ស្រីហិតោបទេស
ភិក្ខុក ប៉ាង ខាត់ វិរិយបណ្ឌិតោ
ជាអ្នកប្រែចេញពីភាសាសំស្ក្រឹតដោយ
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចម្លងតាមការផ្សាយរបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
**********************************************
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី12.សីហា 2017.ម៉ោង 8:07
កថាទី៤ រឿងសីហៈនិងឆ្មា
នៅក្នុងព្រៃអុត្តរាបថ មានសីហៈមួយឈ្មោះទុទ៌ាន្តៈ ជាសត្វមានសេចក្តីព្យាយាមធំ អាស្រ័យនៅក្នុងភ្នំមួយឈ្មោះ អពុទសិខរៈ។ មានកណ្តុរមួយវារចូលទៅកាត់ចុងកេសរនៃសីហៈនោះរៀងរាល់ៗថ្ងៃ ក្នុងពេលដែលសីហៈកំពុងដេកលក់ក្នុងញកភ្នំ។ កាលភ្ញាក់ពីដេកឡើងសីហៈឃើញចុងកេសរខ្លួនរេចរិលក្បិលដូច្នោះ ក្តៅក្រហាយនឹកគ្នាន់ក្នាញ់ នឹង កណ្តុរនោះណាស់ ខំព្យាយាមលោតសង្រ្គុបចាប់រឿយៗ តែកណ្តុរលោតរត់ចូលក្នុងព្រង់បាត់ចាប់មិនបានសោះ សីហៈគិតថា៖
៨៤ - បើសត្រូវតូច បុគ្គលមិនគប្បីចាប់បានដោយព្យាយាមក្លៀវក្លាទេ ដើម្បីផ្ចាញ់សត្រូវនោះ បុគ្គលគប្បីរកសែន្យានុភាព ដែលមានកំលាំងប៉ុនគ្នាមកកំរាបទើបសំរេចបាន។ លុះគិតរកអុបាយឃើញដូច្នេះហើយ សីហៈក៏ចូលទៅ ក្នុងស្រុក ធ្វើសេចក្តីសិទ្ធស្នាលជាមួយ នឹង ឆ្មាមួយឈ្មោះ ទធិកណៈ ល្បួងលួងលោមឆ្មានោះយកមកថ្នាក់ថ្នមរកចំណីសុទ្ធសាច់អោយជាអាហារ ចិញ្ចឹមទុកនៅក្នុងញកភ្នំជាមួយខ្លួន។ លំដាប់នោះ រីកណ្តុរកាលឃើញឆ្មាមកនៅជាមួយសីហៈដូច្នោះហើយ មិនហ៊ានចេញពីព្រង់ខ្លួនសោះ។ តាំងពីកាលនោះមកសីហៈមានកេសរលូតលស់ល្អដូចប្រក្រតីដើមវិញ ហើយដេកលក់ស្កប់ស្កល់ជាសុខសប្បាយក្សេមក្សាន្តរៀងមក។ កាលណាបើសីហៈលឺសំលេងកណ្តុរ ច្រើនរឿយៗ កាលនោះ ទើបសីហៈខ្នះខ្នែងរកចំណីអាហារសុទ្ធតែសាច់ល្អយកមកបំប៉នឆ្មានោះយ៉ាងច្រើន។ ដល់មកថ្ងៃមួយ កណ្តុរមានក្តីស្រេកឃ្លានខ្លាំងពេកទ្រាំមិនបាន ចេញមកខាងក្រៅត្រូវឆ្មានោះខាំសំលាប់ចោលបង់សៀតទៅ។ តមក ដរាបណាសីហៈមិនបានប្រទះឃើញកណ្តុរអស់កាលយូរ មិនដែលលឺសំលេងកណ្តុនោះសោះ ដរាបនោះ សីហៈមិនសូវត្រូវការប្រើឆ្មា មិនរវល់អើពើនឹកនា និង អោយចំណីអាហារឆ្មាឡើយ។ អែឆ្មាទធិកណៈ កាលមិនមានអាហារគ្រប់គ្រាន់ ក៏ស្គាំងស្គមថមថយកំលាំងបន្តិចម្តងៗ ដរាបដល់បព្ចាទ្វ័ម(ស្លាប់) ទៅហោង។ ហេតុនោះហើយបានជាខ្ញុំ(ចចកទមនកៈ) និយាយថា «ក្នុងកាលណាក៏ដោយ» ដូច្នេះជាដើម(លេខ ៨៣)។
គ្រានោះគោសញ្ជីវកៈជំរាបសួរចចក ករដកៈ ដោយក្តីខ្លបខ្លាចថា «បពិតលោកសេនាបតី! មេត្តាប្រោសប្រាប់ខ្ញុំបាទ តើខ្ញុំបាទមានទោសខុសអ្វី? ត្រូវធ្វើដូចម្តេច?»។ ចចក ករដកៈប្រាប់ថា៖ «នែគោអុសកៈ! បើអែងចង់អាស្រ័យនៅក្នុងព្រៃនេះតទៅទៀត អែងត្រូវចូលទៅក្រាបប្រណម្យទេវបាទជាម្ចាស់យើងសុំនៅទីនេះទើបបាន» គោសញ្ជីវកៈ អង្វករថា «បើលោករ៉ាប់រងធានាការពារខ្ញុំមិនអោយមានភ័យ ទើបខ្ញុំបាទទៅ»។ ចចក ករដកៈឆ្លើយប្រាប់ថាៈ «យី អាចង្រៃពលិព័ទ្ធ! ម្តេចអែងមិនជឿអញ មិនអីទេកុំភិតភ័យខ្លាចអ្វី ព្រោះថា៖
៨៧ - ព្រះកេសវៈមិនបានពោលពាក្យតប កាលព្រះរាជានៃប្រទេស(1)ចេទិ ទ្រង់ដាក់បណ្តាសាសីហកេសរី រមែងបញ្ចេញសីហនាទ តនឹងអសនីបាត តែមិនដែលឆ្លើយតបសំលេងចចកឡើយ។
៨៨ - ព្រះពាយ មិនរំលើងរិសគល់ស្មៅទាំងឡាយ ដែលទាបៗហើយទន់ទោរអោនក្រាបស្រពាបទៅតាមខ្យល់សព្វកាល តែរមែងរំលើង រិសគល់ដើមឈើធំខ្ពស់ៗ រីអ្នកធំហៅហ៊ាន រមែងបំបាក់បំបបចំពោះអ្នកធំហៅហ៊ានដូចគ្នា។ កាលនោះ ចចកទាំងពីរបណ្តើរគោសញ្ជីវកៈទៅ បង្គាប់គោអោយឈរនៅខាងក្រៅ ក្នុងទីមួយមិនឆ្ងាយប៉ុន្មាន ទើបចូលទៅកាន់សំណាក់បិង្គលកៈ ក្រាបថ្វាយបង្គំហើយអង្គុយក្នុងទីគួរមួយ។ បិង្គលកៈក្រលេកមើលឃើញចចកទាំង ពីរនោះមកដល់ ត្រេកអររីករាយណាស់ទទួលរាក់ទាក់ដោយអាការគួរសមក្រៃងលែង ហើយសួរទៅភ្លាមថា «ម្តេចទៅ! អែងឃើញអាសត្វនោះរឺទេ?»។ ចចកទមនកៈ ជំរាបថា «បពិត ព្រះទេវបាទ! អាសត្វចង្រៃនោះ យើងខ្ញុំឃើញហើយ សត្វនោះស្លូតបូតទេ តែធាត់ធំមាំមួនមានកម្លាំងខ្លាំងណាស់ ដូចលោកម្ចាស់ឈ្វេងយល់ប្រាកដ អីលូវនេះវា ចង់ចូលមកក្រាបបង្គំគាល់ផ្ទាល់ខ្លួន សូមលោកម្ចាស់រៀបចំរង់ចាំទទួល។ សព្វបើលឺសំលេងខ្លាំងប៉ុណ្ណោះលោក ម្ចាស់ពុំគួរគប្បីភ័យខ្លាចទេ ព្រាះថា៖
៨៩(2) - សព្វបើសំលេងខ្លាំង បើមិនទាន់ដឹងហេតុការណ៍នៃសំលេងនោះទេ បុគ្គលមិនគួរគប្បីភ័យខ្លាចឡើយ ស្រ្តីមេអណ្តើកមា្នក់ គ្រាន់តែដឹងច្បាស់នូវហេតុសំលេងប៉ុណ្ណោះបានទៅជាស្រ្តីដែលគេគួរគោរព»។ បិង្គលកៈ សួរថាៈ «រឿងនោះតើដូចម្តេច?»។ ចចកទមនកៈរៀបរាប់រឿងនោះថា៖
កថាទី៥ រឿងស្រ្តីពេស្យានិងគង
នៅកណ្តាលភ្នំស្រីបព៌ត មាននរគរមួយឈ្មោះព្រហ្មបូរៈ។ អ្នកផងទាំងពួងតែងលឺជនប្រវាទ(3) ពាក្យ ចចាមអារ៉ាម ថា នៅលើភ្នំនោះ មានអារក្សមួយឈ្មោះឃណ្ឌាកណ៌ៈអាស្រ័យនៅ។ ថ្ងៃមួយមានចោរម្នាក់ចូល មកលបលួចយកគងអ្នកស្រុកបានមួយ ហើយរត់គេចវេះភៀសខ្លួនចូលទៅពួនក្នុងព្រៃភ្នំ ប្រទះនឹងខ្លាមួយ ត្រូវខ្លានោះសង្រ្គប់ចាប់ហែកជញ្ជែងស៊ីដល់ក្តីមរណៈទៅ។ អែគងនោះបានទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃស្វាទាំងឡាយ។ ពួកពានរបានគងហើយ វាយពាតលោតលេងលាន់លឺមោងម៉ាងៗ បរព្រៃរំពងទួទៅរឿយៗ។
អែចោរលួចគងនោះអ្នកស្រុកបានដឹងលឺប្រាកដថា ខ្លាខាំហែកស៊ីស្លាប់ទៅហើយ ក៏នឹកឆ្ងល់គ្រប់គ្នាថាហេតុដូចម្តេចក៏នៅតែលឺសូរសំលេងគងមោងម៉ាងៗរឿយៗដូច្នេះទៀត។ ដោយការមិនដឹងហេតុនៃសំលេងគងនោះ ប្រជាជនភិតភ័យខ្លាច នឹកស្មានតែផ្តេសផ្តាសថា «ប្រហែលជាអារក្សកំណាចចង្រៃចាប់មនុស្សស៊ីជាអាហារ ហើយវាយពាតគងលេង» ក៏បបួលគីគ្នារត់ចេញ ពីក្រុងអស់រលីង។ កាលនោះមានស្រ្តីពេស្យាម្នាក់ឈ្មោះនាង ករាលា ខំត្រិះរិះពិចារណារាវរកហេតុនៃសំលេងគង ដ៏ប្លែកនោះ រហូតទាល់តែដឹងហេតុប្រាកដថា ពួកពានរបានគងនោះពីចោរដែលខ្លាខាំស៊ី យកទៅវាយពាតលោតលេងជាល្បែង។ នាងករាលា ក៏ចូលទៅក្រាបបង្គំគាល់ព្រះនបតី យកសេចក្តីថ្វាយព្រះយោបល់ថាៈ ទេវ! បើទ្រង់ ព្រះករុណាប្រទានរង្វន់ខាន់ខៅច្រើនដល់នាងខ្ញុំម្ចាស់ នាងខ្ញុំម្ចាស់ធានានឹងទៅសម្លាប់អារក្សឃណ្ឌាកណ៌ៈអោយបាន។ ព្រះរាជាទ្រង់ព្រះសណ្តាប់ពាក្យនាងពិតទូលហើយ មានព្រះទ័យ រីករាយសប្បាយណាស់ ប្រទានទ្រព្យសម្បត្តិ តាមនាងត្រូវការ។ នាងពេស្យាចាត់ចែងមណ្ឌលពិធីបួងសួង គោរពចំពោះព្រះគណេស និង ទេព្ដាទាំងឡាយ ហើយ ទើបយកផ្លែឈើទាំងឡាយដែលស្វាតែងចូលចិត្តចូលទៅក្នុងព្រៃ ចោលផ្លែឈើនោះរាត់រាយរដូករណែលលើផែនដី។ កាលនោះ រីបងពានរទាំងឡាយ កាលក្រលេកឃើញផ្លែឈើក៏ចោលគងពីដៃ ស្ទុះទៅរើសយក។ នាងពេស្យារើសយកគងបានហើយត្រលប់ចូលមកក្រុងវិញ បានជាទីគោរពសក្ការបូជានៃប្រជាទាំងមូលតាំងពីកាលនោះមក។ ហេតុនោះទើបបានជាខ្ញុំបាទ (ចចកទមនកៈ) ជំរាបថាៈ «សព្វបើលឺសំលេងខ្លាំង» ដូច្នេះជាដើម(លេខ ៨៩)។
លំដាប់នោះ ចចកទាំងពីរ នាំគោសញ្ជីវកៈមកប្រគល់បិង្គលកៈ។ ក្នុងកាលតមក មិនយូរប៉ុន្មានគោសញ្ជីវក និងបិង្គលកៈរាប់អានគ្នាទៅវិញទៅមកជាមិត្តសិទ្ធស្នេហាយ៉ាងជិតរហូតអស់កាលយូរ។ ថ្ងៃមួយមានសីហៈមួយទៀត ឈ្មោះស្តព្ធកណ ត្រូវជាបងបង្កើតនៃបិង្គលកៈ មកជួបលេងសប្បាយ។ បិង្គលកៈមានភារៈត្រូវទទួលភ្ញៀវ រៀបដំណើរចរចេញទៅព្រៃដើម្បីស្វះស្វែងរកចាប់ម្រឹគ មកធ្វើជាចំណីអាហារលៀងភ្ញៀវ។ ក្នុងសំដាប់នោះអែង គោសញ្ជីវកៈសួរទៅថាៈ «ទេវ! ថ្ងៃនេះយើងបានសាច់ម្រឹគស្លាប់មកពីណា?។ បិង្គលកៈឆ្លើយថា «ចចកករដកៈ និង ទមនកៈដឹងរឿងហើយ»។ គោសញ្ជីវកៈនិយាយថាៈ «ត្រូវតែមើលអោយដឹងថា សាច់នោះនៅមាន រឺ មួយក៏អស់រលីងហើយ»។ បិង្គលកៈពិនិត្យរួចហើយ ឆ្លើយប្រាប់មកវិញថា «សាច់នោះគេស៊ីអស់រលីងហើយ»។ គោសញ្ជីវកៈពោលឡើងទៀតថា «ក្រាបទូល ចចកទាំងពីរនេះ ម្តេចក៏ហ៊ានស៊ីសាច់ទាំងដុលអស់រលីងហ្ន៎!»។ បិង្គលកៈនិយាយបន្ទោសថា «អើ! គេស៊ីខ្លួនគេខ្លះផងចែកអោយទៅអ្នកដទៃខ្លះផង ខ្ជះខ្ជាយចោលខ្លះផងទៅណា៎! គេធ្វើតែយ៉ាងហ្នឹងអែងរាល់តែថ្ងៃ»។ គោសញ្ជីវកពោលថា «ដូចម្តេចក៏ហ៊ានធ្វើតាមទំនើងចិត្តខ្លួនអែង ដោយមិនបានទទួលសេចក្តីអនុញ្ញាតពីលោកទេវបាទសោះ?»។ បិង្គលកៈនិយាយតទៅទៀតថា «គេធ្វើយ៉ាងនេះអែងអិតកោតក្រែងរអែងចិត្តយើងទេ»។ កាលនោះគោសញ្ជីវកៈនិយាយថា «ធ្វើដូច្នេះ មិនគួរសមសោះ» ព្រោះថា៖
- ៩០ - សេវកាមាត្យ បើមិនទាន់ប្រាប់ម្ចាស់អោយដឹងមុន មិនត្រូវធ្វើអ្វីតាមទំនើងខ្លួនឡើយ លើកលែងតែកិច្ចការដែលត្រូវការពារម្ចាស់។
- ៩១ -អាមាត្យគួរមានលក្ខណៈប្រៀបដូចក្អមតាបសរិស្សី វេលាចាក់ចេញតិច វេលាដងបានច្រើន បពិតព្រះនរបតី! អ្នកពោលថាធ្វើអ្វីកើតមួយខណៈ ជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ ធ្វើអ្វីកើតមានប្រាក់បន្តិចជាមនុស្សក្រីក្រ។
- ៩២ - នរជនណា កពូនទ្រព្យសម្បត្តិ សូម្បីមួយកាកណិកសំរាប់ព្រះរាជាគ្រប់ៗកាល នរជននោះទើបជាអាមាត្យពិតមែន ព្រោះឃ្លាំងជាជីវិតនៃស្តេច ជីវិតគឺការរស់នៅមិនមែនជាជីវិតនៃស្តេចទេ។
- ៩៣ -បុរសខ្សត់ទ្រព្យ បើទុកជាប្រព្រឹត្តតាមគន្លងធម៌នៃត្រកូល ក៏មិនជាទីសេពគប់នៃជនដទៃទេ សូម្បីប្រពន្ធខ្លួនក៏លះបង់ខ្លួនចោលដែរ ចាំបាច់និយាយថ្វីដល់ជនដទៃ អំពើតទៅនេះ ជាប្រធានសេចក្តីអន្តរាយនៃរាជសម្បត្តិ
- ៩៤ - ការចាយវាយហួសប្រមាណ ការពិនិត្យត្រួតត្រាមិនដិតដល់ ការបានទ្រព្យខុសគន្លងធម៌ នឹងចាយខ្ជះខ្ជាយនៃអ្នកនៅឋានឆ្ងាយ ទាំងអស់នេះលោកពោលថា «ការវិនាសនៃឃ្លាំង»។
- ៩៥ - បុគ្គលមិនពិចារណាមើលទ្រព្យដែលត្រូវរកបាន ចាយវាយរផាត់រទាំងតាមអំពើចិត្តខ្លួន សូម្បីអ្នកមានទ្រព្យដូចព្រះវៃស្រវ័ណ(4) ក៏មិនយូរប៉ុន្មាន គង់នឹងដល់នូវការអន្តរធានរលីងមិនខាន។
សីហៈស្តព្ធកណ៌ៈពោលឡើងថា «នែបងបិង្គលកៈអើយ! ស្តាប់ខ្ញុំនិយាយសិន ចចកទមនកៈទាំងពីរនេះអាស្រ័យនៅជាមួយបងមកអស់កាលយូរហើយ ជាសេនាបតីកាន់កាប់កិច្ចការរក្សាសន្តិភាព និងធ្វើសង្រ្គាមច្បាំងតតាំងសត្រូវ បងមិនត្រូវយក ទៅប្រើប្រាស់អោយកាន់អថាធិការ (ការឃ្លាំង) ទេ។ មួយទៀត ខ្ញុំសូមរៀបរាប់ពីការ ចាត់ចែងអាមាត្យអោយធ្វើការ តាមដែលខ្ញុំបានដឹងលឺមកដូចសេចក្តីតទៅនេះ៖
- ៩៦ - ព្រាហ្មណ៍ អ្នកចំបាំង និង ផៅពង្ស មិនគួរលើកអោយធ្វើក្នុងការឃ្លាំងទេ ព្រោះព្រាហ្មណ៍សូម្បីមានសិទ្ធិត្រូវអោយ ក៏មិនព្រមបើកទ្រព្យអោយ បើទុកជាអោយ ក៏អោយដោយពិបាកណាស់។
- ៩៧ - អ្នកចំបាំងកាន់ការឃ្លាំងទ្រព្យ ទៀងណាស់តែនឹងកាន់ ក្របីសំដែងរិទ្ធិ បើអោយផៅពង្សកាន់វិញ គេគិតតែពីកាញ់យកទ្រព្យសម្បត្តិអស់ ដោយអាងថាខ្លួនគេជាញាតិ។
- ៩៨ - ខ្ញុំបំរើចាស់ សូម្បីធ្វើការភ្លាត់ខុស ក៏មិនក្រែងរអែងចិត្តម្ចាស់ គេតែងមើលងាយម្ចាស់ ធ្វើការអ្វីៗតាមអំពើចិត្ត។
- ៩៩ -បុគ្គល កាលឋិតនៅក្នុងតំណែង តាំងចិត្តធ្វើការជាអុបការៈមិនសំគាល់ថាខ្លួនធ្វើការខុសទេ តែងយកអុបការៈជាទង់ជ័យបាំងមុខហើយនិងធ្វើការបំផ្លាញប្រទេសទាំងមូល។
- ១០០ - អាមាត្យជាអ្នកធ្លាប់លេងល្បែងជាមួយស្តេច ទៀងណាស់តែងតាំងខ្លួនធ្វើរិកជាស្តេច មើលងាយស្តេចគ្រប់កាលទាំងពួងព្រោះការធ្លាប់ស្និទ្ធ។
- ១០១ - អាមាត្យប្រទុស្តដោយផ្លូវកំបាំង ចេះធ្វើអត់ធនណាស់ ហើយមិនធ្វើការងារអ្វីសព្វជំពូកជាប្រយោជន៏សោះ ក្នុងរឿងនេះ ព្រះភូបតីអាចយកអាមាត្យឈ្មោះ សកុនី(5) និង អាមាត្យឈ្មោះសកដារ (6) ជាអ្នកប្រទុស្តមកជាអុទាហរណ៍បាន។
- ១០២(7) - គ្រប់ការទាំងពួងអាមាត្យទាំងអស់ដែល នឹង ត្រូវតែងតាំង មិនគួរអោយបរិបូណ៌ដោយទ្រព្យទេ អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយប្រាប់អុបទេសថា «រិទ្ធិ គឺការមានទ្រព្យច្រើន អាចផ្លាស់ប្ដូរចិត្តមនុស្សអោយទៅផ្សេងៗបាន។
- ១០៣ - លួចយកទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានមក (8)ប្រវពា្ចន៍បំបាត់ ទ្រព្យ បណ្តោយតាមចិត្តម្ចាស់ ព្រងើយកន្តើយភាពជាបុគ្គលអិតវិចារ ភ្លើតភ្លើនសប្បាយទាំងអស់នេះជាគ្រឿងប្រទូស្តនៃអាមាត្យ។
- ១០៤ - ប្រើមធ្យោបាយដកយសស័ក្តិ ត្រួតត្រាមើលជានិច្ច ប្រទានអោយឡើងនាទី ផ្លាស់ចេញពីនាទី នេះជាប្រសាសន៍វិធីនៃស្តេចដែលត្រូវធ្វើចំពោះអាមាត្យ។
- ១០៥ - ដោយច្រើន អាមាត្យកាន់អំណាច បើគេសង្កត់រឹតត្បិតទើបធ្វើអោយចំរើន ព្រះរាជទ្រព្យនៃម្ចាស់ផែនដីប្រៀបដូចបូសកាច បើគេច្របាច់ទើបខ្ពុរខ្ទុះចេញ។
- ១០៦ -អាមាត្យកាន់ឃ្លាំងប្រាក់ ព្រះរាជគួរសង្កត់សង្កិនអោយរឿយៗ សំពត់សំរាប់ងូតទឹក បើគេពូតអស់វារៈតែម្តង នឹង សំរក់ទឹកចេញភ្លាម មិនមែនរឺ?។
បុគ្គលកាលបានដឹងច្បាស់នូវហេតុការណ៏ដូច្នេះសព្វគ្រប់ហើយគប្បីចាត់ចែងការ ងារអោយមានរបៀបរៀបរយតទៅ ទាន់មានអោកាសល្អ។ បិង្គលកៈនិយាយសំរបថា មានហេតុការណ៍ពិតដូច្នោះមែនហើយ តែធ្វើម្តេចហៈ! អាមាត្យទមនកៈ និង ករដកៈ ទាំងពីរនេះ មិនធ្វើតាមពាក្យបង្គាប់យើងសោះ។ ស្តព្ធកណ៌ៈនិយាយទៀតថា «បើដូច្នោះ ប្អូនមិនត្រូវបណ្តោយអោយខូចខាតការនេះតទៅទៀតទេ ព្រោះថា៖
១០៧ - ព្រះរាជា មិនត្រូវអត់ទោសសោះ សូម្បីព្រះរាជបុត្រដែលធ្វើអោយខូចព្រះរាជអាជ្ញា បើមិនដូច្នោះទេ មានសេចក្តីប្លែកគ្នាដូចម្តេចខ្លះហ្ន៎ រវាងព្រះរាជា និង ព្រះរាជារូបគំនូរ?។
១០៨ - មនុស្សរឹងរូសវិនាសយស មនុស្សមានចិត្តមិនស្មើគ្នា បាត់មិត្តភាព មនុស្សវិកលអិន្រ្ទីយ៍មិនមានត្រកូល មនុស្សល្មោភមិនមានធម៌ មនុស្សធ្វើសេចក្តីអន្តរាយ ខាតផលវិជ្ជា មនុស្សកំណាញ់វិនាសសេចក្តីសុខ អែព្រះនរាធិបតី មានតែអាមាត្យឡែបឡបស្រវឹងលាភយស វិនាសរាជ្យ។
១០៩ - មែនពិត ព្រះរាជាដូចបិតា ត្រូវរក្សាការពារប្រជាករអោយផុតភយន្តរាយ ដែលកើតពីចោរពីអាមាត្យមុខមន្រ្តី ពីសត្រូវក្រៅប្រទេស ពីបរិវាជំនិតព្រះអង្គ និង សេចក្តីលោភរបស់ព្រះអង្គអែង។
នែប្អូនអើយ! ចូលប្អូនធ្វើតាមពាក្យដាស់តឿនបង គួរយើងរៀបចាត់ចែងរបៀប អោយរៀបរយតាំងពីពេលនេះតទៅ។ គោសញ្ជីវកៈនេះ ស៊ីស្មៅសន្ទូងជាចំណីអាហារ គួរប្រគល់ការអោយធ្វើជាមេឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ និងចាត់ ចែងខាងស្បៀង។ កាលបិង្គលកៈ បានចាត់ចែងតាមពាក្យដាស់តឿនស្តព្ធកណ៌ៈដូច្នេះហើយ សត្វទាំងពីរគឺបិង្គលកៈ និង គោសញ្ជីវកៈ លះបង់ផៅពង្សញាតិសន្តាន ព្រមទាំងសេវកាមាត្យចោលមិនសូវនឹកនាដូចកាលដើមទេ ហើយញ៉ាំងកាលអោយប្រព្រឹត្តកន្លងទៅដោយសេចក្តីស្នេហាដ៏ក្រៃលែងចំពោះគ្នាតែពីរនាក់។ លំដាប់តមក ចចកទមនកៈ និង ករដកៈ ព្រមមួយអន្លើដោយពួកសេវកាមាត្យ ឃើញម្ចាស់មិនរវល់នឹកនាអោយចំណីអាហារគ្រប់គ្រាន់ និង បរិភោគដូច្នេះ ចេះតែខ្សិបខ្សៀវគ្នីគ្នាទៅវិញទៅមក កាលនោះ ចចកទមនកៈនិយាយ នឹង ចចកករដកៈថា «នែសំលាញ់យើងគិតធ្វើដូចម្តេចហៈ នេះជាកំហុសយើងធ្វើអោយខុសខ្លួនអែង ហើយមកយំសោកក្តៅក្រហាយស្តាយក្រោយធ្វើដូច្នេះមិនល្អមើល ព្រោះថា៖
១១០ - មនុស្ស៣នាក់ត្រូវទទួលទុក្ខលំបាក ព្រោះទោសកំហុសខ្លួនអែង គឺរូបខ្ញុំ ព្រោះទៅពាល់រូបគំនូរនាងស្វណ៌រេខា នាងមេអណ្តើក ព្រោះព្រមអោយគេចងខ្លួនអែងជំនួស នឹង ពាណិជ ព្រោះការលួចយកកែវមណី។ ចចកដរកៈសួរថា «ចុះរឿងនោះដូចម្តេច?»។ ចចកទមនកៈនិយាយរឿងនោះប្រាប់តទៅថា៖ តទៅកថា៦
- (1)ព្រះរាជាអង្គនេះព្រះនាមសិសុបាលជាស្តេច ក្រុងចេទិ មានអគ្គមហេសីមួយអង្គនាមនាងរុក្មីនី។ ក្រិស្ណៈលបលួចយកនាងរុក្មីនីជាអគ្គមហេសីព្រះអង្គ ក៏កើតជាចំបាំងរវាងក្រិស្ណៈនិងព្រះបាទសិសុបាលឡើង កាលនោះព្រះបាទសិសុបាលដាក់សំបថព្រះកេសវៈគឺព្រះអីសូរ។
- (2)ហិតោបទេស សេចក្តីប្រែ ភាសាបារាំង នៃលោកឡង់សឺរ៉ូ និង ភាសាសៀមនៃលោកនាគប្រទីបមានគាថាលើសដូច្នេះគឺ ទឹកហូរ ទំលាយស្ពានបាន ការមិនចេះរក្សាការសំងាត់ ទំលាយការកំបាំងបាន ពាក្យញុះញុងទំលាយមិត្រភាពបាន សំរែកខ្លាំង ទំលាយជនកំលាចបាន។
- (3)ពាក្យផ្តេសផ្តាស។
- (4)នាមព្រះកុវេរៈ ជាទេពតាមាសទ្រព្យសម្បត្តិ។
- (5)មន្រ្តីទុរយោធ ត្រូវជាបិតុលាពួកកៅរវៈ។
- (6)មន្រ្តីព្រះបាទនន្ទៈ ជាស្តេចនៃមគធៈមើលរឿងកដាសរតិសាគរ)។
- (7)ហិតោបទេសរបស់លោកឡង់សឺរូប្រែថា ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនត្រូវបំប៉នអោយអាមាត្យមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនទេ អុបទេសនៃអ្នកប្រាជ្ញថា «ទ្រព្យច្រើននាំអោយផ្លាស់ទឹកចិត្តមនុស្ស»។
- (8)ហិតោបទេស របស់លោកនាគប្រទីប ត្រង់ពាក្យថា ប្រាប្ដាថិគ្រហណៈ ថាមិនកាន់ទុកអោយបាននូវប្រយោជន៍ដែលដល់ហើយ សេចក្ដីប្រែនេះគួរអោយមានសេចក្ដីឆ្ងល់។