ព្រះពុទ្ធសាសនានៅនានាប្រទេស
ចុះផ្សាយដោយកែវ ឈុន
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
****************************************
ព្រះពុទ្ធសាសនាសម័យបច្ចុប្បន្ន
ថ្ងៃអាទិត្យ ទី5.មករា 2020.ម៉ោង 8:11
ព.ស.២០៤១ ជនជាតិអីរ៉ុប បានចាប់ផ្ដើមចូលមកទាក់ទងធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយជនជាតិឥណ្ឌា ដោយជនជាតិព័រទុយហ្គ័លមុនគេ ក្រោយនោះជនជាតិហូឡង់ដ៍ និង ជនជាតិអង់គ្លេសបានចូលមកជាលំដាប់។ ឥណ្ឌាបានធ្លាក់ទៅក្នុងអាណានិគមរបស់អង់គ្លេសតាំងពី ព.ស.២៣២៧ និង បានឯករាជ្យវិញកាលពី ថ្ងៃទី ១៥ សីហា ព.ស.២៤៩០ ដោយបែងជាពីប្រទេសគឺ ឥណ្ឌា និង បាគិស្ថាន។
ក្នុងសម័យដែលឥណ្ឌាធ្លាក់ទៅក្នុងអាណានិគមនោះ អីរ៉ុបបាននាំសាសនាគ្រិស្តចូលទៅផ្សព្វផ្សាយ ប៉ុន្តែមិនសូវបានទទួលផលប៉ុន្មាន ពេលដែលឥណ្ឌាភ្ញាក់ខ្លួនក្លាយជាអ្នកជាតិនិយម ក៏ភ្ញាក់ខ្លួនក្នុងរឿងនៃសាសនាផងដែរ ធ្វើឲ្យមានការទំនុកបម្រុងស្ថាបនាសាសនាហិណ្ឌូ ប្រជាជនគង់នៅមានការគោរពបូជាសាសនាហិណ្ឌូយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន តាមស្ថិតិពី ព.ស. ២៥០៤ ប្រជាជនឥណ្ឌាគោរពសាសនាហិណ្ឌូប្រមាណ ៨៣,៥% ឥស្លាម ១០,៧% គ្រិស្ត ២,៤% សិក្ខ ១,៨% និង ឈេន (ឈាន ឬ ធ្យាន) ០,៥% រីឯពុទ្ធសាសនាគង់នៅមានការបំភ្លេចនៅឡើយ អស់រយៈកាលតាំងតែពីពុទ្ធសតវត្សរ៍ទី១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ២៤ ទោះបីជាមានការគោរពប្រតិបត្តិតាមគោលធម៌របស់ពុទ្ធសាសនាជាច្រើនប្រការ ក៏បានប្រព្រឹត្តទៅដោយមិនដឹងខ្លួន ព្រោះត្រូវបានគួបបញ្ចូលជាចំណែកមួយក្នុងគោលធម៌នៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ហិណ្ឌូ ឬកម្លាយឲ្យទៅជាសាសនាហិណ្ឌូរួចទៅហើយ ដូចជា ការបូជាពុទ្ធាវតារ ក្នុងឋានៈជាព្រះពុទ្ធមួយអង្គក្នុងនាមជាអវតាររបស់ព្រះនារាយណ៍ ក្នុងសាសនាហិណ្ឌូជាដើម នៅពេលដែលពួកហិណ្ឌូបាននិយាយ ឬបានស្ដាប់នូវរឿងរ៉ាវរបស់ពុទ្ធសាសនាក៏មានគំនិតថា ហាក់ដូចជារឿងពីក្រៅសាសនា ពុទ្ធសាសនិកជនក៏មាននៅសល់ត្រឹមតែជាក្រុមតូចតាចនៅដែនក័សស្មៀរ៍ អស្ស័ម និង ចិត្តៈកងប៉ុណ្ណោះ។
ការស្ថាបនាព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសឥណ្ឌា ទើបតែ នឹង មានមកក្នុងពេលថ្មីៗនេះ និង ភាគច្រើនកើតមកពីការចាប់ផ្ដើម ឬខ្វល់ខ្វាយរបស់ជនជាតិអីរ៉ុប និង អាមេរិកាំង ដែលបានសិក្សារៀនសូធ្យហើយមានសទ្ធាដូចមានហេតុការសំខាន់តទៅនេះ៖
ព.ស.២៣៩៥ ៖ លោកឧត្តមសេនីយ៍ អលេកសាន់ឌើររ៍ ខ័ន និង ហែម អ្នកបូរាណវិទូឥណ្ឌា និង អ្នកស្រាវជ្រាវ បានដំណើរការគាស់រកឃើញនូវបូរាណស្ថាន និង បូរាណវត្ថុផ្សេងៗ ជាច្រើនខាងផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនា បង្ហាញឲ្យពិភពលោក និង ប្រជាជនឥណ្ឌាបានរំភើបក្នុងការបានឃើញនូវភាពមហស្ចារ្យនៃព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដូចជា រឿងព្រះបាទអសោកមហារាជ និង នាលន្ទា ជាដើម។
ព.ស.២៤២២ ៖ លោក អេតវ៉ីន អានោលដ៍ ជនជាតិអង់គ្លេស អ្នកនិពន្ធរឿងប្រទីបនៃទ្វីបអាស៊ី ឬ “The Light of Asia” ជាសៀវភៅពុទ្ធប្រវត្តិដែលពីរោះក្បោះក្បាយ ធ្វើឲ្យជនជាតិឥណ្ឌា និង ពួកបស្ចឹមប្រទេសចាប់អារមណ៍ជាមួយព្រះពុទ្ធសាសនាច្រើនឡើង ដល់ថ្នាក់អ្នកខ្លះប្ដូរសាសនាតែម្ដងក៏មាន។
ព.ស.២៤២៤ ៖ TW. រីស ដេវិដស៍ ជាមួយភរិយា និង គណៈ រួមគ្នាបង្កើតសមាគមបាលីបករណ៍ (The Pali Text Society) ឡើងនៅទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស ដើម្បីបោះពុម្ពព្រះត្រៃបិដក និង គម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សេងៗ រាប់ថាជាជំហានសំខាន់ក្នុងការសិក្សាភាសាបាលី និង ព្រះពុទ្ធសាសនានាសម័យបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងរយៈកាលនេះ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវភាសាបាលី និង ព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងចំណោមជនជាតិអីរ៉ុបបានឈានមុខយ៉ាងច្រើន ដូចជាមានការបោះពុម្ពវចនានុក្រមភាសាបាលីអង់គ្លេស របស់សីលឌើរ៍ កាលពី ព.ស.២៤១៨ បោះពុម្ពបាឋកថាជាតកដោយភាសារ៉ូម៉័ងគ្រប់ឈុត ក្នុងព.ស.២៤២០-២៤៤០ ប្រែ និង បោះពុម្ពគម្ពីរ ទីបវង្ស ព.ស.២៤២១ បោះពុម្ពបាលីវិន័យបិដកគ្រប់ឈុត ព.ស.២៤២២-២៤២៦ បោះពុម្ពមិលិន្ទ បញ្ហា ព.ស.២៤២៣ បោះពុម្ពបាលីសុតន្តបិដកអភិធម្មបិដក និង សៀវភៅអដ្ឋកថាសំខាន់ៗ ក្នុងរវាង ព.ស.២៤២៧ ដល់ ២៤៦៨ ព្រមទាំងចាប់ផ្ដើមការបោះពុម្ពព្រះត្រៃបិដកប្រែតាំងពីប្រមាណ ព.ស.២៤២៤ ជាដើមមក ចំណែកខាងគម្ពីរខាងផ្នែកសំស្ក្រឹតរបស់មហាយាន ក៏មានការរីកចម្រើនទៅមុខមិនអន់ជាងគ្នាដែរ ពោលគឺ បច្ចុប្បន្នគម្ពីរតម្រាសិក្សាភាសាបាលីសំស្ក្រឹត និង ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលជាភាសាអង់គ្លេសមានគ្រប់បរិបូណ៌ជាងភាសានានាទាំងអស់។
ព.ស.២៤៣៥ ៖ បានបង្កើតសមាគមពុទ្ធសាសនាបករណ៍ (The Buddhist Text Society) នៅទីក្រុងក័លកត្តា បញ្ជាក់ថាជាការភ្ញាក់ខ្លួនក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញឥណ្ឌា ដែលកើតឡើងអាស្រ័យការខ្វល់ខ្វាយសិក្សាស្រាវជ្រាវរៀនសូធ្យពីជនជាតិអីរ៉ុបយ៉ាងរឹងប៉ឹងពិតប្រាកដ។ ក្នុងរយៈកាលតមកនេះ អ្នកប្រាជ្ញឥណ្ឌាបានចាប់ផ្ដើមសិក្សាស្រាវជ្រាវព្រះពុទ្ធសាសនា ទាំងផ្នែកធម៌អាថ៌វិន័យ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើនឡើងដោយលំដាប់ នៅពេលឥណ្ឌាបានឯករាជ្យរួចហើយ រដ្ឋាភិបាលនៃរដ្ឋពិហារ បានបង្កើតនវនាលន្ទា មហាវិហារ ឬស្ថាប័នស្រាវជ្រាវវិគ្រោះការសិក្សាព្រះពុទ្ធសាសនា និង ភាសាបាលីនៃនាលន្ទាឡើងមក កាលពី ព.ស.២៤៩៤ ក្នុងទីជិតនៃមហាវិទ្យាល័យនាលន្ទាដើម ទោះស្ថាប័នការសិក្សាជាន់ខ្ពស់កន្លែងផ្សេងៗ ក៏មានការបង្រៀនវិជ្ជាព្រះពុទ្ធសាសនា ភាសាបាលីខ្លះៗ ជាច្រើនកន្លែងក៏ដោយ។
ព.ស.២៤៣៤ ៖ អនាគារិកធម្មបាល ជនជាតិលង្កា (ឈ្មោះដើម ដេវិដ ហេមវិត្រនេ) កើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ដែលប្ដូរទៅកាន់សាសនាគ្រិស្ត ហើយបានទទួលពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់គ្រូជនជាតិអាមេរិកម្នាក់ឈ្មោះ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក អកខតត៍ ឲ្យគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា មានការយល់ច្បាស់ក្នុងស្ថានការណ៍ផ្សេងៗ និង មានសេចក្ដីប្រាថ្នាយ៉ាងចាស់ក្លាដែល នឹង ស្ថាបនាព្រះពុទ្ធសាសនា ទើបប្រើឈ្មោះថ្មីដើម្បីសម្ដែងនូវគោលបំណងរបស់ខ្លួន បានទៅនមស្សការសំវេជនីយដ្ឋាននានា ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា បានឃើញពុទ្ធគយាដែលជាស្ថានទីត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ត្រូវបោះបង់ចោលមិនមានអ្នកថែររក្សា និង នៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់អ្នកបួសហិណ្ឌូ ហើយបានទៅប្ដេជ្ញាចំពោះដើមពោធិព្រឹក្សកន្លែងដែលទ្រង់ត្រាស់ដឹងថា “នឹងសូមលះបង់ពលីជីវិតរបស់ខ្លួន ដើម្បីស្រោចស្រង់បូជនីយដ្ឋាននៃព្រះពុទ្ធសាសនាឲ្យរួចផុតពីសភាពដែលត្រូវបោះបង់ចោលឲ្យទាល់តែបាន” នៅក្នុងឆ្នាំនេះឯង អនាគារិកធម្មបាល បានចាប់ផ្ដើមបង្កើត មហាពោធិសមាគម ដំបូងឯពុទ្ធគយា ក្រោយមកបានធ្វើការឯកឯងយ៉ាងស្មោះស្ម័គ្រដើម្បីស្ដារព្រះពុទ្ធសាសនា បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងៗ ផ្សព្វផ្សាយពុទ្ធធម៌ និង បវរណាបណ្ដាជន សេចក្តីព្យាយាមរបស់គាត់បានធ្វើអោយកើតមានការភ្ញាក់រលឹក និង រួមដៃគ្នាជាច្រើន ជាពិសេសគឺ អ្នកអាមេរិកា មហាពោធិសមាគមបានពង្រីកសាខាក្នុងក្រុងសំខាន់ៗ ផ្សេងៗ ទូទាំងប្រទេសឥណ្ឌា លោកបានឧបសម្បទាក្នុងវ័យដែលចាស់ជរាក្នុងប្រទេសលង្កា កាលពី ព.ស.២៤៧៦ និង អនិច្ចកម្មក្នុងឆ្នាំនេះឯង ពេលមរណភាពបានបន្លែងវាចាថា សូមកើតជាតិថ្មី ២៨ជាតិទៀតដើម្បីផ្សព្វផ្សាយពុទ្ធធម៌ សេចក្ដីព្យាយាមរបស់លោកបានធ្វើឲ្យពុទ្ធគយារួចផុតពីការគ្រប់គ្រង និង បៀតបៀនរបស់អ្នកបួសហិណ្ឌូ ត្រឡប់បានមកជាកម្មសិទ្ធិរបស់ពុទ្ធសាសនិកជន តាមគោលបំណងប្រាថ្នា ធ្វើឲ្យឋានៈនៃព្រះពុទ្ធសាសនា ដឹងខ្លួនឡើងវិញ ហើយពុទ្ធសាសនិកជនបានដំណើរការបន្តដើម្បីព្រះពុទ្ធសាសនាបានរឹងប៉ឹងខ្លាំងឡើង។
ព.ស.២៤៩៩ ៖ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាបានចាត់បុណ្យឆ្លង “ពុទ្ធជយន្តី” ក្នុងឱកាសគ្រប់ខួបពុទ្ធសតវត្សរ៍ទី២៥ មុនពេលចាត់បុណ្យឆ្លងនោះ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាបានជួសជុលសំវេជនីយដ្ឋានទាំង ៤កន្លែង និង ស្ថានទីសំខាន់ខាងព្រះពុទ្ធសាសនាគ្រប់កន្លែងយ៉ាងសម្បើម ព្រមទាំងកសាងទីស្នាក់អាស្រ័យសម្រាប់អ្នកចារិកស្វែងបុណ្យគ្រប់ទីកន្លែង និង បោះពុម្ពសៀវភៅសំខាន់ទុកជាអនុស្សាវរីយ៍ នៃព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា។
ក្នុងឆ្នាំដដែលនេះ Dr. អែមបេកការ៍ អតីតកម្មការពង្រៀងរដ្ឋធម្មនុញ និង ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ដំបូងរបស់ឥណ្ឌា ដែលជាអ្នកនាំយកពួកវណ្ណៈសូទ្រ បានប្ដូរពីសាសនាហិណ្ឌូមកប្ដេជ្ញាខ្លួនជាពុទ្ធសាសនិក ធ្វើឲ្យមនុស្សក្នុងវណ្ណៈសូទ្របែរមកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនារាប់ចំនួនរាប់លាននាក់។ គាត់ម្នាក់នេះបានដំណើរការក្នុងរឿងផ្សេងៗ ដើម្បីលើកដំកើងមនុស្សក្នុងវណ្ណៈសូទ្រទាំងខាងសង្គម និង ការសិក្សា ដោយអាស្រ័យធម៌អាថ៌ព្រះពុទ្ធសាសនាចំនួនច្រើន ជាពិសេសគឺខាងផ្នែកការសិក្សា បានបង្កើតវិទ្យាល័យ និង ស្ថាប័នការសិក្សាពុទ្ធសាសនាដើម្បីបង្រៀនមុខវិជ្ជាផ្សេងៗ ជាច្រើនកន្លែង ដូច សិទ្ធារថវិទ្យាល័យខាងនិតិសាស្ត្រ (ច្បាប់) ជាអាទិ៍។ លោកបានទទួលការគោរពសរសើរពីពួកជនវណ្ណៈសូទ្រប្រដូចទៅជាព្រះពោធិសត្វឬជាព្រះអាទិទេពមួយអង្គ។ Dr.អែមបេកការ៍ បានទទួលអនិច្ចកម្មក្នុង ព.ស.២៤៩៩ នោះឯង។
បច្ចុប្បន្ន ពុទ្ធសាសនិកជននៅប្រទេសនានា បានធ្វើដំណើរទៅនមស្សការសំវេជនីយដ្ឋានយ៉ាងកុះកររាល់ឆ្នាំ ប្រទេសខ្លះបានកសាងវត្តតាមបែបវប្បធម៌របស់ខ្លួនទុក នៅនាសំវេជនីយដ្ឋាននោះៗ សម្រាប់ប្រទេសថៃ រដ្ឋាភិបាលបានដំណើរការកសាងវត្តមួយកន្លែង ឯពុទ្ធគយា ដាក់នាមវត្តថា វត្តថៃពុទ្ធគយា ឬ Wat Thai Buddhagaya ចាប់ផ្ដើមកសាងដោយការសំណូមពររបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាក្នុងឱកាសសម្ពោធ ពុទ្ធសតវត្សរ៍ទី២៥ និង បញ្ជូនព្រះសង្ឃថៃទៅនៅជាប្រចាំ តាំងតែពី ព.ស.២៥០៣ រហូតមក។
ចំនួនអ្នកចូលទស្សនា