អធិករណ ៤យ៉ាង
- ១ - ការវិវាទថា «នេះជាធម៌ជាវិន័យ នេះមិនមែនជាធម៌ជាវិន័យ ហៅថា វិវាទាធិករណ»
- ២ - ការចោទគ្នាដោយអាបត្ដិនោះៗ ហៅថា អនុវាទាធិករណ។
- ៣ - អាបត្ដិទាំងពួងហៅថា អាបត្ដាធិករណ។
- ៤ - កិច្ចដែលសង្ឃគប្បីធ្វើហៅថា កិច្ចាធិករណ។ អធិករណសមថ ធម៌សំរាប់រំងាប់អធិករណ៍ទាំង៤ យ៉ាងនោះហៅថា អធិករណ
សមថ អធិករណសមថមាន ៧យ៉ាងគឺ៖
- ១ - ការរំងាប់អធិករណ៍ទាំង៤យ៉ាងនោះ ក្នុងទីចំពោះមុខសង្ឃ ក្នុងទីចំពោះបុគ្គល ក្នុងទីចំពោះមុខវត្ថុ ក្នុងទីចំពោះមុខធម៌ហៅថា សម្មុខាវិន័យ ។
- ២ - ការដែលសង្ឃសូត្រប្រកាស អោយសម្មតិដល់ព្រះអហន្ដថា លោកជាអ្នកមានសតិពេញបរិបូណ៌ ដើម្បីមិនអោយអ្នកណាមួយ ចោទលោកដោយអាបត្ដិហៅថា សតិវិន័យ។
- ៣ - ការដែលសង្ឃសូត្រប្រកាស អោយសម្មតិ ដល់ភិក្ខុឆ្កួត ដែលបានជាអំពីឆ្កួតហើយ ដើម្បីមិនអោយអ្នកណាចោទ ដោយអាបត្ដិ ដែលលោកធ្វើក្នុងកាលកំពុងឆ្កួត ហៅថា អមូល្ហវិន័យ។
- ៤ - ការប្រាប់អាបត្ដិតាមប្ដេជ្ញារបស់ចំលើយ ដែលឆ្លើយតាមពិតហៅថា បដិញ្ញាតករណ។
- ៥ - ការវិនិច្ឆ័យយកតាមពាក្យ របស់មនុស្សច្រើនជាប្រមាណហៅថា យេភុយ្យសិកា។
- ៦ - ការដាក់ទោសដល់អ្នកដែលខុសហៅថា តស្សបាបិយសិកា។
- ៧ - ការផ្សះផ្សាអោយអត់ឱនគ្នាទាំងពីរចំណែក មិនបាច់ជំនុំជំរះសេចក្ដី ដើមហៅថា តិណរត្ថារក។ សិក្ខាបទក្រៅ ពីនេះ ដែលលើក ឈ្មោះឡើងជាអាបត្ដិថុល្លច្ច័យខ្លះ ទុក្កដខ្លះ ទព្ភាសិតខ្លះជាសិក្ខាបទដែលមិនមានក្នុងបាតិមោក្ខ។
បព្វជិតជាសិក្ខាកាមត្រូវសិក្សាតាមលំដាប់កាលរបស់ខ្លួនអោយចេះចាំនូវ សិក្ខាបទទាំងនោះតទៅទៀតចុះ។
ចប់បាតិមោក្ខសំវរសីលទី១
ឥន្រ្ទិយសំវរសីល
លីលគឺការសង្រួមឥន្រ្ទិយ ៦យ៉ាង
- ១ - ចក្ខុន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមក្ខុន្រ្ទិយ (ភ្នែក)
- ២ - សោតិន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមសោតិន្រ្ទិយ (ត្រចៀក)
- ៣ - ឃានិន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមឃានិន្រ្ទិយ (ច្រមុះ)
- ៤ - ជីវហិន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមជីវហិន្រ្ទិយ (អណ្ដាត)
- ៥ - កាយិន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមកាយិន្រ្ទិយ (កាយ)
- ៦ - មនិន្រ្ទិយសំវរ សង្រួមមនិន្រ្ទិយ (ចិត្ដ)
អាជីវបារិសុទ្ទិសីល
សីលដែលបរិសុទ្ទដោយការចិញ្ចឹមជីវិត វៀរចាកបាបធម៌៥ និងអនេសនៈ២១។
បាបធម៌៥ នោះគឺ
- ១ - កហនា ការកុហកដោយរឹកពា។
- ២ - លបនា ការនិយាយរាក់ទាក់ដោយវាចា។
- ៣ - នេមិត្ដិកតា ការធ្វើនិមិត្ដ គឺប្រើឧបាយកល ដោយកាយខ្លះ ដោយវាចារខ្លះ។
- ៤ - និប្បេសិកតា ការពោលគំរាម រឺសង្កត់ប្រើសំដីជាខ្នោសសំរាប់កោស កាវយកលាភ។
- ៥ - លាភនេ លាភំ និជ្ជិគីសនតា ការរកលាភដោយ លាភ គឺការយកលាភទៅទាក់លាភ។
អនេសនៈ ២១
- ១ - វេឡុទានំ ការអោយរិស្សី
- ២ - បត្ដទានំ ការអោយស្លឹកឈើ
- ៣ - បុប្ផទានំ ការអោយផ្កាឈើ
- ៤ - ផលទានំ ការអោយផ្លែឈើ
- ៥ - ទន្ដកដ្ឋទានំ ការអោយឈើស្ទន់
- ៦ - មុខាទកទានំ ការអោយទឹកលុបមុខ
- ៧ - សិនានទានំ ការអោយវត្ថុសំរាប់ងូតសំរាប់គក់
- ៨ - ចុណ្ណទានំ ការអោយគ្រឿងលំអិតសំរាប់លាប
- ៩ - មិត្ដកាទានំ ការអោយដីស្អិត
- ១០ - ចាដុកម្យតា ការប្រព្រឹត្ដបន្ទាបបន្ទន់កាយវាចា
- ១១ - មុគ្គសូបតា ការពោលពាក្យពិតខ្លះមិនពិតខ្លះ ដូចសម្លសណ្ដែកបាយ
- ១២ - បារិភដយតា ការផ្គាប់ផ្គុនត្រកូល
- ១៣ - ជង្ឃបេសនិកំ ការបំរើត្រកូលដោយកំលាំងស្មង
- ១៤ - វជ្ជេកម្មំ ការធ្វើពេទ្យរក្សាជំងឺ
- ១៥ - ទូតកម្មំ ការធ្វើទូត (នាំដំណឹងរបស់ត្រកូល)
- ១៦ - មហិណគមនំ ការទទួលខ្លួនជាអ្នកបំរើត្រកូលអោយគេប្រើទៅមក (ក្រៅអំពីការនាំដំណឹង)
- ១៧ - បិណ្ឌប្បដិបិណ្ឌកំ ការអោយចង្ហាន់បិណ្ឌបាតដល់ត្រកូលហើយស្វែ ងរកបរិភោគខ្លួនអែងជាខាងក្រោយ។
- ១៨ - ទានូបទានំ ការអោយទៅអោយមក
- ១៩ - វត្ថុវិជ្ជា ការរៀនវិជ្ជា ធ្វើជាគ្រូមើលទឹកដីជ័យភូមិ
- ២០ - នក្ខក្ដវិជ្ជា ការរៀនវិជ្ជាធ្វើជាគ្រូនក្ខត្ដរិក្សមានចាប់យាមមើលថ្ងៃខែ ជាដើម។
- ២១ - អង្គវិជ្ជា ការរៀនវិជ្ជាធ្វើគ្រូទាយលក្ខណៈខ្លួនប្រាណ។
ចប់អាជីវបារិសុទ្ធិសីលទី៣
បច្ចយសន្និស្សិតសីល
សីលដែលអាស្រ័យនូវបច្ច័យ បច្ច័យនោះមាន៤យ៉ាងគឺ៖
- ១ - ចីវរប្បច្ចយ បច្ច័យ គឺគ្រឿងសំរាប់ស្លៀកដណ្ដប់
- ២ - បិណ្ឌបាតប្បច្ចយ បច្ច័យ គឺគ្រឿងសំរាប់បរិភោគ
- ៣ - សេនាសនប្បច្ចយ បច្ច័យ គឺគ្រឿងសំរាប់ដេក និងសំរាប់អង្គុយ
- ៤ - គិលានភេសជ្ជប្បច្ចយ បច្ច័យ គឺថ្នាំសំរាប់ព្យាបាលជំងឺ
បច្ចវេក្ខណវិធី
វិធីសំរាប់ពិចារណាបច្ច័យមួយៗនោះ មានបួនៗគឺ
- ១ - ធាតុប្បច្ចវេក្ខណ ពិចារណានូវបច្ច័យថា គ្រាន់ជាធាតុ
- ២ - បដិកូលប្បច្ចវេក្ខណ ពិចារណានូវបច្ច័យថា ជារបស់បដិកូល
- ៣ - តំខណិកប្បច្ចវេក្ខណ ពិចារណានូវបច្ច័យក្នុងខណនោះគឺក្នុងពេលកំពុងបរិភោគ
- ៤ - អតិតប្បច្ចវេក្ខណ ពិចារណានូវបច្ច័យដែលបរិភោគកន្លងទៅហើយ។
បច្ច័យមួយៗមានបច្ចវេក្ខណបួនៗ ដូចខាងលើនេះរួមត្រូវជាបច្ចវេក្ខណ១៦។
បច្ចវេក្ខណកាល
កាលដែលត្រូវពិចារណាក្នុងបច្ច័យមួយៗនោះមានបីៗគឺ៖
- ១ - បដិលាភកាល កាលដែលកំពុងបាន ឬ កំពុងទទួលនូវបច្ច័យ
- ២ - បរិភោគកាល កាលដែលកំពុងបរិភោគប្រើប្រាស់នូវបច្ច័យ
- ៣ - អតីតកាល កាលដែលបានបរិភោគប្រើប្រាស់នូវបច្ច័យកន្លងទៅហើយ។
បច្ច័យមួយៗ មានកាលបីៗ រួមត្រូវជាកាល១២
ចីវរប្បច្ចយ
- ១ - សីតស្ស បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារ នូវត្រជាក់
- ២ - ឧណ្ហស្ស បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារនូវកំដៅ
- ៣ - ឌំស មកស វាតាតប សរីសប សម្ផស្សានំ បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារនូវសម្ផស្សនៃរបោម មូស ខ្យល់ កំដៅថ្ងៃ ពស់តូច និង ពស់ធំទាំងឡាយ។
- ៤ - ហិរិកោបិនប្បដច្ឆាននត្ថំ ដើម្បីបិទបាំងនូវអវៈយវៈដែលធ្វើនូវសេចក្ដី ខ្មាស់អោយកំរើក។
បិណ្ឌបាតប្បច្ច័យ
ចាត់ជាអង្គត្រូវឃាត់៤ ដែលជាដែនរបស់ប្រយោជន៏៨ រួមទាំងអស់ត្រូវ ជាអង្គ១២ គឺ
- ១ - នេវទវាយ មិនមែនដើម្បីល្បែងលេង ដូចក្មេងអ្នកស្រុក
- ២ - នមទាយ មិនមែនដើម្បីអោយកើតបុរិសមានៈស្រវឹងដូចអ្នកប្រដាល់
- ៣ - នមណ្ឌនាយ មិនមែនដើម្បីប្រដាប់តាក់តែងរាងកាយដូចស្រ្ដីក្នុង បុរី គឺស្រ្ដីអ្នកក្រុង
- ៤ - ន វិភូសនាយ មិនមែនដើម្បីស្អិតស្អាងរាងកាយអោយមានសម្បុរផូរផង់ដូចអ្នកលេងរបាំ។ (ទាំង ៤នេះជាអង្គត្រូវឃាត់ មិនមែនជាដែនរបស់ប្រយោជន៍ទេ)
- ៥ - ឥមស្ស កាយស្ស ថិតិយា ដើម្បីនឹងអោយតាំងនៅនៃកាយនេះ
- ៦ - យាបនាយ ដើម្បីញ៉ាំងជីវិតិន្រ្ទិយអោយប្រព្រឹត្ដទៅ
- ៧ - វិហីសុបរតិយា ដើម្បីបំបាត់នូវសេចក្ដីលំបាក
- ៨ - ព្រហ្មចរិយានុគ្គហាយ ដើម្បីអនុគ្រោះដល់ព្រហ្មចរិយធម៌
- ៩ - ឥតិ បុរាណញ្ច វេទនំ បដិហង្ខាមិ ដូច្នេះអាត្មាអញ នឹង កំចាត់បង់នូវ វេទនាចាស់ គឺសេចក្ដីឃ្លានដែលមានហើយផង
- ១០ - នវញ្ច វេទនំ ន ឧប្បាទេស្សាមិ អាត្មាអញនឹងមិនញ៉ាំងវេទនាថ្មី គឺឆ្អែតហួសប្រមាណអោយកើតឡើងបានផង
- ១១ - យាត្រា ច មេ ភវិស្សតិ កិរិយាប្រព្រឹត្ដិទៅនៃឥរិយាបថទាំង៤ នឹងមានដល់អាត្មាអញផង
- ១២ - អនវជ្ជតា ច សេចក្ដីមិនមានទោស មានមិនច្រអូសកាយ មិនច្រអូសចិត្ដជាដើម (នឹងមានដល់អាត្មាអញផង)។
អង្គទាំង ៨នេះជាដែនរបស់ប្រយោជន៍។ នៅមានសល់អង្គមួយទៀតគឺ ផាសុវិហា រោច ការនៅសប្បាយក្នុង ឥរិយាបថទាំង៤ (នឹងមាន ដល់អាត្មាអញផង)។ ប៉ុន្តែអង្គមួយនេះលោកមិន រាប់បញ្ចូលរួមជាមួយនឹងអង្គ១២ ខាងលើទេ ព្រោះចាត់ជាអនុសង្សរបស់ភោជន។
សេនាសនប្បច្ចយ
មានកំណត់ដែនរបស់ប្រយោជន៍ ៥យ៉ាងគឺ៖
- ១ - សីតស្ស បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារនូវត្រជាក់
- ២ - អុណ្ហស្ស បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារកំដៅ
- ៣ - ឌំស មកស វាតាតប សរីសប សម្ផស្សានំ បដិឃាតាយ ដើម្បីការពារនូវសម្ផស្សនៃរបោម មូស ខ្យល់ កំដៅថ្ងៃ ពស់តូច និងពស់ធំទាំងឡាយ។
- ៤ - ឥតុ បរិស្សយវិនោទនំ ដើម្បីបន្ទោរបង់នូវក្រវល់ក្រវាយ ដែលកើតអំពីរដូវ
- ៥ - បដិសល្លានារាមត្ថំ ដើម្បីចូលចិត្ដអំពីអារម្មណ៍ផ្សេងៗ ហើយអភិរម្យ សំងំនៅក្នុងកម្មដ្ឋាន។
គិលានភេសជ្ជប្បច្ចយ
មានកំណត់ដែនរបស់ប្រយោជន៍ត្រឹមតែ ១យ៉ាងគឺ
ឧប្បន្នានំ វេយ្យពាធិកនំ វេទនានំ បដិឃាតាយ អព្យាបជបរមតាយ ដើម្បីការពារនូវទុក្ខវេទនាទាំងឡាយដែលបៀតបៀនផ្សេងៗ ដែលកើតឡើងហើយ ដរាបទៅ ដល់ត្រឹមប្រាសចាកសេចក្ដីទុក្ខ។
បរិភោគ
ការបរិភោគប្រើប្រាស់នូវបច្ច័យ ចែកចេញតាមប្រភេទ របស់បុគ្គលអ្នកបរិភោគ ប្រើប្រាស់មាន ៤យ៉ាងគឺ៖
- ១ - ថេយ្យបរិភោគ បិរភោគដោយការលួច បានដល់ការបរិភោគរបស់ភិក្ខុទ្រុស្ដសីល។
- ២ - ឥណបរិភោគ បរិភោគដោយបំណុល បានដល់ការបរិភោគរបស់ភិក្ខុមានសីលតែដែលពុំបានពិចារណា។
- ៣ - ទាយជ្ជបរិភោគ បរិភោគនូវមត៌កដែលត្រូវបាន បានដល់ការបរិភោគរបស់បព្វជិតជាសេក្ខបុគ្គល ៧ពួក «បុគ្គលដែលបានសំរេច សោតាបត្ដិមគ្គ១ សោតាបត្ដិផល១ សកទាគមិមគ្គ១ សកទាគាមិផល១ អនាគាមិមគ្គ១ អានាគាមិផល១ អរហត្ដមគ្គ១ ទាំង៧នេះហៅថា សេក្ខបុគ្គលព្រោះនៅមានការសិក្សាដើម្បីអោយ បានសំរេចអរហត្ដផលតទៅទៀត » និងបព្វជិតជាកល្យាណបុថុជ្ជន។
- ៤ - សាមិបរិភោគ បិរភោគរបស់ជនជាម្ចាស់ បានដល់ការបរិភោគរបស់បព្វជិតជា អសេក្ខបុគ្គល «បុគ្គលដែលបានសំរេចអរហត្ដផលហើយ ហៅថា អសេក្ខបុគ្គលព្រោះអស់ការសិក្សាដើម្បីមគ្គផលតទៅទៀតហើយ» គឺខីណាសវបព្វជិត។
ចប់បច្ចយសន្និសិ្សតសីលទី៤