ក្រុងអង្គរ ក្រុងដែលបំភ្លេចចោលក្នុងព្រៃ
រូបថត និង អត្ថបទ ដោយ R.Wening
រក្សាសិទ្ធ 1965 Silva - verlag Zürich
បោះពុម្ពផ្សាយដោយ : Gerbr. Fretz AG, Zürich
ប្រែសំរួលក្រៅផ្លូវការ
កែវ ឈុន
ការផ្សាយមណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
****************************************
អំពីចម្លាក់ខ្មែរ
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី15.តុលា 2022.ម៉ោង 8:07
ចម្លាក់ខ្មែរចំណាស់ជាងគេបំផុត មានតាំងពីសតវត្សទី៦ មកម្លេះ ពោលគឺតាំងមុនការបង្កើតអាណាចក្រខ្មែរនៅអង្គរ ពួកគេជាអាទិទេពឥណ្ឌា ដែលមានមានរចនាប័ទ្មខ្ពស់ ប្រកបដោយថ្វីដៃប៉ិនប្រសប់យ៉ាងខ្លាំង។ ចំពោះចម្លាក់ថ្ម ដោយអាចក្រខ្មែរត្រូវការរូបចំលាក់ជាច្រើន គេក៏ត្រូវការអោយមានជាងចំលាក់ច្រើនគ្នាផងដែរ យើងឃើញមាន រូបចម្លាក់ថ្ម និងសំរិទ្ធ ជាច្រើន នៅដេរដាសពាសពេញអាណាចក្រខ្មែរ ដូចនេះសិល្បចម្លាក់ត្រូវតែមានពីកំណើតជារបស់ខ្មែរនេះអែង ពួកគេប្រហែលជាបានហាត់រៀនតៗគ្នា នៅក្នុងវត្ត ហើយសិល្បៈចំលាក់ទាំងអស់នេះ គេសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសដល់សាសនា ភាគច្រើន នៃ សិល្បៈចំលាក់ គឺជារូបសំណាកព្រះ សម្ភារៈដែលគេប្រើសម្រាប់ការនេះ មាន ថ្ម សំរិទ្ធ ប្រាក់ មាស រឺ ធ្វើអំពីឈើក៏មានដែរ។
រូបចំលាក់ អំពីថ្ម យើងឃើញមានរូបចំលាក់ អំពីថ្មខ្សាច់រឹងពណ៌បៃតង ពណ៌ប្រផេះ ស្ទើរតែពាសពេញ ក៏ដូចជាពណ៌ក្រហមមាននៅបន្ទាយស្រីដែរ ថ្មខ្សាច់រឹង ពណ៌ប្រផេះ-ខៀវ ក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ផងដែរ ជាពិសេសសម្រាប់ស្ទីល ដែលរក្សាបាន នូវ អក្សរចារឹកយ៉ាងល្អិតល្អន់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ហើយនាគក្បាលប្រាំពីរ ជារចនាម៉ូដ ដែលគេតែងតែប្រើជា ឆ្មាំយាមការពារ។
អ្នកបុរាណវិទូ និងអ្នកស្រាវជ្រាវសិល្បៈ បានបែងចែកចម្លាក់ខ្មែរទៅជារចនាបថផ្សេងៗ ខុសៗគ្នា រហូតដល់សតវត្សទី១០ រចនាបថគូលែន រលួស និង បាក់ខែង ត្រូវបានគេហៅថាជា «សិល្បៈខ្មែរ» ចម្លាក់ក្រោយៗមក មានរចនាបថ ប្រាសាទកោះកេរ បន្ទាយស្រី ឃ្លាំង បាពួន អង្គរវត្ត និង ប្រាសាទបាយ័ន ត្រូវបានគេចាត់ចូលជារចនាបថ សិល្បៈសម័យអង្គរ។ ក្នុងពាណិជ្ជកម្មសិល្បៈត្រូវបានគេឲ្យថាជា «សិល្បៈខ្មែរ»។ ជាញឹកញាប់ណាស់ រូបចម្លាក់ថ្មត្រូវបានឆ្លាក់នៅ នឹង កន្លែង ដូច្នេះផ្ទាំងថ្មទាំងនោះបានមកពីកន្លែងជីកយក មានចំងាយប្រហែលសែសិបគីឡូម៉ែត្រ ដឹកយកមកដោយទូក រឺ រទេះ ហើយត្រូវបានលើកសាងសង់ តំរូវតាមស្ថាបត្យកម្ម និង ធ្វើការគូរ ឆ្លាក់ នៅទីកន្លែនោះតែម្ដង។ ចំណែករូបចម្លាក់រាងមូលវិញ គេអាចឆ្លាក់នៅកន្លែងយកថ្ម អោយហើយតែម្ដងក៏បានដែរ ឧបករណ៍ដែលគេប្រើគឺ ពន្លាក (ដែកដាប់) និង ដែកខួង ដូចយើងនៅប្រើរហូតសព្វថ្ងៃ។ ជាទូទៅ ដើម្បីធ្វើកិច្ចការអោយបានល្អ គេច្រើនប្រើដែកស្វាន (ដែកខួង) ខួងថ្ម ដើម្បីកុំអោយបែក គេព្រាងយកទំហំតូចធំ ដោយធ្វើគំនូសព្រាងនៅលើផ្ទាំងថ្ម ពីទិដ្ឋភាពខាងមុខ ចំហៀង ហើយចារជាប្លង់ត្រង់ បន្ទាប់មកគេអាចធ្វើការលម្អិតលើពង្រាងដែលធ្វើនោះ អោយបានល្អិតល្អន់ ហើយគូរឡើងវិញ អោយបានច្បាស់លាស់ ចេញជារូបរាង ទើបអាចគេចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចការរបស់គេតទៅ មិនមានរូបចម្លាក់ពីរដូចគ្នាទេ ពីព្រោះរូបចម្លាក់នីមួយៗ ត្រូវបានឆ្លាក់ចេញពីផ្ទាំងថ្មផ្សេងៗគ្នា ហើយជាងចម្លាក់នីមួយៗ មានសេរីភាពក្នុងការឆ្លាក់ចេញពីអារម្មណ៍រផ្ទាល់ខ្លួន អំពីភាពស្រស់ស្អាត នៃ រូបចម្លាក់របស់គាត់ក្នុងថ្មនោះ ដូច្នេះ គុណភាព នៃ ចម្លាក់ គឺខុសគ្នា ប៉ុន្តែ ជាចម្បងសម័យនោះគឺជាការសម្រេចចិត្តសម្រាប់សមត្ថភាពសិល្បៈ។
គេមិនអាចរាប់ចំនួនទេពធីតាទាំងនេះបានទេ ពួកគេស្លៀកពាក់សាមញ្ញ ប៉ុន្តែតុបតែងដោយគ្រឿងអល្លង្កាចាំងចែង ល្អដ៏អស្ចារ្យ។
ទំនៀមទម្លាប់មួយបាននិយាយថា អ្នកចម្បាំងគ្រប់រូបដែលបានបូជាជីវិតក្នុងសមរភូមិ មានទេពធីតាទាំងនេះកំពុងរង់ចាំនៅអែស្ថានសួគ៌។
កាលពីដើមព្រះពុទ្ធរូបខ្មែរ ក៏ត្រូវបានតំកល់លើបល្លង្គ យ៉ាងស្អាត ដូចរូបសំណាកសំរិទ្ធនៅប្រទេសថៃនេះដែរ។
ដូចគ្នា នឹង ជនជាតិអេហ្ស៊ីប ក្រិក រ៉ូម និងចិនដែរ ដើម្បីរក្សាសោភ័ណ្ឌភាព រូបចម្លាក់ទាំងនេះ ត្រូវបានគេលាបពណ៌ជារឿយៗដែរ រូបគំនូរ រឺ និយាយថា ចម្លាក់ពណ៌មាសមាស វាត្រូវគ្នា នឹង អារម្មណ៍ ដែលចាក់រិសសយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ក្នុងគោលបំណងពង្រឹង ពីការបង្ហាញរូបចម្លាក់ រូបដែលចាក់ធ្វើពីសំរឹទ្ធ ត្រូវបានបានដុសខាត់ជារឿយៗ ដើម្បីអោយមានពន្លឺចាំងចេញពីលោហៈ។ មានរូបសំណាកយក្សក៏ត្រូវបានគេធ្វើពីមាសសុទ្ធផងដែរ ហើយថ្មីៗនេះ ព្រះពុទ្ធមាសដ៏ធំមួយ បានត្រូវគេបង្ហាញនៅប្រទេសសៀម ដែលមានទម្ងន់ជាងមួយតោន ស្មើនឹងតំលៃប្រាំលានហ្វ្រង់ស្វីស។ ការចាក់ជារូបសំណាកមាសនេះ ត្រូវបានគេប្រើបច្ចេកទេសក្រមួនធ្វើពុម្ពចាក់ជាមុន។
ទោះបីជាមានពុទ្ធសាសនាក៏ដោយ ក៏គំនូរជាច្រើនពីសម័យហិណ្ឌូនៅតែមាន ហើយពួកសត្វជាដៃគូរបស់ព្រះឥណ្ឌាត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជារឿយៗតមក។ សិង្ហ ដំរី គោ នៅតែរក្សាបាន នូវ សេចក្តីស្រលាញ់ដ៏ជ្រាលជ្រៅពីប្រជាជន ហើយជាពិសេស នាគបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងការគ្រប់សំណង់ប្រាសាទ គឺឆ្មាំយាមដ៏មានរិទ្ធ វាងើបក្បាលបើកវែក ដូចពស់ងើបក្បាលបើកវែកដែរ មើលទៅហាក់មានរិទ្ធិអស្ចារ្យខ្លាំងណាស់។ ចម្លាក់លៀនប្រណិតរាប់ពាន់ តុបតែងនៅលើជញ្ជាំង ហើយស្ទើរតែមិនអាចរបស់បាននោះ គឺជារូបរបាំ តំណាងដោយអប្សរា និង ទេពធីតា ដែលជាអ្នករាំដ៏ទេវភាព នៃ ទេពធីតាស្ថានសួគ៌។ រូបសំណាកធំៗជាច្រើន ត្រូវបានគោរពបូជាដោយពួកអភិជនក្នុងសម័យនោះ ទុកដើម្បីជាការរំលឹកដល់បុព្វការីជនជាទីស្រឡាញ់ ដែលបានលាចាកលោកនេះទៅហើយ អដ្ឋិធាតុ គ្រឿងអលង្ការ និង វត្ថុមានតម្លៃរបស់គាត់ ក៏ត្រូវបានបញ្ចុះក្នុងផ្នូរជាមួយគ្នារទាំងអស់ដែរ អញ្ចឹងហើយ បានជាច្រើនសតវត្សមុន មានពួកអ្នកមករុះរើបំផ្លាញប្រាសាទ បានមកគាស់យករូបបដិមាចេញពីជើងទម្រ ដើម្បីកយកវត្ថុមានតម្លៃទាំងនោះ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ មានការខ្វែងគំនិត បែកបាក់គ្នានៅក្នុងដំណើរការ លក់ទិញដូររូបចម្លាក់របស់ខ្មែរនេះ ទើបមានការហាមឃាត់ ការនាំចេញរូបចម្លាក់ខ្មែរល្អៗ យកទៅលក់ដូរតាមទីផ្សារនានា ប៉ុន្តែឧស្សាហកម្មថ្មីមួយបានអភិវឌ្ឍឡើង ក្នុងពេលនោះ គឺការលក់រូបចម្លងវិញ ហើយទាំងនេះក៏មិនមែនជាកម្មវត្ថុ បទប្បញ្ញត្តិ នៃ ការហាមឃាត់នេះទេ ហើយគេអាចរកប្រាក់ចំណូលបាន អាចនាំ រូបិយប័ណ្ណបរទេសចូលក្នុងប្រទេសបាន។ (80) (79)
ដូចរូបចម្លាក់ថ្មខ្សាច់ទាំនេះដែរ វាមានចំណាស់តាំងពីបុរាលកាលមក ហើយកាលពីរាប់រយឆ្នាំមុន
ពួកគេត្រូវបានពួកអ្នកខិលខូចវាយកម្ទេច គាស់ប្លន់យកតង្វាយមាសនៅជើងទម្រ(នៅក្រោមបល្ល័ង)។