខាត ព្រះកិត្តិយសលើប្រទេសរាជ ដែលធ្លាប់ឡើង ស្ដាប់បង្គាប់ ហើយប្រទេសរាជទាំងនោះ បែរជាប្រែចិត្ត បែកចេញអស់ជាច្រើន។ ឥឡូវដល់មកផែនដីអង្គអញវិញ របស់ទាំងនោះក៏នៅតែខកខាន ហើយព្រះនគរ ក៏ទន់កំលាំងពន់ប្រមាណណាស់ នឹង បានគិតការសង្គ្រាម លើកទៅធ្វើទោសស្ដេចទាំងនោះ ក៏មិនងាយ។ ទ្រង់ព្រះតម្រិះ តែម្លោះហើយ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ព្រះកន្សែង សោកស្ដាយពន់ប្រមាណណាស់។
ក្នុងឆ្នាំ កុរឯកស័ក ព.ស. ១៥៤៣ គ.ស. ៩៩៩ - ម.ស. ៩២១ - ច.ស. ៣៦១ នោះ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រ ទ្រង់ត្រាស់ប្រឹក្សា នឹង សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី (សម័យពីបុរាណ គឺសម័យដែលព្រះសង្ឃមិនទាន់មានគណជាមហានិកាយ ជាធម្មយុត្តិនោះ ព្រះសុគន្ធាធិបតី ជាស្ដេចនៃសង្ឃតែមួយព្រះអង្គឯង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ និង សម្ដេចរាជាគណៈទាំង៧អង្គ និងអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីក្រុមព្រះរាជបណ្ឌិត្យថា តាំងពីផែនដីព្រះបាទសម្ដេច អរត្ដពលពាសោ រៀងមក សម្ដេចអម្រិន្ទ្រាធិរាជ ទ្រង់បានទំនុកបំរុង ប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យមានទទួលរដ្ឋទាំង៧ មានសម្ដេចព្រះរាជគ្រូបុរោហិតទាំង៧នាក់ មានមន្ត្រីរដ្ឋ៧ មានព្រះឥន្ទ្រគោរពការហោរាមួយ ឲ្យជួយទំនុកបម្រុង ព្រះមហាក្សត្រ។ ដូច្នេះព្រះមហាក្សត្រក្នុងសម័យនោះ ក៏ទ្រង់ប្រកបនៅព្រះកេរិ៍្តថ្កល់ថ្កើង សមជាស្ដេចនៃមហានគររៀងមក។ ដល់មកផែនដី ព្រះបទុមសូរ្យវង្សនេះ ទ្រង់បានព្រះត្រៃបិដក ព្រះកែវមរកត ជារបស់ពិសេស ចូលមកជាមង្គលព្រះនគរទៀត។ ព្រះនគរ ក៏ពេញថ្កើងថ្កានណាស់។ កន្លងមកទៀត៥ផែនដី រហូតមកដល់រាជព្រះបាទសេណករាជ ប្រទេសខូចរបស់វិសេសទាំង ៥ ប្រការគឺ ព្រះកែវមរកតមួយ ព្រះត្រៃបិដក ជាមង្គលព្រះនគរមួយ គ្រឿងព្រះបញ្ចក្សេត្រ ២១ មុខ ជាសិរីសួស្ដីព្រះនគរមួយ ព្រះរាជគ្រូបុរោហិតទាំង៧នាក់ សម្រាប់ប្រក់ព្រំព្រះនគរ ជម្រះឧត្បាទមួយ សម្ដេចព្រះឥន្ទ្រគោរពការហោរា ជាភ្នែក ជាត្រចៀក ព្រះនគរមួយ។ កាលបើរបស់ទាំងអស់នោះ វិនាសអន្តរាយអស់ទៅហើយ តើព្រះករុណា និង ព្រះបរមរាជវង្សានុវង្ស អង្គអគ្គមហាសេនា សេនាបតី មន្ត្រីទាំងឡាយយល់ថាដូចម្ដេច? ចំណែកឯញោមវិញ (ក្នុងពេលមានព្រះបន្ទូលជាមួយនឹងព្រះសង្ឃ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក្នុងសម័យបុរាណ ទ្រង់ហៅព្រះអង្គលោកថា "ញោម" មិនហៅថាខ្ញុំព្រះករុណាដូចសម័យបច្ចុប្បន្ននេះទេ) ញោមយល់ថា : អំពីព្រះកែវមរកតនេះ យើង នឹង រកកែវមរកតឯណាមកតាងជាតំណាងព្រះអង្គពុំបានទេ ព្រោះកែវមរកតនេះ មានតែបីព្រះអង្គ ជាសម្រាប់ស្ដេចចុល្លចក្រ។ កែវមរកតឯទៀត កន្ទានយក្ស ក៏រក្សាមាំមួនណាស់។ ដូច្នេះ ញោមយល់ថា : យើងត្រូវយកសំរឹទ្ធិ ទឹកដប់ មាស, សំណ, លង់ហិន, ស្ពាន់, ទង់ហ៊្វា, យ៉ាងល្អបរិសុទ្ធ មកវាយពង្រាយរំលាយជា ១២ មុខ ហើយឲ្យជាងពិធីសាងតំណាងព្រះអង្គឡើង កុំឲ្យតែខាតល័ក្ខណ៍ព្រះនគរតែប៉ុណ្ណោះ។ អំពីព្រះត្រៃបិដកនោះ ញោមយល់ថា : ជារបស់ក្រពិតមែនហើយ តែដូចជាងាយគិតបន្តិច ព្រោះកាលព្រះចៅក្រុង ស្រីអយុធ្យា ដណ្ដើមយកព្រះត្រៃបិដកទៅនោះ ព្រះចៅក្រុងចម្បាសក្ដិ បានលាក់ព្រះត្រៃបិដកទុក៥ចប់ ក្នុងមួយមុខៗ បើយើងឲ្យព្រះរាជទូតនាំព្រះរាជសារទៅចម្លង ដោយព្រះរាជមេត្រីយើង នឹង បានព្រះត្រៃបិដកនោះជាប្រាកដ។ ញោមយល់ថា ព្រះចៅក្រុងចម្បាសក្ដិ ទ្រង់មុខជាពុំទើសទាល់ទេ។ អំពីគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រគឺ ព្រះក្លស់សំរឹទ្ធិ១ និង ទេវរូប ២១មុខ ដែលបាត់នោះ ញោមយល់ថា យើងត្រូវផ្សំសំរឹទ្ធិជា ១២មុខ ហើយសាងជាតំណាងព្រះអង្គឡើងវិញ។
អំពីបុរោហិត ៧នាក់ ដែលខឹងអន់ចិត្ត ហើយនាំទាំងព្រះឥន្ទ្រគោរពការហោរាទៅពារាណសីវិញនោះ ញោមយល់ថា : កាលផែនដីព្រះបាទអរត្ដពលពាសោ ព្រះអង្គជ្រើសរើស កូនបុរោហិតនោះឯងទៅតាំងជាព្រំជៃមួយក្រុម ជាហ្មថាវមួយក្រុម ដូច្នេះ ក្នុងផែនដីញោមនេះ ក៏ត្រូវរើសកូន ព្រំជៃ, (ព្រំជៃ = បុរោហិត អ្នករក្សាព្រះខាន់) ហ្មថាវ, (ហ្មថាវ = អ្នកទាក់ដំរី ឬអ្នករក្សាដំរី ដែលចាស់ទុំជាគ្រូឬជាអធិបតីលើអស់ហ្មដំរីក្នុងពួកមួយៗ) មកតាំងជាព្រះរាជបុរោហិតឡើងវិញដែរ។ អំពីក្បួនតំរាដែលក្រុមបុរោហិត ខឹងហើយប្រមូលដាក់សំពៅ នាំទៅអស់នោះ ក៏ក្បួនទាំងនោះ នៅមានក្នុងព្រះករុណាទាំង៧ ព្រះអង្គជាច្រើនដែរ, ថាបើព្រះករុណា យល់ដូចញោមហើយ ញោម នឹង ឲ្យសេនាបតី ចាត់បម្រើឲ្យចេញទៅយកកូនបារគូ, ព្រំជៃ, ហ្មថាវ, នោះឲ្យគ្រប់ចំនួនទាំង៧នាក់ មកប្រគេនព្រះគុណគ្រប់ព្រះអង្គ ឲ្យតាំងបង្ហាត់បង្រៀនឲ្យបានស្ទាត់ រួចឲ្យបួស និង ឲ្យឆាន់ព្រុត ជាបុរោហិត រក្សាព្រះខាន់ ព្រះបញ្ចក្សេត្រតទៅ។
ខណៈនោះ សម្ដេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ព្រះរាជាគណៈ ឋានានុក្រម និង សេនាបតី មន្ត្រីធំ តូច ខ្ញុំព្រះរាជការ ទាំងប៉ុន្មាន សរសើរព្រះទិព្វបរិហារ ពន់ប្រមាណ ថ្វាយព្រះពរ និង ក្រាបបង្គំទូលថា : ទ្រង់ព្រះចិន្តានេះ ត្រូវណាស់ ថាទ្រង់ នឹង មានព្រះកិត្តិយស ខ្ពស់ប្រសើរតទៅមុខ ជាអង្វែងឆ្ងាយទៅ។
ព្រះបរមបពិត្រ កាលព្រះអង្គពិនិត្យឃើញថា អង្គប្រជុំជំនុំយល់ព្រមល្មមហើយ ក៏ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់គ្រប់មុខងារឲ្យធ្វើ ឲ្យបានសម្រេចតាមព្រះឱង្ការនោះ។ បន្ទាប់មកក្រសួងសង្ឃ និង ក្រសួងមន្ត្រីគ្រប់តំណែង ក៏បានចាត់ការ បានសម្រេចគ្រប់ទាំង ៥ ប្រការតាមព្រះរាជបញ្ជា ឥតមានមោះមៃឡើយ។ ហេតុនេះហើយ ទើបបានជា របស់ទាំង៥ ប្រការនេះ កើតមានឡើងវិញ។
ព្រះអង្គជ័យ ស្ដេចទ្រង់ទសពិធរាជធម៌ ប្រសើរណាស់, អាណាប្រជានុរាស្ត្រក្នុងព្រះនគរបានសុខក្សេមក្សាន្ត ឥតមានសឹកសត្រូវអ្វីឡើយ។
ក្នុងឆ្នាំវក ចត្វាស័ក ព.ស. ១៥៧៦ - គ.ស. ១០៣២ - ម.ស. ៩៥៤ - ច.ស. ៣៩៤ អ្នកព្រះម្នាង បុប្ផាវតី សម្ភពព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គ ថ្វាយព្រះនាមថា : ព្រះសិរីរតន៍។
ព្រះបរមបពិត្រ "ព្រះបាទអង្គជ័យ ឬ ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម" ទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យ ប្រោសប្រណី ព្រះរាជបុត្រណាស់។ លុះដល់ព្រះរាជបុត្រា បានព្រះជន្ម ១៧ វស្សា ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចសោយរាជ្យបាន ៥០ឆ្នាំ ស្ដេចក៏ទ្រង់ប្រឈួន រោគជាទម្ងន់។ ខណៈនោះ ស្ដេចត្រាស់ហៅសម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ឲ្យយាងទៅជិត ទើបទ្រង់ព្រះបណ្ដាំថា : រាជសម្បត្តិនេះ ត្រូវប្អូនគ្រងតទៅ។ បើប្អូនអស់បុណ្យទៅវេលាណា សុំប្អូនប្រគល់រាជសម្បត្តិនោះទៅ ចៅសិរីរតន៍ ជាក្មួយបាសោយរាជ្យតទៅ។ ប្រការមួយទៀតអំពីក្បួនតំរាសិក្ខាវិន័យ សម្រាប់ព្រះសង្ឃ និង សម្រាប់ផែនដី និង បារគូបុរោហិតនោះ ចូរប្អូនត្រួតត្រាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ តែបើប្អូនធ្វេសប្រហែស បណ្ដោយឲ្យឃ្លៀងឃ្លាតហើយព្រះរាជាណាចក្រមុខជាពុំបានសុខក្សេមក្សាន្តឡើយ។
ទ្រង់ព្រះបណ្ដាំ ចប់ព្រះបន្ទូលហើយ ព្រះបរមបពិត្រ ក៏ទ្រង់សុគតទៅ ក្នុងឆ្នាំជូតសំរឹទ្ធិស័កព.ស. ១៥៩២ - គ.ស. ១០៤៨ - ម.ស. ៩៧០ - ច.ស. ៤១០ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៥០០ឆ្នាំ (បើថា៥០៣ឆ្នាំ ទើបត្រូវជាង)។
វេលានោះ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ព្រះរាជបុត្រា សេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់ក្រសួង លើកព្រះបរមសព តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋ ហើយនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី អញ្ជើញ សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ពញាសួស្តិ៍ ឲ្យឡើងសោយរាជសម្បត្តិស្នងព្រះជេដ្ឋាឡើង។
ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ ដែលតម្កល់ទុក ក្នុងព្រះរាជបណ្ណាល័យលេខ គ ៥៣ ទំព័រ ៦៨ សម្ដែងថា : ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម បានឡើងសោយរាជ្យនៅ ព.ស. ១៨៣៤ គ.ស. ១២៩០ - ម.ស. ១២១២ ច.ស. ៦៥២ ថ្ងៃទី ១១ កើតខែ ផល្គុន ម៉ោង ៩ ព្រឹក ឆ្នាំខាល ទោស័ក ក្នុងព្រះជន្មាយុ៧០ ឆ្នាំ។ លុះព្រះអង្គសោយរាជសម្បត្តិបាន ៥១ឆ្នាំ ព្រះជន្មាយុ ១២០ឆ្នាំ ស្ដេចសុគតនៅឆ្នាំ រោង ទោស័ក ព.ស. ១៨៨៤ - គ.ស. ១៣៤០ - ម.ស. ១៤៦២ - ច.ស. ៧០២។ ព្រះរាជពង្សាវតារដដែលនេះ ទំព័រ៦៤ តំណាលថា : ក្នុងផែនដីព្រះសីហនុរាជ មានតាបសមួយអង្គព្រះនាម ព្រះបទុមតាបសជាព្រះរាជបុត្រាព្រះបាទចក្រពត្តិរាជ។ ថាកាលដំបងគ្រញូង ជ្រែករាជ្យព្រះបិតា ព្រះអង្គព្រះបទុមតាបស ស្ដេចបានភៀសព្រះអង្គទៅបួសជាមហាឥសីនៅភ្នំខ្ជោល " ក្នុងខែត្រកំពង់ស្ពឺ"។ ថាលុះចម្រើនឈានយូរៗទៅស្ដេចនឿយណាយនឹងឈានជាអផាសុក ក្រៃពេក។ ថាជួនជាថ្ងៃមួយ ជាក្រោយមក ស្ដេចទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ ឮសត្វវានិយាយគ្នាថា : ព្រះតាបសនេះ ជាអ្នកឥតភ័ព្វ រកប្រពន្ធកូនតវង្សត្រកូលគ្មាន។ អម្បាលព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់ ម្ដេចគង់ព្រះអង្គមានប្រពន្ធកូន ទើបព្រះអង្គចេញទៅសាងព្រះផ្នួស។ ថាព្រះតាបសនោះ លុះឮសត្វនិយាយគ្នាថា ឲ្យព្រះអង្គលោកដូច្នោះហើយ ស្ដេចយល់ថា រឿងព្រះអង្គលោកត្រូវដូចពាក្យសត្វនិយាយមែន ទើបស្ដេចចាកព្រះផ្នួស ពីតាបសចេញមកមានប្រពន្ធ។ ថាដល់មកឆ្នាំម្សាញ់ត្រីស័ក ព.ស. ១៧៦៥ - គ.ស. ១២២១ ម.ស. ១១៤៣ - ច.ស. ៥៨៣ ព្រះបទុមតាបសនោះ មានបុត្រមួយព្រះអង្គ ថ្វាយនាមថា : ចៅតា។ លុះព្រះកុមារ ចៅតា ចម្រើនវ័យធំឡើង ដឹងសេចក្ដី មានរូបឆោមល្អល្អះជ្រះថ្លា មានប្រាជ្ញាឆ្លាតឈ្លាស ស្គាល់ខុសត្រូវ, មាតាបិតាទូន្មាន យ៉ាងណាក៏ចាំបាន ទើបបិតាត្រឡប់ទៅបួសវិញ។ ចៅតាក៏នៅជាមួយនឹងមាតារៀងមក។ ថាថ្ងៃក្រោយ ចៅតា លាមាតាទៅសួរព្រះតាបសជាបិតា នៅព្រៃភ្នំ។ ថាលុះព្រះតាបស បានជួបនឹងបុត្រ ហើយព្រះអង្គក៏មានពុទ្ធដីកាប្រាប់ពីពូជពង្ស ដែលជាវង្សក្រស័ត្រ តាមដំណើរសព្វគ្រប់ ហើយទំនាយថា ៖ កូននឹងបានសោយរាជសម្បត្តិ តំណវង្សទៅមុខជាមិនខាន។ ថាពេលនោះ ព្រះតាបសឲ្យថ្មដែកមួយដុំ នឹងគ្រាប់ត្រសក់ ៣ គ្រាប់ មកចៅតា ហើយប្រាប់ថា : ចូរឯងយកវត្ថុទាំងនេះទៅដាំចិញ្ចឹមជីវិត និងរក្សាខ្លួនចុះ។ ចៅតា ទទួលយកហើយ ក៏លាព្រះតាបសជាបិតាមកនៅ នឹង មាតាវិញ។ លុះយូរមកមាតាក៏ដល់នូវជរាភាព រួចក៏អនិច្ចកម្មទៅ, ចៅតា ក៏ធ្វើចំការដាំត្រសក់ នៅភ្នំជ្រាវតែម្នាក់ឯង ដរាបដល់មានរឿងក្របីស៊ីត្រសក់នោះ។
ព្រះរាជពង្សាវតារដដែលនេះ ទំព័រទី ៦៩ បានបន្ថែមថា : កាលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានសោយរាជ្យបាន បួនឆ្នាំ ស្ដេចរលឹកទីប្រសូត្រ និង ចំការដែលដាំត្រសក់ ក៏ស្ដេចយាងទៅសាងព្រះរាជមន្ទីរនៅទីនោះ ហើយសន្មតហៅថា គោកព្រះរាជមន្ទីរ នៅជិតភ្នំជ្រាវ។ ថាស្ដេចបានសាង ព្រះពុទ្ធរូបបដិមាករ ច្រើនព្រះអង្គ យកទៅតម្កល់ក្នុងរូងភ្នំទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ ហើយទ្រង់សន្មតឲ្យហៅថា ភ្នំព្រះ។ ឯចំការត្រសក់នោះ ក៏នៅសព្វថ្ងៃ។ នៅទីនោះ ទ្រង់បានសាងទុកជាព្រះកេរ្តិ៍ ច្រើនអន្លើ ច្រើនតំបន់។ ស្ដេចប្រថាប់នៅទីនេះយូរខែ រួចស្ដេចយាងត្រឡប់ទៅនគរព្រះខាន់ជ័យ " នៅខែត្របារាយណ៍" វិញ។ ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទនៅទីនោះ តម្កល់ព្រះខាន់ជ័យទាំង៤ ទុកជាព្រះកេរ្តិ៍រួចស្រេច ស្ដេចព្រះរាជដំណើរទៅ ព្រះមហានគរវិញ។ ទីនោះ មានឈ្មោះហៅថា ភូមិប្រាសាទ រហូតសព្វថ្ងៃនេះ(២)។
តាមព្រះរាជពង្សាវតារនេះ ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម បានទទួលរាជសម្បត្តិ តពីព្រះសីហនុរាជ ដែលជាព្រះរាជបុត្រ ព្រះបាទសេណករាជ ព្រះអង្គមិនមែនជាតំណផ្ទាល់ពីព្រះបាទសេណករាជទេ។ ថាព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម ទ្រង់បានលើកព្រះចន្ទ្រាវតី ព្រះរាជបុត្រី នៃព្រះសីហនុរាជ ជាព្រះអគ្គមហេសី ហើយថ្វាយព្រះនាមជា សម្ដេចព្រះភគវតី សិរីចន្ទ្រាមហាក្សត្រី។ ស្ដេចមានព្រះរាជបុត្រា នឹងព្រះអគ្គមហេសីអង្គនេះ ពីរព្រះអង្គគឺ ព្រះបរមនិព្វានបាទ ប្រសូតក្នុងឆ្នាំរោង ចត្វាស័ក ព.ស. ១៨៣៦ គ.ស. ១២៩២ ម.ស. ១២១៤ ច.ស. ៦៥៤ និង ព្រះសុទ្ធានរាជ ប្រសូតក្នុងឆ្នាំមមី ឆស័ក ព.ស. ១៨៣៨ គ.ស. ១២៩៤ ម.ស. ១២១៦ ច.ស. ៦៥៦។
ផែនដីព្រះបាទពញាសួស្តិ៍
សម្ដេចព្រះមហាឧបរាជ ពញាសួស្តិ៍ ស្ដេចឡើងសោយរាជ្យ ស្នងសម្ដេចព្រះបរមជេដ្ឋាធិរាជ ទ្រង់ព្រះនាមថា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះឱង្ការ ព្រះបរមរាជា រាមាធិបតី ទ្រង់ប្រទានឲ្យ ព្រះសិរីរតន៍ឡើងជាមហាឧបរាជ។ ព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចឲ្យប្រជុំ សាមលរាជចូលមកធ្វើព្រះមេរុថ្វាយព្រះសពសម្ដេចព្រះជេដ្ឋា ជាឧឡារិក សន្ធឹកមហិមា ៣៧ថ្ងៃ ជាសូរេចការបុណ្យ។
ចាប់តាំងពីព្រះអង្គ បានឡើងសោយរាជ្យវេលាណាមក ព្រះបរមបពិត្រពញាសួស ព្រះអង្គទ្រង់ប្រព្រឹត្តដោយយុត្តិធម៌ ឥតមានល្អៀងពី ព្រះរាជបណ្ដាំ ដែលសម្ដេចព្រះជេដ្ឋា ទ្រង់ផ្ដាំទាំងប៉ុន្មានៗ ក៏ទ្រង់ធ្វើតាមគ្រប់ជំពូក។ ព្រះអង្គចំណាយព្រះរាជទ្រព្យ ឲ្យសាងវត្តអារាម ឲ្យជួសជុលព្រះអារាម ដែលពុកបាក់បែកនោះប្រមាណជាង ១០០ ព្រះវិហារ។ រាស្ត្រប្រជា ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រ បានសុខសប្បាយគ្រប់គ្នា, ភ្លៀងក៏ធ្លាក់ត្រូវរដូវរាស្ត្រធ្វើស្រែចំការ បានផលច្រើន, ផលប្រយោជន៍ក្នុងព្រះនគរ ក៏ចម្រើនច្រើន។
ក្នុងឆ្នាំច ទោស័ក ព.ស. ១៦១៤ គ.ស. ១០៧០ - ម.ស. ៩៩២ ច.ស. ៤៣២ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន ២២ឆ្នាំ មានម្នាក់ឈ្មោះ ជៃ បានទៅតាំងសិល្ប៍នៅភ្នំខ្ជោល ហើយលើកខ្លួនជាអ្នកមានបុណ្យ។ លុះការណ៍នេះ បានជ្រាបដល់ព្រះបរមបពិត្រហើយ, ស្ដេចក៏ត្រាស់ប្រើសម្ដេចចៅពញាចក្រី, សម្ដេចចៅពញាក្រឡាហោម ឲ្យលើកយោធាទាហានទៅប្រាបប្រាម។ សេនាទាហាន ចាប់បានខ្លួនសិល្ប៍ជៃ ហើយក៏ប្រហារជីវិតទៅ។ លុះបានជោគជ័យសព្វគ្រប់ហើយ មេទ័ពទាំងពីរនោះ ក៏ចូលមកក្រាបបង្គំទូល តាមកិច្ចការ។ ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់ព្រះអំណរណាស់ ទ្រង់ប្រទានរង្វាន់ នាយទ័ព នាយកង តាមគុណបំណាច់ ដែលប្រើបាន។ ព្រះនគរក៏បានសុខក្សេមក្សាន្តតរៀងមកទៀត។
សម្ដេចព្រះបរមរាជា រាមាធិបតី ពញាសួស្តិ៍ ជាស្ដេចអា ឥតព្រះរាជបុត្រសោះ។ លុះព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន ៤៨ឆ្នាំ ទ្រង់ប្រឈួនរោគជាទម្ងន់ ទើបព្រះអង្គត្រាស់ឲ្យហៅព្រះសិរីរតន៍ មហាឧបរាជ មកផ្ដាំថា : រាជសម្បត្តិនេះ ឲ្យចៅគ្រប់គ្រងតទៅ តាមព្រះរាជបណ្ដាំ សម្ដេចព្រះបរមជេដ្ឋា ជាសម្ដេចព្រះបិតាចៅ។ បើចៅសោយរាជ្យហើយ សូមឲ្យចៅ ជួយទំនុកបម្រុងព្រះពុទ្ធសាសនា និង ការផែនដីឲ្យមាំមួន តាមសេចក្ដីប្រព្រឹត្តរបស់សម្ដេចព្រះវរបិតានៃចៅ កុំឲ្យឃ្លៀងឃ្លាត។
ទ្រង់ព្រះបណ្ដាំហើយ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ស្ដេចសុគតទៅ។ មន្ត្រីទាំងឡាយអញ្ជើញព្រះសព តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយ ក៏អញ្ជើញព្រះសិរីរតន៍ ឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។
អ្នកស្រាវជ្រាវសូមជំរាបថា អំពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះ ព្រះរាជពង្សាវតារ ដែលតម្កល់ទុកក្នុងព្រះរាជបណ្ណាល័យនោះ ពុំបានពណ៌នាទេ។ បើតាមឯកសារនេះ ព្រះសន្តតិវង្ស ជាតំណពីព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមមក គឺព្រះនិព្វានបទ។ ឯកសារដទៃទៀត ដែលយើងមានក្នុងពេលឥឡូវនេះ "ក៏មិនឃើញមានព្រះនាមព្រះអង្គដែរ"។
ផែនដីព្រះបាទសិរីវីចក្រ
ព្រះបាទសិរីរតន៍ ព្រះរាជបុត្រ ព្រះបរមរាជាពញាជ័យ ឡើងសោយរាជ្យស្នងសម្ដេចព្រះបិតុលា (ព្រះបិតុលា = ឪពុកធំ ឬ ឪពុកមា ខាងបិតា - ព្រះបិតុច្ឆា = ម្ដាយធំ ឬ ម្ដាយមីង ខាងបិតា) ក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ នពស័ក ព.ស. ១៦៤១ - គ.ស. ១០៩៧-ម.ស. ១០៩១-ច.ស. ៤៥៩ ទ្រង់ព្រះនាមជាព្រះសិរីវីចក្រ ព្រះជន្មាយុ ៦៧ឆ្នាំ។ ព្រះរាជាអង្គនេះ ទ្រង់ប្រព្រឹត្តតាមគន្លង សម្ដេចព្រះវររាជបិតា និង សម្ដេចព្រះបិតុលា, ព្រះរាជសីមា ក៏បានសុខក្សេមក្សាន្ត។ ក្នុងឆ្នាំរកាឯកស័ក ព.ស. ១៦៨៨ - គ.ស. ១១៤៤ ម.ស. ១០៦៦ - ច.ស. ៥០៦ អ្នកព្រះម្នាងគន្ធបទុម សម្ភពព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាម ព្រះលំពង្ស។ សម្ដេចព្រះរាជបិតា មាតាទ្រង់ព្រះស្នេហាណាស់ ទ្រង់ឲ្យបង្ហាត់បង្ហាញ សិល្បសាស្ត្រវិជ្ជាការផងទាំងឡាយ ដោយប្រពៃ។ ព្រះបរមបពិត្រស្ដេចសោយរាជ្យបាន ៦៦ ឆ្នាំ ព្រះជន្មាយុ ១៣៣ឆ្នាំ ទ្រង់ប្រឈួនរោគសុគតទៅ។ មន្ត្រីលើកព្រះបរមសព តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋស្ដេចហើយ ទើបអញ្ជើញព្រះលំពង្ស ជាព្រះរាជបុត្រ ឡើងសោយរាជ្យ។ (អ្នកស្រាវជ្រាវសូមជំរាបថា : " ព្រះនាមព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះ ក៏មិនឃើញមានក្នុងឯកសារផ្សេងៗដែរ")។
ផែនដីព្រះលំពង្ស
ព្រះលំពង្ស ជាព្រះរាជបុត្រាឡើងសោយរាជ្យ ស្នងព្រះវររាជបិតា ក្នុងឆ្នាំមមែ បញ្ចស័ក ព.ស. - ១៧០៧ - គ.ស. ១១៦៣ - ម.ស. ១០៨៥-ច.ស. ៥២៥។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាមជា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមលំពង្សរាជាធិរាជ។ ព្រះអង្គយកព្រះក្សត្រីលើកជាអគ្គមហេសី ទ្រង់ព្រះនាម សម្ដេចព្រះភគវតីព្រះមហាក្សត្រី ចក្រពត្តិ។ ព្រះអង្គឲ្យប្រជុំសាមលរាជ មកសាងព្រះមេរុ ខ្នាតធំធ្វើបុណ្យ ព្រះបរមសព សម្ដេចព្រះវររាជបិតាបីខែ។ សូរេចហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រព្រឹត្ត តាមគន្លងសម្ដេចព្រះវររាជបិតា ដូច្នេះព្រះរាជសីមា អាណាខែត្រ ក៏សុខរៀងមក។ ក្នុងឆ្នាំម្សាញ់ នពស័ក ព.ស. ១៧៤១-គ.ស. ១១៩៧-ម.ស. ១១១៩-ច.ស. ៥៥៩ ព្រះបរមបពិត្រ សោយរាជ្យបាន ៣៥ឆ្នាំនោះ សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី សម្ភពព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាម ព្រះរាជឱង្ការ។ លុះសោយរាជ្យមកបាន ៥៥ឆ្នាំ ព្រះជន្មាយុបាន៧៥ឆ្នាំ ទ្រង់ប្រឈួនរោគ សុគតទៅ។ មន្ត្រីលើកព្រះបរមសព តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយ អញ្ជើញព្រះរាជឱង្ការ ជាព្រះរាជបុត្រាឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។
ផែនដីព្រះឱង្ការ
ព្រះឱង្ការឡើងសោយរាជ្យ ស្នងសម្ដេចព្រះវររាជបិតា ពីឆ្នាំឆ្លូវ នពស័ក ព.ស. ១៧៦១ - គ.ស.១២១៧ - ម.ស. ១១៣៩ - ច.ស. ៥៧៩ ព្រះជន្មាយុ២០ឆ្នាំ ទ្រង់ព្រះនាម សម្ដេចព្រះបាទព្រះរាជឱង្ការ។ ព្រះអង្គយក ព្រះមង្គលក្សត្រី ជាព្រះរាជវង្ស លើកឡើងជាអគ្គមហេសី ទ្រង់ព្រះនាម សម្ដេចព្រះភគវតីមង្គលក្សត្រីសិរីវីចក្រពត្តិ ហើយព្រះអង្គប្រជុំសាមលរាជ ធ្វើព្រះមេរុថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះបរមសពសម្ដេចព្រះវរាជបិតា៣ខែ ព្រមដោយល្បែងមហោស្រពជាឱឡារិក។ ក្នុងឆ្នាំរកាសប្តស័ក ព.ស. ១៧៦៩ - គ.ស. ១២២៥ - ម.ស. ១១៤៧ - ច.ស. ៥៤៧ ព្រះបាទបរមនាថ បរមបពិត្រ ស្ដេចលើកព្យូហយាត្រា នាំរាជសេវកាមាត្យ ទាំងខាងក្នុងទាំងខាងក្រៅ ទៅទតទឹកទន្លេធំ។ ទ្រង់ប្រថាប់នៅនគរបានជ័យ បានការហើយត្រាស់សួរទៅពញាមន្ត្រីវរវង្សថា : "ម្ដេចក៏ចៅ មិននៅក្នុងកំពែងប្រាសាទនេះ" ចៅពញាមន្ត្រីវរវង្ស ក្រាបទូលថា : ទីនេះប្រជារាស្ត្រប៉ង នៅច្រើនៗគ្នាដែរ តែចេះតែឃើញ សម្ដេចព្រះអយ្យកោ ស្ដេចមកបណ្ដេញពុំឲ្យនៅ អ្នកនៅចេះតែមានជំងឺតំកាត់ពន់ប្រមាណ។ ក្នុងខណៈដែលសម្ដេចព្រះនាគសេនមហាថេរ ចូលទៅថ្វាយព្រះពរនោះ ព្រះអង្គបានសួរថា : "បើញោមបង្វែរទីនេះ ទៅជាព្រះអារាម តើគួរឬទេ?" សម្ដេចព្រះនាគសេន ថ្វាយព្រះពរថា : "គួរ"។ ទើបព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ ឧកញ៉ាសម្ដេចយល់ ឲ្យសាងព្រះវិហារ សាងព្រះពុទ្ធរូបក្នុងវត្តនោះវេរថ្វាយទៅជាវត្តឲ្យសម្ដេចព្រះនាគសេន នៅគង់ចាំវស្សា។ សម្ដេចព្រះនាគសេនថ្វាយព្រះពរថា : ទីនេះជា "ឧត្តុង្គឧត្តម ខ្ពស់ប្រសើរណាស់ គួរសមតែតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូប ថាបើនឹងឲ្យព្រះសង្ឃគង់ចាំវស្សា មានសិស្សានុសិស្ស ធ្វើឲ្យឆ្អេះឆ្អាបនោះ ពុំបានទេ"។ ទើបព្រះអង្គឲ្យឧកញ៉ា សម្ដេចសាងព្រះអារាមមួយទៀត ជាយខាងជើងនគរបានជ័យ បានការហើយតាំងនាមហៅនគរតូច ឲ្យសម្ដេចព្រះនាគសេន គង់ចាំវស្សាក្នុងវត្តទាំងពីរ។ ស្ដេចធ្វើបុណ្យឆ្លងស្រេច ក្នុងឆ្នាំរកា សប្តស័ក។ លុះសូរេចបុណ្យហើយ ព្រះអង្គព្រះរាជដំណើរទៅមហានគរវិញ ព្រះអង្គសោយរាជ្យរៀងមក។ សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសីសម្ភពព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គទ្រង់ព្រះនាមសុរិយោពណ៌។ លុះព្រះអង្គសោយរាជ្យបាន៥៨ឆ្នាំ ព្រះជន្មបាន ៧៨ឆ្នាំ ទ្រង់ប្រឈួនសុគតទៅ។ មន្ត្រីលើកព្រះសពតម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋហើយអញ្ជើញព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ជាព្រះរាជបុត្រឲ្យឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិតាមប្រពៃណី។ អ្នកស្រាវជ្រាវ សូមជម្រាបថា : "ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះ ក៏ពុំឃើញមានព្រះនាមក្នុងឯកសារដទៃទៀតដែរ"។
- (១) សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជទ្រង់សព្វព្រះហឫទ័យ ឲ្យប្រើពាក្យ រជ្ជកាល ជាជំនួសពាក្យ ផែនដី នេះវិញ។ ប៉ុន្តែការកែប្រែនេះ នឹងនាំឲ្យពាក្យថ្មីឃ្លាតចាកពីច្បាប់ដើម។ ដូច្នេះដើម្បីកុំឲ្យខុសពីច្បាប់ដើម យើងសូមរក្សាទុកពាក្យ ផែនដីនេះឲ្យគង់នៅដដែល។
- (២) (ព្រះជន្មព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមវែងហួសនិស្ស័យ នឹង ជឿបាន។ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ (ជួនណាត) ជាអម្ចាស់ដែលទ្រង់ជាប្រធាននៃក្រុមជំនំពិនិត្យឯកសារនេះ សព្វព្រះហឫទ័យថា បើនឹងលុប ឬ នឹងកែប្រែព្រះជន្មជាប្រការយ៉ាងណាទៅវិញក្រែងវានាំឲ្យខូចឈ្មោះដល់ការស្រាវជ្រាវនេះថា មិនមែនជាឯកសារទៅវិញ ហេតុនេះហើយ ទើបបានគណៈកម្មការទុកព្រះជន្មនេះឲ្យគង់វង្សដូចដើមទៅ។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា