ឯកសារ មហាបុរសខ្មែរ
ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ តាមសាស្ដ្រាស្លឹករិត
អ្នកស្រាវជ្រាវ អេង សុត
សមាជិកនៃគណកម្មការប្រវត្ដិសាស្ដ្រ
រក្សាសិទ្ធិ គ្រប់យ៉ាង
ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ
តាមសាស្ដ្រាស្លឹករិត
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
**********************************************
|
ថ្ងៃអាទិត្យ ទី7.តុលា 2018.ម៉ោង 8:15
ផែនដីព្រះបរមិន្ទរាជា លេខ៤
លុះចូលឆ្នាំថ្មី ព.ស. ២១១៦, គ.ស. ១៥៧២, ម.ស. ១៤៩៤, ច.ស. ៩៣៤ ឆ្នាំវក ចត្វាស័កខាងឯនគរលាវ ព្រះចៅក្រុងលានជាងបូរី "ស្ដេចលាវ" ស្ដេចចេញប្រឹក្សា និង សេនាបតីមន្ត្រីក្លាវ "ប្រែជាខ្មែរថា : នាម៉ឺនធំតូច" មានពញាឧបរាជ ពញារាជសូរវង្សជាដើមថា : ព្រះចៅក្រុងហង្សាវតីវាយបាននគរដទៃមកជាចំណុះច្រើន ខាងស្ដេចអណ្ណាមកុក (ស្រុកយួន) ក៏វាយយកនគរចាមបានជាចំណុះដែរ ឥឡូវនគរខ្មែរក៏នៅជាឯករាជ្យ យើងលើកទ័ពទៅវាយយកជាចំណុះយើង ក៏មុខជានឹងលំបាកដល់សេនាទាហានដែរ បើដូច្នេះ យើងគិតយកដំរីគុជសារ សឹកធំរបស់យើងដែលកំពុងចុះប្រេង ទៅបបួលនគរខ្មែរប្រជល់ភ្នាល់គ្នាដោយដាក់នគរជាក្រយាតំណាងថា បើខ្មែររកដំរីមកប្រជល់ នឹង ដំរីយើងពុំបានទេ ខ្មែរត្រូវយកនគររបស់ខ្លួនមកជាចំណុះយើង យ៉ាងនេះ ហើយយើង នឹង បាននគរខ្មែរមកជាចំណុះយើងដោយងាយ។
ខណៈនោះពញាឧបរាជសូរិវង្សក្លាវខ្លាសេនាលាវក្រាបទូលថា: ព្រះតំរិះនេះពេញ ជាប្រសើរសមគួរណាស់។ ទូលព្រះបង្គំឃើញស្របថា : បើនគរខ្មែរគ្មានដំរីទេនោះ យើង នឹង បាននគរខ្មែរជាចំណុះមួយដ៏ងាយមែន។ ស្ដេចលាវកាលបានឮ អស់សេនាលាវក្លាវខ្លាំង និង ព្រះរាជវង្សានុវង្សយល់ព្រមល្មមតាមព្រះទ័យអស់ហើយក៏ ត្រេកអរណាស់ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឲ្យ អាលក្ខ តែងព្រះរាជសារលើផែនមាសដាក់បំពង់ប្រាក់ច្រកស្រោម ស្រោមព្រែរបស់លាវ សំរាប់រាជ្យនូវសំណៅ ហើយឲ្យមន្ត្រីពីរនាក់ជាចៅហ្វាយស្រុកចម្បាសក្ដិ ជារាជទូតឲ្យចៅហ្វាយស្រុកបោងចាំឃុំពល ១១០០ នាក់ឲ្យនាំដំរី មួយធំខ្ពស់ កំពស់ ៨ ហត្ថមួយចំអាម ដែលកំពុងចុះប្រេងនិងគ្រឿងបណ្ណាការគឺភ្លុកដំរី ៤ ក្បាលកុយរមាស ២ ក្បាលប្រអប់មាសដាក់ ក្បាលមួយ ពានមាស ផ្តិលមាស សំរាប់ស្រពមួយសំរាប់ ដី សកែវ ៥ ដុំកន្ទុយចាមរី ១០ ប្រគល់ឲ្យរាជទូត ឲ្យនាំមកដល់ក្រុងកម្ពុជាធិបតីលង្វែករាជធានី។ មន្ត្រីលាវទាំងនេះនាំមកជួប នឹង សេនាបតីខ្មែរហើយសូមឲ្យសេនាបតី ខ្មែរនាំសេចក្ដីឡើងក្រាបបង្គំទូលព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង។ ព្រះករុណាទ្រង់បានជ្រាបហើយទ្រង់ត្រាស់ឲ្យរៀបព្រះទីនាំងចន្ទឆាយាមហាប្រាសាទ និងចុងព្រះរាជរោងសុវណ្ណវិមាន ហាមប្រាមអស់ ខ្ញុំរាជការធំតូច ឲ្យតែងខ្លួនតាមតំណែងបណ្ដាសក្ដិរៀងខ្លួនមកក្រាបបង្គំគាល់។
លុះព្រឹកឡើងស្ដេចទ្រង់គ្រឿងសំរាប់ក្សត្រចេញចុងព្រះរាជរោងរម្យ ប្រជុំអស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សសេនាមាត្រ នាយកចតុមុខមន្ត្រីធំ-តូចគាល់ក្រោមព្រះបាទម្កុដមាសលើមល្លិការរួចទ្រង់ព្រះរាជានុញ្ញាតឲ្យនាំរាជទូតលាវ និង រាជសារគ្រឿងបណ្ណាការចូលក្រាបបង្គំថ្វាយ។ ខណៈនោះ ទ្រង់ត្រាស់ឲ្យភ្នាក់ងារប្រែមើលមានសេចក្ដីថា : រាជសារ សម្ដេចមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងស្រីសតនាគនហុត សុខមកណជបាលវតី មហានគរជាធំក្នុងមាលានប្រទេសទិសឧត្តរា សូមចំរើនផ្លូវព្រះរាជមេត្រីមក សម្ដេចព្រះមហាក្រស័ត្រសោយរាជសម្បត្តិក្នុងក្រុងកម្ពុជាធិបតី សិរីយសោធរបវរឥន្ទបត្ត កុរុរាជធានីបុរីរម្យ ឧត្តមរាជនិវេសន៍វិសេសមហាស្ថានសូមទ្រង់ជ្រាប។ ដ្បិតព្រះនគរយើងទាំងពីរជាឯករាជ្យដូចគ្នាមានទំនៀមខត្យាវតានុវត្តក្រស័ត្រក៏ដូចគ្នា ហើយជាប់ជាយដែនអាណាចក្រគ្នាទៀត។ ឥឡូវនេះយើងចង់រំលាយ ព្រះនគរទាំងពីរជានគរតែមួយ។
ដូច្នេះបើថាយើងចង់ នឹង លើកយោធាពលាជ័យ កងទ័ពលាវមកវាយយកស្រុកខ្មែរ ក៏យកបានតែការនេះ នឹង នាំឲ្យតែលំបាកដោយផ្លូវគីរីបុព្វតាអារញ្ញវា រុក្ខាទូរេសឆ្ងាយហើយឲ្យជាទុក្ខលំបាកដល់អស់រេហ៍ពលថែមទៀតផង។ ឥឡូវនេះយើងឲ្យនាំគជសារមកប្រជល់ភ្នាល់គ្នា នឹង គជេន្ទ្រក្រស័ត្រក្រុងកម្ពុជាយកនគរខ្មែរ និង នគរលាវដាក់ជាក្រយាតំណាង។ ថាបើដំរីខ្មែរបរាជ័យនោះឲ្យព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី រៀបសុវណ្ណហិរញ្ញបុប្ផាបណ្ណាការឲ្យយកទៅចំណុះនគរលាវ។ ថាបើដំរីលាវ បរាជ័យយើង នឹង រៀបសុវណ្ណហិរញ្ញមាលាបណ្ណាការយកនគរលាវមកជាចំណុះព្រះនគរខ្មែរ។
ដូច្នេះបើរាជទូតយើងបានមកដល់ហើយសូមព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី អនុកូលចិត្តទទួលប្រជល់កុំបីឲ្យបង់ព្រះរាជមេត្រីឡើយ។ ព្រះបរមរាជាធិរាជ ជាអម្ចាស់ផែនដី "ព្រះរាជាខ្មែរយើង" ទ្រង់ជ្រាបហើយ ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការបរិហារ នឹង ខ្ញុំរាជការធំ-តូច និង រាជទូតលាវថា: ព្រះចៅក្រុងស្រីសតនាគនហុត គិតការកំសាន្តព្រះរាជហឫទ័យ យកដំរីមកប្រជល់គ្នាដាក់ព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះឃើញថាពុំសមរម្យសោះ។
ប្រសិនបើព្រះនគរទាំងពីរបានប្រជល់ដំរីភ្នាល់គ្នាមែន ហើយព្រះនគរខាងណាឈ្នះក្ដី ចាញ់ក្ដីសុខចិត្តញ៉មតាមសំដីរបស់ខ្លួននោះព្រះនគរទាំងពីរក៏បានសុខដោយសារនោះផងទៅ។ ប្រសិនបើនគរណាមួយប្រាសចាកហិរិឱត្តប្បបង់សុចរិតសត្យវាចានោះ ព្រះនគរលាវ និង ព្រះនគរខ្មែរ ក៏គង់តែពុំសុខមុខជា នឹង កើតទុក្ខដល់សមណជីព្រាហ្មណ៍ ប្រជារាស្ត្រ លាវ និង រាស្ត្រខ្មែរទៀតពុំលែងឡើយ។ យើងគិតយល់ថា ព្រះនគរលាវ និង ក្រុងកម្ពុជាធិបតីពុំដែលបានចងពៀរជាបច្ចាមិត្រ នឹង គ្នាបានម្ដងសោះទេ ឥឡូវបើព្រះនគរលាវចង់ប្រជល់ដំរីភ្នាល់ នឹង ព្រះនគរកម្ពុជាដោយដាក់នគររៀងខ្លួនជាតំណាងដូច្នេះយើងក៏មិនរួញរាអ្វីដែរ។ ទ្រង់មានព្រះរាជបន្ទូលតែប៉ុណ្ណេះហើយ ទើបស្ដេចព្រះរាជដំណើរចេញទៅមុខព្រះលានទត ដំរីលាវ ទ្រង់ព្រះរាជបញ្ជាឲ្យយកកំពស់ទៅឃើញ ៨ ហត្ថមួយចំអាមឃើញរូបរាងក៏មាំមួន សមជាដំរីសឹកមែន ទើបទ្រង់ត្រាស់ប្រាប់ទៅរាជទូតលាវថា : ខ្មែរព្រមប្រជល់ដំរីហើយ តែសន្មត ៧ថ្ងៃ ទើបចាប់ប្រជល់គ្នា។ ឥឡូវនេះឲ្យទាហានលាវនាំដំរីទៅរក្សាដោយសមគួរចុះ។ តមកទ្រង់ត្រាស់ឲ្យឧកញ៉ាចក្រី យកដំរីសឹកព្រះទីនាំងក្នុងរោងមកថែទុកបំរុង នឹង ប្រជល់។
លុះដល់ថ្ងៃជាពេលាកំណត់ប្រជល់ហើយស្ដេចទ្រង់ព្រះរាជដំណើរចេញពីសុវណ្ណមហាប្រាសាទខ្ពស់ ព្រមទាំងព្រះរាជវង្សានុកូលខត្តិយា និង ធីតាសុរង្គរាជនារីរម្យស្នំ ក្រមសមុហៈទាហាន មានមាត្យា ក្រុមនិវេសន៍មហាស្ថានគាល់ត្រៀបត្រា ទើបទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការឲ្យយកព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រសឹក កំពស់ ៧ហត្ថចុះប្រេងមុខក្រោយឲ្យចងគ្រឿងសុវណ្ណវិចិត្រព័ទ្ធខ្នង មានមន្ត្រីជិះក្បាល ជិះកន្សៃ។ ខាងដំរីលាវវិញ ដែលមានកំពស់ ៨ ហត្ថ មួយចំអាមនោះក៏មានគ្រឿងប្រដាប់រចនាយ៉ាងសោភាណាស់ដែរ។ មន្ត្រីលាវជិះក្បាល ជិះកន្សៃ ចុះព្រេងមុខក្រោយ មកដល់នាព្រះទីនាំង។ ទើបទ្រង់យកកុណ្ឌីមាសច្រូចទឹកស្នោទក បើកព្រះរាជឱង្ការត្រាស់ថា : សូមទេវតាទាំងឆកាមាវចរសួគ៌ ដែលរក្សាព្រះនគរគ្រប់ទិសទីមកជាសាក្សីពេជ្រញ្ញាណ។
ថាបើព្រះនគរខាងណាមានបុញ្ញាធិការបារមីច្រើនសេសព្រះនគរម្ខាង ខ្ញុំសូមឲ្យមានជ័យជំនះឈ្នះដំរីខាងម្ខាងនោះឲ្យបានដូចប្រាថ្នា។ លុះមានព្រះរាជឱង្ការដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ឲ្យគោះគង ទូងស្គរលេងភ្លេងសំរាប់យុទ្ធដំរីទាំងពីរ។ មួយរំពេចនោះដំរីទាំងពីរក៏លែងឲ្យចូលប្រជល់គ្នា។ ដំរីលាវឃើញដំរីខ្មែរតូចក៏ស្ទុះមកចាក់ត្រូវព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រមុន។ ឯព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រក៏ស៊ូចាក់ជល់ទៅវិញ ជាកោលាហលដល់ទៅប្រមាណច្រើននាឡិកា។
កាលនោះប្រជានុរាស្ត្រផ្អើលមកមើលពាសពេញត្រៀបត្រាជាមហាវិសេសភ្នែកណាស់។ បើដំរីខ្មែរចាក់ត្រូវដំរីលាវម្ដងៗសូរសព្ទវាចាសារធិការ ក៏បន្លឺគឹកកងរំពងស្ទើរភ្លូកភ្លឹកផែនដី។ បើដំរីលាវចាក់ត្រូវដំរីខ្មែរម្ដងៗ ពួកលាវទាំង ១០០០នាក់ ក៏ត្រេកអរស្រែកបន្លឺសូរសព្ទយ៉ាងសន្ធឹករាល់កាយដូចគ្នា។ លុះព្រះទីនាំងគជេន្ទ្រនៃសម្ដេចព្រះបរមបពិត្រ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងទទួលជ្រងចាក់ដំរីលាវពីក្រោមត្រូវយ៉ាងដំណំបានចំណាប់ហើយក៏រុញទៅពេញទំហឹង។ ខណៈនោះដំរីលាវក្រឡះពីខ្លួន រួចហើយទៅជល់ដំរីខ្មែរវិញម្ដងទៀត ដំរីខ្មែរលើកនេះត្រូវស្នាប់មុខបុកកណ្ដាលភ្លុក ដំរីលាវយ៉ាងខ្លាំង បណ្ដាលឲ្យដំរីលាវប្រាស់ស្ទុះសុំយកតែអាយុប៉ុណ្ណោះ។ ដំរីខ្មែរដេញចាក់ថែមទៀតត្រូវលោកងខាងក្រោយ ដំរីលាវស្រែករោទិ៍យ៉ាងខ្លាំងរត់កណ្ដាលទី។ អស់ពួកខ្ញុំរាជការខ្មែរក៏ស្រែកហ៊ោកញ្ជ្រៀវកក្រើកអំពើកបីដូចផែនដីញាប់ញ័ររន្ធត់។ ព្រះបាទសម្ដេចក្សត្រាធិរាជ ជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង "ព្រះរាជាខ្មែរ" ទ្រង់ព្រះបីតិសោមនស្សប្រជាភិរម្យណាស់។ ស្ដេចមានព្រះរាជឱង្ការ ត្រាស់ទៅកាន់ព្រះរាជទូតលាវថា : អម្ចាស់ឯង សន្យាថា បើដំរីឯងចាញ់ដំរីអញ អម្ចាស់ឯង នឹង ឲ្យនាំរាជបណ្ណាការមកទទួលជាចំណុះព្រះនគរអញ ឥឡូវនេះ ដំរីឯងចាញ់ដំរីអញហើយដូច្នេះ ចូរឯងនាំដំរីទៅថ្វាយស្ដេចឯងវិញចុះហើយឲ្យអម្ចាស់ឯងធ្វើតាមសត្យសញ្ញារបស់ខ្លួនចុះ។ ឯពលមួយពាន់ និង បាវព្រាវយើងត្រូវអូសទុកសិន។
ថាបើស្ដេចលាវនាំសុវណ្ណបណ្ណាការមកដល់ថ្ងៃណាអញក៏ នឹង បើកបាវទាំងនោះឲ្យទៅវិញក្នុងថ្ងៃនោះដែរ។ កាលទ្រង់ត្រាស់យ៉ាងនេះចប់ហើយទ្រង់ត្រាស់ឲ្យមន្ត្រីខ្មែរឃុំពលលាវទុកមួយអន្លើសិនទើប ស្ដេចយាងចូលព្រះរាជនិវេសន៍ មហាស្ថានវិញរួចទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាឲ្យធ្វើព្រះរាជសារ ច្រកក្នុងបំពង់ភ្លុកស្រោមព្រែក បោះត្រាព្រះវលញ្ជកររូប ព្រះមហាប្រាសាទ សំរាប់ផែនដីមួយ ព្រះវលញ្ជករ រូបព្រះឥសូរថ្លែងសមួយដួង រូបព្រះព្រហ្មប្លែងរឹទ្ធីគង់លើនាគបើកពពារសំរាប់រាជ្យមួយដួង ដាក់ស្រោម ស្រេចទើបទ្រង់ចាត់ផ្លែក្រវាញ ៤ហាប ពានព្រះស្រីមាសធំមួយ សំរាប់គ្រឿង និង ព្រែសូត្រ ២០ កី ថ្មកែវ ២០ដុំ សាក្លា ២០ ជាប់កំរងផ្កាមាសមួយ កីប្រគល់ឲ្យរាជទូតលាវ។ រាជទូតលាវក៏ថ្វាយបង្គំលា នាំដំរី និង គ្រឿងតបព្រះរាជបណ្ណាការទៅនគរវិញ។ ដល់នគរលាវហើយ រាជទូតលាវក៏នាំរាជសារ និង រាជបណ្ណាការចូលទូលថ្វាយស្ដេចសព្វតាមដំណើរ។
ខណៈនោះព្រះចៅក្រុងស្រីសតនាគនហុត ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ធម្មចក្ររាជ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រប្រថាប់ជាឥសូរកំពូលកម្ពុជាធិបតី សិរីយសោធរបវរឥន្ទបត្តកុរុរដ្ឋ រាជធានីបុរីរម្យឧត្តម ព្រះរាជនិវេសន៍ វិសេសមហាស្ថាន ចំរើនព្រះរាជមេត្រី មកសម្ដេចព្រះចៅ ក្រុងស្រីសតនាគនហុត ឧត្តម រតននិវេសន៍ វតី មហានគរឲ្យបានជ្រាប។ យើងបានទទួលរាជសារប្ដេជ្ញាថា ប្រជល់គជេន្ទ្រយុទ្ធឥឡូវយើងមានជ័យជំនះហើយ។ ដូច្នេះសូមព្រះចៅស្រីសតនា គនហុត នាំរាជសុវណ្ណ បណ្ណាការ ថ្វាយយើងតាមសតិបដិសញ្ញាចុះ យើងនឹងប្រគល់ពលទាំង ១០០០នាក់ឲ្យមកវិញ។
ត្រង់នេះព្រះរាជពង្សាវតាររបស់ព្រះបណ្ណាល័យភាគ៣ ទំព័រ ២១០ មានសេចក្ដីថា: កាលមន្ត្រីលាវ នាំដំរីមក សុំប្រជល់ នឹង ដំរីខ្មែរនោះ ព្រះរាជសារស្ដេចលាវ មានសេចក្ដីប្លែកគ្នា ពីព្រះរាជសារក្នុងសាស្ត្រា វត្តកំពង់ត្រឡាចក្រោម ដូចតទៅនេះ: ថ្ងៃក្រោយស្ដេច "ព្រះករុណាអម្ចាស់ផែនដីកម្ពុជាយើង" ស្ដេចឲ្យនាម៉ឺន សព្វមុខមន្ត្រីទាំងពួង តែងខ្លួនពេញយសសក្ដិ ចូលគាលវេលាម៉ោង ៩ ព្រឹករួចស្រេចឲ្យហ្លួងទិព្វសេនា "តូច" នាំព្រះរាជសារស្ដេចលាវ និង មន្ត្រីលាវទាំង ២ នាក់ចូលគាល់នៅចុងព្រះរាជរោងជាមួយនឹងសេនាបតីទាំងពួង។ មន្ត្រីលាវថ្វាយបង្គំតាមទំនៀមលាវ ៦ ដងហើយក្រាបគាល់នៅទីនោះ។ ទើបសម្ដេច ព្រះបាទ បរមិន្ទរាជា ជាអម្ចាស់ទ្រង់សួរពីសុខទុក្ខក្នុងព្រះនគរ មន្ត្រីលាវក៏ក្រាបបង្គំទូលតាមដំណើរសព្វគ្រប់ហើយ ទ្រង់ព្រះរាជបញ្ជាព្រះទេពចិន្តា "សោ" ដែលចេះភាសាលាវឲ្យសូត្រព្រះរាជសារថ្វាយសេចក្ដីថា : ព្រះរាជសារ ព្រះចៅស្រីសតនា គនហុត ដ៏ជាមោលីនៃនគរជានជាតិម៉ាឡាន ប្រទេសលានជាង (អានតាសំដីលាវថា ឡានឆាង ប្រែថាប្រទេសមួយលានដំរី) ចំរើនផ្លូវព្រះរាជមេត្រីមកសម្ដេចព្រះបរមិន្ទរាជា រាមាធិបតី ក៏ប្រកបដោយកិត្យាភិនិហារក្នុងខេមរាប្រទេស។ សូមជ្រាប។
យើងទាំងពីរជាក្រស័ត្រ ប្រសើរប្រកបដោយមន្ត្រីរតន៍ ដំរីរតន៍ សេះរតន៍ សេនា ទាហានរតន៍ជាច្រើន។ ត្បិតមានឮកិត្តិយស កិត្តិសព្ទទៅដល់ម៉ាឡាប្រទេសថា : ក្រុងកម្ពុជាធិបតីមានដំរីច្រើន ឥឡូវខ្ញុំចាត់មន្ត្រី ២នាក់ និង ពល ១០០០នាក់ ឲ្យនាំដំរីមួយមកប្រជល់គ្នា ភ្នាល់ដាក់ព្រះនគរជាក្រយាតំណាំង។ ថាបើដំរី ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជាធិបតី បរាជ័យចាញ់ដំរីយើង ព្រះចៅត្រូវនាំព្រះរាជសារដំបារមាសទៅថ្វាយយើងជាចំណុះយើងជាព្រះចៅ ក្រុងស្រីសតនាគនហុត។ ថាបើដំរីយើងចាញ់ ត្រូវយើងនាំព្រះរាជសារដំបារមាសមកថ្វាយជាចំណុះក្រុងកម្ពុជាធិបតីវិញដែរ។ ថាបើក្រុងកម្ពុជាធិបតីគ្មានដំរីប្រជល់ នឹងដំរីយើងទេ ឲ្យព្រះចៅនាំ ព្រះរាជសារដំបារមាស ទៅថ្វាយជាចំណុះនគរលាវដោយស្រួលតែម្ដងកុំឲ្យលំបាកដល់សេនាទាហានឡើយ។ ព្រះបរមនាថ បរមបពិត្រ អ្នកជាអម្ចាស់ ដែនកម្ពុជាទ្រង់បាន ព្រះសណ្ដាប់សេចក្ដី ព្រះរាជសារចប់ហើយត្រង់នឹកពិរោធក្នុងព្រះទ័យថា : ស្ដេចលាវនេះ វាមើលងាយអញជា មហាក្រស័ត្រប្រកបដោយ បុញ្ញឫទ្ធិដ៏ប្រសើរផងដូច្នេះ គួរតែអញលើកទ័ពទៅលំអិតស្រុកលាវឲ្យល្អិតដើម្បីឲ្យសម នឹង គំនិតដែលវាមើលងាយអញហើយ ក្នុងពេលឥឡូវនេះអញ ល្មមតែចាប់អាលាវរាជទូតនេះ ទៅសំលាប់ក៏បាន ប៉ុន្តែការធ្វើដូច្នេះ នឹង នាំឲ្យខូចបង់បុរាណរាជ ប្រវេណីព្រោះស្រុកយើងក៏នៅជាប់ធ្វើសង្គ្រាមនឹងសៀមផង។ ឯលាវថ្វីបើវាព្រហើនយ៉ាងនេះ វាក៏គង់តែ នឹង បរាជ័យ ជាមិនខានដែរ។
ទើបទ្រង់ មានព្រះតំរាស់ និង មន្ត្រីលាវធ្វើហាក់ដូចជាមិនខ្ញាល់ថា : យើងអរណាស់ និង ព្រះចៅស្រីសតនាគនហុត ដែលបានឲ្យនាំដំរីមកប្រជល់ នឹង ដំរីយើងនេះណាស់ហើយ ហើយទ្រង់ត្រាស់ បង្គាប់ឲ្យឧកញ៉ាចក្រីនូវបញ្ជូនមន្ត្រីលាវទាំងពីរនាក់ និង ពល ១០នាក់ឲ្យទៅនាំដំរីមករង់ចាំស្ដេចនៅភ្នំសន្ទុក។ ថ្ងៃក្រោយស្ដេចឲ្យរើសដំរីក្នុងរោងមួយឈ្មោះ គជវែហានក្លាកំពស់ ៧ហត្ថពូកែធ្លាប់ដល់ក្នុងការសង្គ្រាម ហើយដែលកំពុងតែចុះប្រេងផងឲ្យតាំងស្នាមហាត់ជល់នៅមុខព្រះលានយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។
នៅថ្ងៃ ១០ កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំវក ចត្វាស័ក ស្ដេចព្រមដោយសេនាបតី មន្ត្រីគ្រប់ក្រុម ខ្ញុំរាជការលើកព្យូហយាត្រាចេញពីរាជវាំងលង្វែកទៅប្រថាប់នៅកំពង់ ទ្រង់ឲ្យចំលងសេះ ដំរីពលទៅដាក់ខាងត្រើយនាយ។ ឯគជវៃហានក្លា ស្ដេចឲ្យធ្វើដាក់ទឹក យោងទាញទៅត្រើយនាយ។ ទ្រង់ចំលងរួចហើយ ស្ដេចលើកព្យូហយាត្រាតាមរយៈផ្លូវរហូតដល់ភ្នំអាសន្ទុក។ ស្ដេចទ្រង់សំរាកព្រះកាយពល ២យប់ ក្រោយនោះទើបស្ដេចកំណត់ពេល និងទីប្រជល់ នឹង ដំរីលាវ។ ដំរីលាវមកនៅទីនេះដោយខុស ភេទ ទឹក ស្មៅ ក៏ថយកំលាំងច្រើន។
ពស.២១១៦, គស.១៥៧២, មស.១៤៩៤, ចស. ៩៣៤ ថ្ងៃ ៧ រោច ខែផល្គុន ឆ្នាំវក ចត្វាស័កគ្រប់ថ្ងៃសន្មតហើយ មន្ត្រីលាវទាំងពីរនាក់ ក៏នាំដំរីមកឈប់នៅវាលខាងត្បូងភ្នំអាសន្ទុក។ វេលាដែល នឹង ប្រជល់នោះ ស្ដេចទ្រង់សុវណ្ណភិង្គា (កុណ្ឌីមាស) ច្រូចទឹកស្នោទកលើផែនប្រឹថពីអធិដ្ឋានព្រះបារមីថា: សូមអរគុណ ព្រះរតនត្រ័យ និង ទេវតាដែលរក្សាក្រុងកម្ពុជា ដ៏ទ្រង់នូវមហិទ្ធិរឹទ្ធីជួយជាបន្ទាលសាក្សីខ្ញុំ ការភ្នាល់នេះខ្ញុំ នឹង រំលោភទៅលើស្ដេចលាវក៏ទេ គឺស្ដេចលាវពុំប្រកបដោយ ទសពិធរាជធម៌ រំលោភចង់យកព្រះនគរខ្ញុំនេះឲ្យជាចំណុះនគរខ្លួន។ ថាបើខ្ញុំមានជ័យជំនះលើស្ដេចលាវសូមឲ្យឃើញច្បាស់ជាអស្ចារ្យ ក្នុងគ្រានេះកុំបីខាន។ ដោយអំណាចព្រះរាជអធិដ្ឋាន ក៏បណ្ដាលឲ្យព្រះទីនាំងគជវៃហានក្លា បញ្ចេញសំរែកកោញ្ចនាទ ហាក់ដូចជា នឹង បោលចូល។ សម្ដេចព្រះបរមបពិត្រជាអម្ចាស់ទ្រង់ទតឃើញហើយ ទ្រង់ឲ្យប្រគុំត្រែស័ង្ខ គោះគង ទូងភេរី តូរ្យតន្ត្រី ព្រះគជេន្ទ្រនាយកកែបទាមក ព្រះមហាឧទេនរតន៍ទាមកន្សៃ។ លុះឮសូរតូរ្យតន្ត្រីហើយ ហ្មក៏ទទោកដំរីចេញទៅ។ លាវទាំងពីរនាក់ក៏ទទោកដំរីខ្លួនចូលមកអួតដាក់គ្នា ៣ ជុំ។
គជវៃហានក្លាក៏បញ្ជូចកោញ្ចនាទចូលរះចុងភ្លុកដៃ និង ដៃមួលច្របាច់គ្នា។ លុះចូលជល់គ្នាអស់ពេលយ៉ាងយូរមកគជវៃហានក្លាដែលមានភ្លុកវែងជាងចាក់ត្រូវក្រោមស្នាប់ភ្លុកដំរីលាវ។ ដំរីលាវដកថយបរទៅខាងកើតគ ជវៃហានក្លាដេញចាក់ត្រូវផ្នោះក្រានពីអន្លើទៀត ដំរីលាវក៏ស្រែករោទ៍រំពងព្រៃ មន្ត្រីលាវ កាក្បាលបញ្ចូលមកទៀត តែដំរីលាវពុំព្រមចូលហើយបោលចូលព្រៃទៅ។ ខណៈនោះ ទ្រង់មានអំណរណាស់ ស្ដេចឲ្យសេនាទាហានទះដៃស្រែកហ៊ោទ្រហឹងអឹងកង ទើបស្ដេចឲ្យមន្ត្រីលាវចូលគាល់។ ទ្រង់សួរពីរាជសារស្ដេចលាវដែលសន្យា មន្ត្រីលាវក្រាបទូលថា : សូមថយទៅក្រាបបង្គំទូលស្ដេចលាវវិញ ស្ដេចក៏ព្រមហើយឲ្យមន្ត្រីលាវទាំងពីរនាក់នឹងពល ១០នាក់ នាំដំរីទៅវិញឲ្យស្ដេចលាវបានឃើញស្នាមរបួស។ ទ្រង់ព្រះរាជបណ្ដាំ នឹង មន្ត្រីលាវថា : ឲ្យទូលស្ដេចលាវផងថា : ឲ្យនាំរាជសារដំបារមាសមកឡើងតាមសន្យាចុះ។ ថាពលសល់ពីនោះទាំងប៉ុន្មាន ទ្រង់ឲ្យឃាត់ទុកប្រគល់ឲ្យទៅចៅមឿង ខេត្តអាសន្ទុក រក្សាហើយស្ដេចយាងទៅខេត្តកំពង់ស្វាយទ្រង់ឲ្យ ចៅហ្វាយស្រុកធ្វើបន្ទាយរក្សាខេត្តស្រេចស្ដេចយាង ចុះកំពង់គង់លើព្រះទីនាំងនាវាយាងមកព្រះបរមរាជវាំងវិញ។
លុះទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ព្រះរាជសារចប់ហើយព្រះចៅក្រុងស្រីសតនាគនហុត ទ្រង់សួររាជទូតបញ្ជាក់ថែមទៀត។ លុះបានទ្រង់ជ្រាបសព្វ គ្រប់ប្រការហើយ ព្រះចៅលាវ ទ្រង់ព្រះពិរោធខ្លាំងណាស់ ទ្រង់ត្រាស់ស្រែកដោយសំឡេងខ្លាំងៗប្រាប់ព្រះឧបរាជ ព្រះសូរវង្សសេនាបតី មន្ត្រីទាំងពួងថា ព្រះចៅលង្វែកនេះ ចិត្តពាលកាចខូចបង់ធម្មរាជបវេណីខ្លាំងណាស់។ យើងមានសត្តប្បដិសញ្ញាហើយ ម្ដេចឡើយក៏នៅតែមកអូសពលយើងទុកឲ្យបាក់មុខ អប្បយសខ្មាស អស់ប្រទេសទាំងពួងទៀតយ៉ាងនេះ។ បើដូច្នេះ ត្រូវតែយើងធ្វើឲ្យខ្មែរដឹងដៃយើងម្ដង។ ទ្រង់ត្រាស់ដូច្នេះចប់ហើយ ព្រះចៅលាវក៏បញ្ជាឲ្យកេណ្ឌទ័ពគ្រប់ស្រុកធំ-តូចរៀបទូកក្ដារស្បៀងអាហារគ្រឿងសាស្ត្រាវុធ ហើយលើកទ័ពសំដៅមកប្រទេសកម្ពុជាធិបតី។
នេះនឹងស្រដីឯខាងក្រុងកម្ពុជាធិបតីវិញម្ដង។ ក្រោយពីប្រជល់ដំរីបានជ័យជំនះ លើដំរីលាវហើយលុះចេញវស្សាហើយក្នុងឆ្នាំរកា បញ្ចស័ក ពស.២១១៧, គស. ១៥៧៣, មស.១៤៩៥, ចស.៩៣៥ អម្ចាស់ផែនដី ប្រទេសកម្ពុជាស្ដេចចេញគង់ចុងព្រះរាជរោងរម្យជួបជុំជំនុំព្រះរាជវង្សានុវង្ស នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីដែលគង់ចាំត្រៀបត្រាជាយសបរិវារទើប ទ្រង់មានព្រះរាជឱង្ការថា : កាលពីឆ្នាំទៅ យើងលើកទ័ពទៅចាប់ក្រុងស្រីអយុធ្យា តែចាប់ពុំបានព្រោះយើងយកពលទៅតិចពេកហើយ នគរសៀមមានទឹកព័ទ្ធជុំវិញជាខ័ណ្ឌផង។ ហេតុនេះហើយបានជាយើងយកពុំបាន។ ក្នុងឆ្នាំនេះ យើងលើកទ័ពទៅចាប់ស្រុកធំ-តូចក្រៅ។ ឲ្យបានសិន ឲ្យព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យា លើកទ័ពចេញមកជួយស្រុកអស់ទាំងនោះ ទើបយើង នឹង វាយទ័ពសៀមឲ្យបែក ហើយនឹងចូលទៅយកនគរសៀមឲ្យបាន។ អស់មន្ត្រីធំ-តូចស្ដាប់ ព្រះបន្ទូលហើយ ក៏យល់ស្របតាមព្រះរាជតំរិះ។
មួយរំពេចនោះ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា ឲ្យកេណ្ឌកងទ័ពពីរម៉ឺននាក់ សេះ ៨០០ ប្លាយព្រមទៅដោយគ្រឿងសាស្ត្រាវុធ រួចទើបទ្រង់ត្រាស់ឲ្យកេណ្ឌចៅហ្វាយស្រុកបាសក្ដិ ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តព្រះត្រពាំង ឱម៉ោ ក្រមួនស កំពត ពាម កំពង់សោមដែលមានចៅហ្វាយស្រុកបាសក្ដិជាមេទ័ពឲ្យលើកកងទ័ព ១៥០០០ នាក់ទៅវាយស្រុកចន្ទបុរី ស្រុកធនយ៉ៃ ស្រុករយ៉ង ស្រុកប៉ែតទ្រីវ ស្រុកណាមរឿង ឡើងទៅប្រសព្វ នឹង ទ័ពហ្លួងខាងជើងគោក។ អស់នាយកកងទ័ពឯទៀត ទ្រង់ឲ្យលើកទ័ពចេញមក មកជួបជុំនឹងទ័ពហ្លួង ហើយទ្រង់ឲ្យតាំងពិធីសឹកក្រស័ត្រ។ លុះដល់ថ្ងៃបានឫក្សជាពេលាល្អបវរសិទ្ធិជោគ ស្ដេចទ្រង់គ្រឿងអលង្ការសំរាប់មហារណង្គយុទ្ធ ទ្រង់រាជអាវុធឡើងគង់លើព្រះទីនាំងគជាសក្ដិ ព្រមទៅដោយស្វេតច្ឆ័ត្រ ក្លស់ក្លំអភិរម្យ គ្រឿងរាជសឹក សន្ធឹកទៅដោយចតុរង្គយោធា សេនានិករបវរ ទង់ជ័យមើលទៅ ប្រពៃដោយក្បួនមាំមួនមហិមា នាអាវុធគ្រប់ដៃ។ ព្រះបាទសម្ដេចបរមនាថ បរមបពិត្រជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ស្ដេចព្រះរាជដំណើរទៅដោយថ្នល់មាគ៌ា វិថី រៀងទៅដល់ស្រុកកំពង់ក្រសាំង ក្នុងខេត្តសៀមរាប។ ស្ដេចតាំងយកទ័ពហ្លួងនៅទីនោះ ទ្រង់មានព្រះរាជកំណត់ឲ្យនាយកងទ័ព និង ពល ១០០០០នាក់ ទៅចៅពញាឧកាសរាជជាមេទ័ព ឲ្យទៅវាយស្រុកនគររាជសីមា ឲ្យពញាសួគ៌ាលោកជាមេទ័ព និង នាយទ័ពនាយកងព្រមទាំងពល ៨០០០នាក់ ឲ្យលើកទៅវាយបស្ចឹមបុរី ស្រុកនគរនាយក ស្រុកជ័យបុរី ស្រុកប្រាំបីរដ្ឋ និង ស្រុកធំ-តូចរៀងទៅ។ ទ្រង់ចាត់ទ័ព ២កង ទៀតឲ្យទៅស្កាត់កៀរគ្រួសៀមដែលរត់ចូលព្រៃ។ នាយកងទ័ពទាំងនោះ ក្រាបថ្វាយបង្គំលាលើកទ័ពទៅហើយចូលវាយស្រុកសៀមធំតូច តាមត្រាស់បង្គាប់បានជ័យជំនះបានស្រុកជាច្រើនតាំងពីនគររាជសីមា ខាងជើងរៀងរហូតទៅដល់ខេត្តខាងត្បូងទល់ នឹង សមុទ្រផុតកោះចន្ទបុរី។ ព្រះចៅក្រុងស្រីអយុធ្យាទ្រង់បានជ្រាបថា: ទ័ពខ្មែរបានលើកចូលមកវាយប្រទេសព្រះអង្គហើយ តែព្រះអង្គពុំហ៊ានលើកទ័ពមកជួយឡើយ។ កាលនោះ នាយកងទ័ពខ្មែរទាំងអស់ខាងជើងគោកចាប់បានឈ្លើយសៀម ស្បៀងអាហារ គោ ក្របី ដំរី សេះ និង គ្រឿងប្រដាប់ប្រដា ទ្រព្យសម្បត្តិជាច្រើនទើបលើកទ័ពមកក្រាបបង្គំទូលថ្វាយវិញ។ នាយកង នាយទ័ព ខ្មែរខាងជើងទឹកក៏ ចាប់បានឈ្លើយសៀមទាំងប្រុសទាំងស្រីជាច្រើននូវទូកក្ដារទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មានតំលៃ ក៏ច្រើនមហិមាណាស់ដែរទើបលើក កងទ័ពត្រឡប់មកស្រុកកំពង់សោមវិញ ហើយបកសំបុត្រឲ្យអ្នកបំរើនាំយកទៅក្រាបបង្គំទូលព្រះករុណាសូមទ្រង់ជ្រាបគ្រប់ប្រការ។
ព្រះបរមិន្ទរាជា លេខ៥
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា