ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
អារម្ភកថា
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី18.មករា 2020.ម៉ោង 8:47
ជាយូរមកហើយដែលខ្ញុំជាប់ជំពាក់ចិត្ដ ក្នុងបញ្ហាអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ។ គោលបំណងនេះ ក៏ដាស់តឿនចិត្ដខ្ញុំឲ្យប្រឹងប្រែង ស្រាវជ្រាវរាវរកនូវលក្ខណ៍ការណ៍សំខាន់ៗ របស់អក្សរសាស្ដ្រជាតិយើង ដើម្បីប្រមូលក្រងគោលគំនិតឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ ក្នុងការស្វែងស្រាវជ្រាវ ខ្ញុំតែងជួប នឹង ឧបសគ្គជាច្រើន សឹងតែអស់សង្ឃឹមថាពុំអាចធ្វើទៅទៀតកើត ប៉ុន្ដែ ចិត្ដមានៈនៅតែមានជានិច្ច ពុំរវាតពីខ្លួនខ្ញុំឡើយ។ ដូចលោកអ្នកអានធ្លាប់ជ្រាបស្រាប់ហើយ លក្ខណ៍គោលផ្សេងៗ នៃអក្សរសាស្ដ្រយើង សឹងតែស្ថិតនៅក្នុងអាថិកំបាំង សឹងតែទាំងអស់។ អក្សរចារឹក សុទ្ធតែនៅនឹងថ្ម កប់នៅកណ្ដាលព្រៃ ឬ ទីណាដ៏ស្ងាត់ ហើយសុទ្ធតែជាភាសាបាលី សំស្ក្រឹតថែមទៀត។
សាស្ដ្រា ឬ ក្រាំងផ្សេងៗ ស្ថិតនៅតាមវត្ដអារាម ហើយរប៉ាត់រប៉ាយមិនបានគត់មត់ល្អទេ។ រឿងព្រេង ឬ បទចម្រៀងសោតក៏នៅតែតាមមាត់អ្នកស្រុក ជាពិសេស អ្នកនៅឆ្ងាយពីក្រុង។ តែជាសំណាងល្អដែរ ជាយូរមកហើយ រាជការយើងខាងក្រសួងធម្មការ បានបង្កើតជាក្រុមមួយហៅថា «ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ» ដែលមានភារ ប្រមូលឯកសារគ្រប់សព្វ ខាងវប្បធម៌របស់ខ្មែរ តាំងពីបូរមបូរាណមក គឺមាន៖
ក្រុមជំនុំទំនៀមទំលាប់ ក្រុមជំនុំប្រែព្រះត្រៃបិដក ក្រុមស្រាវជ្រាវក្បួនខ្នាតផ្សេងៗ ក្រុមរក្សាសាស្ដ្រា ក្រាំង គម្ពីរ នឹង សៀវភៅគ្រប់បែបយ៉ាង ដែលយើងហៅថា បណ្ណាល័យ។
ដូចនេះក្រុមពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ មិនមែនមានភារតែត្រឹមស្រាវជ្រាវ ឬ ផ្សាយពុទ្ធសាសនាមួយមុខនោះទេ គឺពិតជាវិជ្ជាស្ថានវប្បធម៌មួយយ៉ាងជាក់ប្រាកដរបស់ខ្មែរ។ អាស្រ័យលើឯកសារយ៉ាងចំណានៗ របស់វិជ្ជាស្ថាននេះឯង ដែលជួយបំភ្លឺផ្លូវ ដឹកនាំដំណើរស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំឲ្យស្រួលច្រើន។ ព្រោះក្បួនគម្ពីរ ក្បួនខ្នាត ឬ សៀវភៅរបស់អ្នកប្រាជ្ញសរសេរ ពីការស្រាវជ្រាវបុរាណវត្ថុរបស់ខ្មែរ សុទ្ធតែមានតំកល់នៅក្នុងទីនោះ។
តែទោះបីជាខ្ញុំបានទទួលផលល្អពីបណ្ណាល័យនេះហើយក្ដី ខ្ញុំត្រូវតែចំណាយពេលក្រៅ ពីអានសៀវភៅ ពីការកត់ត្រាតាមសៀវភៅទាំងនោះជាច្រើនទៀត ព្រោះត្រូវការស៊ើបសួរ ប្រមែប្រមូលបញ្ជាក់លើការណ៍ដែលជួបប្រទះក្នុងសៀវភៅនោះថែមទៀតផង។
ឯរឿងរ៉ាវសាស្ដ្រា ឬ ក្រាំងណាដែលពុំមាននៅក្នុងបណ្ណាល័យនេះទេ ក៏ត្រូវស្វែងរកឲ្យឃើញដែរ ដោយធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីឆ្ងាយៗ មានវត្ដអារាម និង បុរាណប្រាសាទដែលមានជាប់ទាក់ទង នឹង រឿងរ៉ាវនេះជាដើម។
ដោយសារការស្វះស្វែងពិនិត្យអស់រយកាលជាង ៧ឆ្នាំមកហើយ ទើបខ្ញុំប្រមូលឯកសារ និង គោលគំនិតខាងអក្សរសាស្ដ្របានច្រើនបន្ដិច ល្មមឲ្យពឹងផ្អែកខ្លួនអែងបានខ្លះ។ ប៉ុន្ដែខ្ញុំពុំទាន់រកមធ្យោបាយណា នឹង ផ្សាយការសន្សំរបស់ខ្ញុំនេះបាននៅឡើយ។ លុះមកដល់ គ.ស ១៩៥៧ ទើបក្រសួងឃោសនាការ បានអនុញ្ញាតឲ្យសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរផ្សាយអំពីអក្សរសាស្ដ្រតាមវិទ្យុជាតិ ដើម្បីណែនាំឲ្យបណ្ដាជនខ្មែរ ស្គាល់តំលៃមុខវិជ្ជានេះផង។ គណកម្មការនៃសមាគម ក៏បានប្រគល់ភារៈ ការផ្សាយនេះ ដែលជាបន្ទុកមួយយ៉ាងធ្ងន់មកលើរូបខ្ញុំ។
ខ្ញុំទទួលភារដោយទើសទាល់ ព្រោះនៅនៅក្នុងចិត្ដបារម្ភជាខ្លាំងថា ធ្វើម្ដេចហ្ន៎! ឲ្យរឿងរ៉ាវអក្សរសាស្ដ្របានលេចរូបរាង ទៅបង្ហាញជនរួមជាតិឲ្យបានច្បាស់លាស់ បើខ្ញុំនៅងងឹតងងល់នៅឡើយ។ ហើយបើងាកមើលមកអាត្មាអែង ក៏ឃើញថាមានចំណេះស្ដួចស្ដើងពេក ពុំសមល្មមហ៊ានពារទៅលើកិច្ចការនេះសោះ ព្រោះក្រែងប៉ះទៅលើការខុសឆ្គងខ្លះទៅ មុខជាត្រូវពាក្យនិន្ទាពីអ្នកផងមិនខាន។ តែក្នុងគ្រាជាមួយគ្នានេះ មានគំនិតថ្មីមួយមករំលឹកស្មារតីខ្ញុំថា៖
ការយល់ដូចខាងលើនេះ ជាហេតុនាំអោយរិចរិលទៅវិញទេ ព្រោះថា កិច្ចការដែលធ្វើទៅហើយ រមែងតែមានឆ្គាំឆ្គងជាមិនខាន គឺមានតែអ្នកមិនធ្វើសោះនោះទេ ដែលមិនចេះខុសសោះ។ ហើយម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំយល់ថា "ក្នុងទីងងឹត សូម្បីពន្លឺប្រទីបតូចក៏ដោយ បើគ្មានចង្គៀងបំភ្លឺទេ ក៏រាប់បានថា ជាគ្រឿងបំភ្លឺមួយជាជាងគ្មានពន្លឺសោះដែរ"។ ប្រសិនណាជាថ្ងៃក្រោយទៅ មានសិល្បករចំណាន ជួយរចនាកូនប្រទីបខ្ញុំ ពោលគឺកិច្ចការនេះ ឲ្យកាន់តែភ្លឺរន្ទាលច្បាស់ចាំងចែងឡើងនោះ រឹងរិតតែសមប្រាថ្នាជាក់ស្ដែងឡើង សំរាប់ជាសាធារណប្រយោជន៍តទៅ។
លុះយល់សព្វគ្រប់ដូចពណ៌នាខាងលើ ខ្ញុំក៏ជាប់ចិត្ដរៀបចំសរសេរជាអត្ថបទខ្លីៗ ល្មមយកទៅថ្លែងផ្សាយតាមវិទ្យុជាតិ រៀងរាល់ថ្ងៃព្រហស្បតិ ចាប់តាំងពីខែ កញ្ញា គ,ស ១៩៥៧ មក។ កាលបានផ្សាយជាច្រើនលើក ចំនួនជិតពីរឆ្នាំទៅហើយ មានមិត្ដភក្ដិខ្ញុំជាច្រើនយល់ថា កិច្ចការរបស់ខ្ញុំនេះ មានប្រយោជន៍ដល់អ្នកសិក្សាណាស់។ គេពោលដាស់តឿនឲ្យខ្ញុំចងក្រងបោះពុម្ពជាសៀវភៅឡើង ព្រោះការស្ដាប់តាមត្រចៀក ម្ដងបន្ដិចៗ មកនោះ ជាការរាត់រាយពន់ពេក។
កាលពីខែតុលា គ.ស ១៩៥៨ ប្រទេសនានានៃជនជាតិអាស៊ី និង អាហ្វ្រិក បានប្រមូលគ្នាធ្វើសន្និសិទនៅទីក្រុងកាស្កេន (សហភាពសូវៀត) ស្ដីពីអក្សរសាស្ដ្រ និង វប្បធម៌។ ខ្ញុំក៏មានកិត្ដិយស បានទទួលសេចក្ដីទុកចិត្ដពីអ្នកនិពន្ធនានា ដែលតម្រូវឲ្យខ្លួនខ្ញុំ និង មិត្ដស្និទ្ធស្នាលខ្ញុំ លោកម៉ា-ឡាយខេម ធ្វើជាដំណាងប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យទៅកាន់សន្និសីទនោះ។
ឱកាសនេះ លទ្ធផលក្នុងការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ ក៏បានទៅលាតត្រដាងបង្ហាញរូបរាងអក្សរសាស្ដ្រ និង វប្បធម៌ជាតិ ដល់បណ្ដាដំណាងប្រទេសនានា។ ពេលនោះទៀត គេមានបង្កើតការពិពណ៌សៀវភៅរបស់ជនជាតិទាំងអស់ ដែលបានទៅរួមប្រជុំ។ ខ្មែរយើងក៏បានបញ្ចេញសៀវភៅ ជាង ៥០ក្បាលតាំង នឹង គេដែរ។ តែមានភ្ញៀវជាច្រើនចេះតែសួររកសៀវភៅដែលស្ដីពីអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ ហើយដែលកាលនោះយើងពុំទាន់មាននៅឡើយ។ លុះត្រលប់មកវិញ ខ្ញុំរឹងរឹតតែប្រាថ្នាធ្វើយ៉ាងណាឲ្យកើតបានជាសៀវភៅនេះ នឹង គេឡើង។
លុះមកដល់ គ.ស. ១៩៥៩ នេះ ក្រសួងសិក្សាធិការ បានចាត់ឲ្យខ្ញុំទៅបង្រៀននៅអនុវិទ្យាល័យព្រះនរោត្ដម ខ្ញុំក៏បានឱកាសធ្វើវិសិដ្ឋិការចំពោះមុខវិជ្ចានេះថែមទៀត
រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ កិច្ចការរបស់ខ្ញុំក៏បានលេចរូបឆោមឡើងសំរាប់ជួយផ្ដល់សេចក្ដីត្រូវការ ឲ្យអ្នកសិក្សាអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ ដែលសម័យបច្ចុប្បន្នកំពុងតែស្វះស្វែងតម្រូវតាមកម្មវិធីសិក្សាផង និង តម្រូវតាមឋានប្រទេសយើងដែលជារដ្ឋឯករាជ្យគ្រប់លក្ខណផង។ ខ្លួនខ្ញុំក៏មានចិត្ដរីករាយណាស់ ដោយបានបំពេញករណីយកិច្ចតាមបំណងដែលមានជាយូរមកហើយ ទុកដូចជាខ្ញុំបានសងបំណុលមួយដែលធ្លាប់ជំពាក់ក្នុងចិត្ដជាច្រើនឆ្នាំមកហើយដែរ។
ហេតុនេះខ្ញុំសូមអភ័យទោសពីសំណាក់អស់លោកអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ក្រែងលោមានការខុសឆ្គងត្រង់ណាសូមមេត្ដាជួយតម្រែតម្រង់ឲ្យទាន ព្រោះស្នាដៃនេះជាការល្បងរបស់ខ្ញុំក្នុងកិច្ចសិក្សា និង វែកញែកអំពីអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ។
ជាបញ្ចប់ ខ្ញុំសុំលំឱនកាយគោរពដល់វិញ្ញាណខន្ធអស់លោកកវី អ្នកនិពន្ធ ពីព្រេងនាយ ដែលបានទុកស្នាដៃឲ្យយើងរហូតសព្វថ្ងៃនេះ។
ភ្នំពេញ មីនា ១៩៥៩
លី ធាមតេង
ឧទ្ទិសកថា
សូមឧទ្ទិស
ស្នាដៃនេះជូនដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធ
កវី និង អ្នកនិពន្ធ
ដែលបានឃ្លាតទៅកាន់បរលោកនាយ
សូមឧទ្ទិស
ខ្ញុំសូមឧទ្ធិសស្នាដៃដ៏ខិតខំ និង ផ្ចិតផ្ចង់បំផុតរបស់ខ្ញុំនេះ ជូនចំពោះវិញ្ញាណក្ខ័ន្វ នៃ បិតា ខ្ញុំ នាម លឺ - ម៉ុង ដែលលោកខំបង្ហាត់ចិត្ដខ្ញុំ ឲ្យចេះស្រឡាញ់អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ តាំងពីអាយុ ៧ឆ្នាំ។ គ្រានោះលោកបានសរសេរសាស្ដ្រារឿងមួយយ៉ាងវែង ដោយគំនិតផ្ទាល់របស់លោក ឲ្យឈ្មោះថារឿង «សុវណ្ណរុក្ខា» សំរាប់បង្ហាត់ខ្ញុំឲ្យចេះជញ្ជក់រសជាតិអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ តាំងពីនោះរហូតមក។ ល.ធ.ត
ដំរីជើងបួនគង់ភ្លាត់ អ្នកប្រាជ្ញចេះស្ទាត់គង់មានភ្លេច