ពណ៌នាផ្សេងៗ
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី20.ឧសភា 2017.ម៉ោង 9:01
ការប្រយុទ្ធលើកដំបូង
នៅពេលកំលាំងកងទ័ពអិស្សរកាន់តែចំរើន និងបំពាក់អាវុធទំនើបបានច្រើនហើយនោះ មេក្រុមអិស្សរបានពិភាក្សាគ្នា កំនត់ទីដៅនៃការវាយប្រហារមួយជាលើកដំបូង។ ពួកគេបានយល់ស្របគ្នាធ្វើការវាយប្រហារលើរដ្ឋអំណាចបារាំងនៅខេត្តសៀមរាប នាថ្ងៃទី០៧ សីហា ឆ្នាំ១៩៤៦ (1) ។ កងទ័ពអិស្សរដែលក្នុងមួយកងៗ មានកាំភ្លើងប្រមាណតែ៤ដើម ក្រៅពីនោះកងទ័ពមានកាន់តែដាវ បានបំបែកផ្លូវគ្នាធ្វើដំនើរពីខេត្តបាត់ដំបង ទៅកាន់ទិសដៅជួបគ្នាមួយនៅស្រុកក្រលាញ់ទឹកជោរ។ ក្រុមដាបឈួនទៅតាមផ្លូវគោកកាត់តាមសិរីសោភ័ណ ដែលពេលនោះសៀមហៅថាស្វាយស៊ីសុផុន ដូចដែលលោកប៊ុណ្ណ-ចន្ទម៉ុលបានរៀបរាប់រួចហើយ។ ចំនែកក្រុមទ្រង់ចន្ទរង្សី ធ្វើដំនើរតាមមាត់បឹងទន្លេសាប កាត់តាមបាក់ព្រា, ក្បាលគោ, ឡើងទៅអន្លង់សារ ចាក់ទៅសំពៅលូន តំរង់ទៅក្រលាញ់ទឹកជោរ ដើម្បីទៅប្រជុំទ័ពរៀបផែនការប្រយុទ្ធនៅទីនោះ។
- ក្នុងការវាយប្រហារ គេបានចែកគ្នាជាច្រើនក្រុមតាមមុខសញ្ញារៀងៗខ្លួន។ ក្រុមមួយត្រូវវាយប្រហារសាលាស្រុកពួក និងមួយក្រុមធំទៀតត្រូវវាយប្រហារក្រុងសៀមរាប។ ចំពោះក្រុមរបស់ទ្រង់ចន្ទរង្សី មិនដឹងវាយប្រហារលើគោលដៅណាមួយក្នុងចំណាមទាំងប្រាំ(2) នៅក្រុងសៀមរាបគឺ៖
- ទី១ - វាយសណ្ឋាគារខេត្ត ដែលដឹកនាំដោយហែម សាវ៉ាង និងហែម សាវ៉ាត,
- ទី២ - វាយបន្ទាយទាហានជើងខ្មៅ
- ទី៣ - វាយប៉ុស្តិ៍ប្រៃ៍សណីយ៍៍-ផ្តាច់វិទ្យុទាក់ទង,
- ទី៤ - វាយពន្ធនាគាររំដោះអ្នកទោស, និង
- ទី៥ - វាយផ្ទះគិញ តម្រួតខេត្ត និងផ្ទះគយ ដែលដឹកនាំដោយក្រុមលោកដាប ឈួន ។
ហែម-សាវ៉ាត បានត្រូវគ្រាប់ស្លាប់នៅសណ្ឋាគារខេត្ត ហើយនាយទាហានបារាំង៦នាក់ ក៏បានស្លាប់ក្នុងការវាយប្រយុទ្ធគ្នានោះដែរ(3)។ ចំណែកក្រុមលោកដាបឈួនទទួលបានជយភ័ណ្ឌយ៉ាងច្រើនជាងគេ ព្រោះវាយប្រហារយកបានចំឃ្លាំងកាំភ្លើងនិងប្រាក់។ ក្រោយពីវាយប្រហារប្រកបដោយជោគជ័យ ពួកគេបានដកថយយ៉ាងប្រញាប់ ព្រោះត្រូវទាហានបារាំងវាយ បកយ៉ាងសង្ខុញតបវិញ។ ម៉្លោះហើយក្រុមធំរបស់គេត្រូវបែកខ្ញែកគ្នា ក្រុមរបស់ទ្រង់ចន្ទរង្សីត្រូវធ្វើដំណើរត្រលប់មកខេត្តបាត់ដំបងវិញ តាមផ្លូវដែលបានទៅ គឺនៅព្រៃជាយទំនាបបឹងទន្លេសាប។ រីអែក្រុមដែលប្រមូលគ្នានៅសល់បានច្រើនជាងគេ មិនបានត្រលប់មកបាត់ដំបងវិញឡើយ។ ពួកគេដកថយទៅទិសខាងជើង ទៅកាន់តំបន់ភ្នំគូលែន ដែលក្រុមនោះ ដឹកនាំដោយលោកដាបឈួន។
រីអែក្រុមដែលត្រលប់មកបាត់ដំបង គ្រាន់តែមកដល់ភ្លាម រាជការសៀមបានចាប់រឹបអូសនិងដកហូតយកអាវុធ និងជយភ័ណ្ឌទាំងអស់។ ម៉្យាងទៀត ប៉ុន្មានខែបន្ទាប់ពីនោះ ជាពេលដែលបារាំងបានទាមទារយកពីសៀមវិញ នូវទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាបកំពង់ធំ និងស្ទឹងត្រែង (4)ពួកសមាជិកតស៊ូខ្មែរអិស្សរ ត្រូវសៀមបំភ័យថា តែកាលណាបារាំងត្រលប់មកត្រួតខេត្តបាត់ដំបងវិញ អតីតខ្មែរអិស្សរទាំងអស់នឹងត្រូវបារាំងចាប់អារកសំលាប់ចោលអស់ រួចកាត់ក្បាលដោតទុកជាបំរាមមិនខាន។ ដោយការព្រួយបារម្ភអំពីជោគវាសនាអនាគតរបស់ខ្លួន អញ្ចឹងហើយទើបមនុស្សសំខាន់ៗនៃក្រុមនេះរួមទាំងទ្រង់ចន្ទរង្សីផងនោះ នាំគ្នារត់ឡើងរថភ្លើងដកថយទៅនៅទីស្នាក់មួយទៀតនៅស្រុកអារញ្ញ ទន្ទឹមគ្នានឹងការដកថយរបស់អ្នករាជការសៀមនៅចុងឆ្នាំ១៩៤៦។
នៅពេលក្រុមអិស្សរធ្វើដំណើរមកដល់អារញ្ញ សៀមបានចាប់មេអិស្សរ ជាពិសេសលោករស់ យឺន និងលោកបូរិន ជាភូឈួយយកទៅសំលាប់ចោលនៅតាប្រយ៉ា ក្បែរប៉ោយប៉ែត។ ឃើញដូច្នោះ អ្នកតស៊ូជាច្រើនមានការខ្លាចញញើត ទើបរត់បន្តទៅសុរិន ហើយមានអ្នកខ្លះបានហួសទៅបាងកក។ ចំណែកអាចារ្យទុំ បានរត់រួចខ្លួន នាំទាំងទ័ពរាប់រយនាក់ទៅបោះទីតាំងនៅតំបន់ថ្មពួក។ អ្នកទៅខេត្តសុរិនបានស្នាក់នៅផ្ទះរបស់ ម៉ែមួនដែលជាទីស្នាក់ការ “សមាគមខ្មែរអិស្សរ” និងជាកន្លែងសំរាប់ទំនាក់ទំនងរវាងក្រុមខ្មែរអិស្សរនៅជួរភ្នំដងរែក និងពួកនៅបាងកក។ នៅពេលទៅដល់នេះ បុគ្គលណាម្នាក់ធ្លាប់ជាកងទ័ពត្រូវគេចាប់បញ្ជូនទៅចូលនៅក្នុងជួរកងទ័ពវិញ ចំណែកអ្នកណាធ្វើកិច្ចការងារស៊ីវិល ត្រូវគេបញ្ចូលខាងផ្នែកស៊ីវិល។ ម៉្លោះហើយ ទ្រង់ចន្ទរង្សីត្រូវគេទទួលអោយធ្វើជាមេក្រុមវិញ ដែលស្មើនឹងមេបញ្ជាការកងវរសេនាតូចមួយ។ ចំណែកកូនចៅ និង មេក្រុមតូចតាចដទៃទៀតដែលមិនបានរត់ទៅសៀម បាននាំគ្នាដកថយពីតំបន់ទីប្រជុំជនមកតំបន់ជនបទ វិញ ដូចជាទៅនៅតំបន់អំពិលប្រាំដើម, បវេល, ស្រីស្នំ, គូលែន និងជើងភ្នំដងរែក។
គណកម្មាធិការខ្មែរកសាងជាតិ
៤- គណកម្មាធិការខ្មែរកសាងជាតិ
ក្រុមលោកដាប-ឈួន (រួមមានលោកសារូ) ក្រោយពីប្រមូលផ្តំគ្នាវិញ នៅតំបន់ភ្នំគូលែន-ត្បែង បានបង្រួបបង្រួមក្រុម សារជាថ្មី និងវាតអាណាខេត្តរបស់ខ្លួនទៅដល់ជាយដែនខ្មែរ-សៀម ជាប់ខាងត្បូងខេត្តសុរិន។ ក្រោយមកក៏បើកការប្រជុំធំមួយ នៅថ្ងៃទី១ កុម្ភៈ ១៩៤៨(5) ដើម្បីបង្កើតក្បាលម៉ាស៊ីនមជ្ឈឹមដឹកនាំចលនាខ្មែរអិស្សរក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ ដោយដាក់ឈ្មោះថា “គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ” (ភាគ១)។ ការបង្កើតក្រុមលើកនេះ កាន់តែមានលក្ខណៈរីកចំរើនជាងមុន បើពិនិត្យមើលរចនាសម្ពន្ធគ្រប់គ្រងអំណាច ដែលគេបានបង្កើតឡើងក្នុងរូបភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងរដ្ឋាភិបាលតស៊ូអនិយ័តមួយ ប្រកបដោយបទពិសោធន៍កាន់តែប្រសើរហើយដែលគេអាចចាត់ទុកថាជា “ចលនាតស៊ូខ្មែរអិស្សរជំនាន់ទី៣”។
បើតាមលោកនី-វ៉ាន់ធី, គណកម្មាធិការនេះមានការទាក់ទងគ្នាជាមួយក្រុមវៀតមិញរបស់វៀតណាមខាងជើង។ ពីព្រោះមេក្រុមវៀតមិញ គឺហូ-ជីមិញធ្លាប់បានអញ្ជើញថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រុមនេះ ទៅប្រជុំគ្នានៅណាមបូ នៃប្រទេសវៀតណាមជាញឹកញាប់ ដែលការប្រជុំជាច្រើនលើកដំបូង ក្រុមខ្មែរអិស្សរបានបញ្ជូនអ្នកតំណាងឈ្មោះម៉ែមួន និងអាចារ្យដួង អោយទៅចូលរួម។ ក្រោយមកទៀត ទើបបន្ថែមលោកលាវ កែវមុនី និងម៉ី ផូ (6)អោយទៅតំណាង គឺពីរនាក់ក្រោយនេះហើយដែលតមកទៀតបានក្លាយជាមនុស្សស្និទ្ធ នឹងក្រុមវៀតមិញរបស់ហូ-ជីមិញ និងសហការជាមួយពួក មុដត្ថាហា របស់លោកសឺង ង៉ុកមិញ, សៀវ ហេង, ទូ សាមុត (ខ្មែរអិស្សរវៀតមិញ) នៅតំបន់ពាយព្យទិសនៃប្រទេស។
- សមាសភាពគណកម្មាធិការខ្មែរកសាងជាតិ (ភាគ១) មាន
- ១ -លោក លាវកែវមុនី ជាប្រធានគណ
- ២ -លោក ដាប ឈួន ជាអធិបតីក្រសួងកងទ័ព និងជាមេបញ្ជាការជាន់ខ្ពស់ឋានន្តរស័ក្តិចុងក្រោយបង្អស់ពាក់ផ្កាយ៧
- ៣ -លោក កៅ តក់ ជាមេបញ្ជាការរង និងជាអ្នកទាក់ទងទិញអាវុធពីសៀម
- ៤ -លោកម៉ី ផូ (ធ្លាប់រៀននៅសាលាសាសលុឡូបា) ជាអធិបតីក្រសួងឃោសនាការ (7)
- ៥ -លោក មហាឆាន់ (អតីតមហា៧ប្រយោគ) ជាអធិបតីខាងក្រសួងមហាផ្ទៃ
- ៦ -លោក លឹម ឃឹម ជាអធិបតីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ (នៅជាមួយយាយម៉ែមួន)
- ៧ -អាចារ្យ ឆូយ ជាអធិបតីក្រសួងឃ្លាំង
- ៨ -យាយ ម៉ែមួន (8)ជាទីប្រឹក្សានៃគណកម្មាធិការ រឺប្រធានគណ
- ៩ -អាចារ្យ ដួង ជាទីប្រឹក្សានៃគណកម្មាធិការ
ដើម្បីសន្តិភាព នាសន្និសិទហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤ដែរ។ ផាំ វ៉ាន់ដុងបានទាមទារយ៉ាងសកម្ម អោយអង្គសន្និសិទទទួលយក ភាគីខ្មែរវៀតមិញចូលរួមប្រជុំ តែដោយសារចិនមិនបានគាំទ្រតាមសំនើររបស់វៀតមិញ ទើបពួកគេមិនបានចូលប្រជុំក្នុងសន្និសិទពេលនោះ។
ការទៅប្រជុំនៅណាមបូលើកចុងក្រោយ (ដែលមិនឃើញត្រលប់វិញ) របស់លោកម៉ី ផូ ក្នុងនាមតំណាងក្រុមនាពេលនោះមានលោកនី វ៉ាន់ធី ជាអ្នកស្ពាយថង់តាមក្នុងនាមជាបុគ្គលក្រសួងឃោសនាការ។ តែនៅពេលគាត់តាមទៅដល់ សុរិន ឧបការីលោកម៉ី ផូ បានបញ្ជាគាត់អោយត្រលប់មកក្រោយវិញតែម្នាក់អែង ពីព្រោះថា ផ្នែករៀបចំកាសែត (អូសរ៉ូណេអូ) គ្មាននរណាចេះសរសេរអក្សរខ្មែរ, គូរ និងឆ្លាក់រចនាបានល្អដូចគាត់។ ម៉្លោះហើយគេត្រូវទុកគាត់ អោយនៅបំពេញកិច្ចការនេះអែង ទើបគាត់រួចមិនបានជាប់ខ្លួននៅវៀតណាម។ ក្នុងតួនាទីនោះដែរ មានគំនូរដ៏គួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយ ដែលគេធ្លាប់បានបញ្ជាអោយគាត់គូរ គឺរូបមនុស្សម្នាក់ពាក់អាវកមូល ស្លៀកខោចែវ ក្រវ៉ាត់កន្សែង ដៃម្ខាងកាន់ទង់ជ័យ ដែលមានសញ្ញាប្រាសាទកំពូលបី នៅចំកណ្ដាលផ្ទៃចតុកោណពណ៌ក្រហម និងមានចារឹកអក្សរនៅខាងក្រោមថា “លទ្ធិកុម្មុយនិស្ត” ។ រូបភាពនេះ គេបានដាក់នៅលើក្របសៀវភៅឃោសនានយោបាយមួយ តែគួរអោយឆ្ងល់ ស្រាប់តែបាត់សៀវភៅនោះទៅវិញនៅពេលដែលរៀបចំបោះពុម្ពផ្សាយរួចហើយ។ នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ ពេលវៀតណាមកំពុងលុកលុយប្រទេសកម្ពុជា បើតាមលោកនី វ៉ាន់ធី លួចស្តាប់សំដីជជែកគ្នារបស់ឆ្មាំគុកនយោបាយនៅវៀតណាម បានអោយដឹងថា លោកម៉ីផូ នៅធ្វើជាគ្រូអុទ្ទេសនាមនយោបាយ ដែលទទួលភារកិច្ចអប់រំបំពាក់បំប៉នស្មារតីដល់កម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់ នៃបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដែលគេបានបញ្ជូនអោយទៅរៀននៅវៀតណាម។
តាមពិតនៅមានមនុស្សសំខាន់ៗជាច្រើននាក់ទៀត ដែលអ្នកផ្តល់ពត៌មានមិនបានចាំឈ្មោះអស់។ សូមកត់សំគាល់ថា បើទុកលោក លាវ-កែវមុនី ជាប្រធានធំនៃចលនានេះក៏ដោយ តែអំណាចធំពិតប្រាកដនៅក្នុងដៃមេទ័ពដាប-ឈួនទៅវិញទេ។ បន្ទាយទ័ពធំបំផុតនៃក្រុមនេះតាំងនៅ “មោង” ជិតក្រលាញ់ទឹកជោរ, ចន្លៀសដៃតាមផ្លូវចាក់ទៅសំរោងចុងកាល់ ក្នុងខេត្តសៀមរាប ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់លាវ កែវមុនី។
ការដដណ្ដើមអំណាចគ្នា និងការវាតទីរបស់គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ
ដើម្បីពង្រីកអាណាខេត្ត ក្រុមនេះបានបំបែកនិងបញ្ជូនកងកំលាំងជាក្រុមប្រយុទ្ធអនិយ័តតូចៗ អោយដណ្ដើមយកទឹកដីមួយចំនួនទៀត ចាប់តាំងពីនៅភាគខាងជើងប្រទេសចុះមកត្បូង។ ប្រការនេះក៏បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីនយោបាយចៀសវាងគ្រោះថ្នាក់របស់ដាប ឈួនផងដែរ។ ពីព្រោះគាត់ខ្លាចគេដណ្ដើមតំណែង ម៉្លោះហើយគាត់ត្រូវតែរកវិធីកំចាត់អ្នកចេះដឹង ដែលនៅជិតគាត់ចោល ដូចជាករណីលោកសារូ ដែលជាបញ្ញវ័ន្តម្នាក់នៅក្នុងក្រុមជាមួយ បន្ទាប់ពីវាយប្រហារសៀមរាបមក រឺមួយគាត់ត្រូវបញ្ជូនអ្នកមានសមត្ថភាព និង មានថ្វីដៃល្អ អោយបំពេញបេសកកម្មរឺធ្វើការនៅឆ្ងាយពីគាត់ជាធម្មតា។ ចំណែកអ្នកដែលទទួលភារកិច្ចវិញ តែកាលណាបានចេញមកហើយ តែងតែមិនចង់វិលត្រលប់ចូលកន្លែងវិញ រួចក៏តាំងខ្លួនជាធំ អិស្សរ នៅលើអាណាចក្រថ្មីរបស់ខ្លួន។
ក- គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ ភាគ២
អញ្ចឹងហើយ ទើបជាបន្ទាប់មក មានខ្មែរអិស្សរមួយក្រុមទៀត ដែលបានដកថយពីការវាយប្រហារនៅសៀមរាប ហើយមកបោះទីតាំងត្រួតត្រានៅតំបន់ថ្មពួក បានប្រកាសបង្កើត “គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិភាគ២” ឡើង។ ក្រុមនេះដឹកនាំដោយអាចារ្យទុំ ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយប្រយោលរបស់លោកលាវ-កែវមុនី និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមធំរបស់ដាប ឈួន និងក្រុមផ្តល់អាវុធនៅបាងកក។ ប៉ុន្តែការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេមានលក្ខណៈស្វយ័ត។
ខ- គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ ភាគ៣
ចំណែកក្រុមអិស្សរមួយកងទៀត ដែលគណកម្មាធិការសាងជាតិភាគ១បានបញ្ជូនមកបាត់ដំបង អោយវាយប្រហារពង្រីកតំបន់ត្រួតត្រា ក៏បានឆ្លៀតប្រកាសបង្កើត “គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិភាគ៣” ដែលមានមូលដ្ឋានធំនៅភ្នំបាណាន់ ខេត្តបាត់ដំបង ដែលដឹកនាំដោយលោក អ៊ូច និលពេជ្រ និងតាឡៃ ជ័យមង្គល (8)ជាអនុប្រធាន ដែលតាំងមូលដ្ឋាននៅព្រែកត្រប់ ទៀបមាត់បឹងទន្លេសាប។
គ- គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ ភាគ៤
រីអែក្រុមមួយទៀត ដែលមានកំលាំងមួយក្រុមប្រមាណ៣០នាក់ ដឹកនាំដោយទ្រង់ ចន្ទរង្សី ត្រូវបានដាប ឈួនបញ្ជាអោយនាំគ្នាចុះមកកាន់ត្បូងឃ្មំ ដើម្បីដំណើរការបំផ្លាញ “សេដ្ឋកិច្ច”ខ្មាំង គឺចំការកៅស៊ូរបស់បារាំង។ ក្រុមនេះមានមនុស្សសំខាន់ៗ រួមដំណើរជាមួយ មានដូចជាលោកហែម សាវ៉ាង, លោកហម ខាន់, លោកចន្ទតោត្រេស និងលោកសុកសេង រឿងមុនី (9)។ ក្រុមនេះធ្វើដំណើរតាមអាណាខេត្តភាគខាងលិចបឹងទន្លេសាប ដោយមានគោលដៅមកឆ្លងទន្លេសាប នៅចន្លោះកំពង់ឆ្នាំង កំពង់ហ្លួង-ពញាលឺ ប៉ុន្តែដោយសារកងទ័ពជើងទឹកបារាំងធ្វើប្រតិបត្ដិការយាមល្បាតតាមដងទន្លេយ៉ាងសកម្មពេក ទ្រង់មិនហ៊ាននាំទ័ពឆ្លងទៅត្រើយខាងកើតឡើយ។ ទ្រង់ក៏មិនចង់ត្រលប់ទៅអែនាយជើងភ្នំដងរែកវិញដែរ ទើបសំរេចចិត្ត ដឹកនាំទ័ពងាកទៅតាំងមូលដ្ឋាននៅអមលាំង, រលាក់កងជើង, កន្ទេលរិស្សីជ្រុំ , វាលវែងជាប់ខេត្តត្រាតរបស់សៀម។
ក្រោយពីពង្រីកអំណាចត្រួតត្រានៅតំបន់នេះបានមាំទាំហើយ ទ្រង់បានរៀបចំពិធីប្រកាសបង្កើត “គណកម្មាធិការសាងជាតិភាគ៤” ប្រហែលជានៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។ សញ្ញាសំគាល់ក្រុមនេះ គឺទង់ពណ៌ក្រហម មានសញ្ញាប្រាសាទកំពូល៣ ពណ៌លឿងនៅចំកណ្ដាល ដូចទង់គណកម្មាធិការសាងជាតិភាគ១ដែរ។ ដោយសារទ្រង់ចន្ទរង្សីស្រលាញ់របបនយោបាយបែបសាធារណរដ្ឋ និងមិនសូវស្រលាញ់របបរាជានិយម ទើបនៅជាយខាងលើនិងខាងក្រោមនៃសញ្ញាប្រាសាទ គ្មានឆ្នូតពណ៌ខៀវ។
ចាប់តាំងពីពេលទ្រង់ចន្ទ រង្សីបោះទីតាំងនៅអមលាំង ការវាយប្រយុទ្ធពង្រីកអាណាខេត្តដើម្បីត្រួតត្រា តែងតែទទួលបានជោគជ័យជាលំដាប់ ហើយកិតិស្ត័ព្ទ និងកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ទ្រង់កាន់តែល្បី។ ដោយសារក្រោយមកមាន ស៊ាប ជួយច្បាំងផងទឹកដីដែលគ្រប់គ្រងដោយទ្រងចន្ទរង្សី ខាងត្បូងទល់ត្រឹមអនាគតផ្លូវជាតិលេខ៤ ទល់គ្នានឹងដែនដីគណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិភាគ៥។ ខាងលិចទល់នឹងស្រែអំបិល និងខេត្តកោះកុង។ ខាងជើងនៅស្រុកវាលវែង និងលាជ នៅជាប់ទីរួមខេត្តពោធិសាត់។ ខាងកើតទល់ជាយខាងលិចនៃខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដែលស្ទើរតែទាំងមូលនៃខេត្តនេះគ្រប់គ្រងដោយ ពុត ឆាយ រួចចុះមកត្បូងទល់នឹងភ្នំត្មាតពង ដែលជាមូលដ្ឋានសំខាន់របស់គាត់។ នៅតំបន់ដែលស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ទ្រង់ បានរៀបចំបង្កើតរចនាសម្ពន្ធគ្រប់គ្រងជារដ្ឋាភិបាល ដែលមានរបបនយោបាយជាសាធារណរដ្ឋមួយដែរ... ។
ប្រការនេះធ្វើ អោយអ្នកធ្លាប់មានមុខមាត់ រឺមានសមត្ថភាព ដែលនៅក្នុងក្រុមជាមួយមិនសូវសប្បាយចិត្តឡើយ។ ហេតុនេះហើយ នៅក្នុងក្រុមនីមួយៗ សុទ្ធតែមានការប្រជែងដណ្ដើមអិទ្ធិពលរវាងគ្នា និងឈានដល់ការរៀបចំផែនការប្រហារបក្ស។ ទ្រង់ចន្ទរង្សីបានដឹកនាំទ័ពចូលរួមវាយក្រុងសៀមរាប នាថ្ងៃទី០៧ សីហា ឆ្នាំ១៩៤៦ផងដែរ ក្រោយមកព្រះអង្គបានដឹកនាំទ័ព ទាំងបោះទីតាំងនៅអមលាំង នៅទីនោះព្រះអង្គទទួលបានកិត្ដស័ព្ទ និងមានកេរឈ្មោះយ៉ាងល្បីសុះសាយ។
ឃ - គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិ ភាគ៥
ជាក្រុមដែលមានខ្សែរយបន្ដោយក្រោមអធិបតីភាព លាវ កែវមុនី និងកៅ តក់ដែរ ។ ក្រុមនេះមានមេបញ្ជាការម្នាក់ ឈ្មោះ ហ៉ីវ ធិញ ជាអតីតនាយទាហានជំនាន់ទី១ បានបង្កើតឡើងដោយមានមូលដ្ឋាននៅភ្នំស្រង់ បន្ទាប់ពីដាប ឈួនចុះចូល ជាមួយរដ្ឋាភិបាល ។ ក្រោយមកលោកហ៉ីវ ធិញ ត្រូវមេអិស្សរោចាក់ (Sic) ពុតឆាយសំលាប់ ទើបតំនែងជាមេបញ្ជាការនៃ “គណកម្មាធិការខ្មែរសាងជាតិភាគ៥” បានទៅលោក សាវ៉ាងវង្ស ដែលជាអតីតនាយទាហានជំនាន់ទី១ ដូចគ្នាដែរ។ យើង មិនបានដឹងថា តើក្រុមនេះគ្រប់គ្រងទឹកដីទំហំប៉ុណ្ណាឡើយ ។ តែនៅភាគខាងត្បូងនិងខាងជើងនៃអាណាខេត្តក្រុមនេះ ជាតំ បន់ស្ថិតក្រោមសកម្មភាពរបស់គណមុដគ្គាហា រាបស់ សឺង ង៉ុកមិញ ។
- (1) : សូមមើល, ប៊ុណ្ណ-ចន្ទម៉ុល, អែកសារដដែល, ទំព័រ ៧០ ។
- (2) : Cf., Ibid., page 69 ។
- (3) : Cf., Raoul M. Jennar. op. cit., page 53 ។
- (4) : បារាំងបានប្រកាសលុបចោលអនុសញ្ញាបារាំង-សៀម នៅក្រុងតូក្យូ កាលពីឆ្នាំ១៩៤១ នៅថ្ងៃទី១៧ វិច្ឆិកា ១៩៤៦។ ដូច្នេះសៀមត្រូវតែប្រគល់ទឹកដីដែលខ្លួនកាន់កាប់ទាំងប៉ុន្មាននៅអំលុងពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី២ អោយទៅបារាំងវិញ។ លើកលែងតែតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលសៀមមិនព្រមដកថយ។ Cf., Ibid.។
- (5) : Cf., Raoul M. Jennar, op. cit.។
- (6) : លោកលាវ-កែវមុនី និងម៉ី-ផូ ក្នុងនាមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃរដ្ឋាភិបាលតស៊ូខ្មែរវៀតមិញត្រូវបានផាំ-វ៉ាន់ដុង មេប្រតិភូវៀតមិញនាំទៅទាមទារយកចំណែក និងតួនាទីក្នុងដំណោះស្រាយដើម្បីសន្តិភាព នាសន្និសិទហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤ដែរ។ ផាំ វ៉ាន់ដុងបានទាមទារយ៉ាងសកម្ម អោយអង្គសន្និសិទទទួលយកភាគីខ្មែរវៀតមិញចូលរួមប្រជុំ តែដោយសារចិនមិនបានគាំទ្រតាមសំនើរបស់វៀតមិញ ទើបពួកគេមិនបានចូលប្រជុំក្នុងសន្និសិទពេលនោះ។
- (7) : មានស្រុកកំណើតនៅកំពង់ថ្កូវ ក្បែរភ្នំទ្រង់បាទ ក្នុងភូមិសាស្ត្រស្រុកក្រលាញ់ ជាមួយ កៅ តក់ ដែរតែក្រោយមកគាត់មានផ្ទះនៅសុរិន ចំណែកកៅ តក់ក៏ដូចគ្នា។
- (8) : ក្រោយពីចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលនាខែមិថុនាឆ្នាំ១៩៥៣ អ៊ូច និលពេជ្រ និងអ៊ំ បានពាក់សក្តិបី, តែតាលៃ ជ័យមង្គលមិនព្រមចុះចូល ត្រូវអតីតមេកើយទាំងពីរនាក់ នាំកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលទៅព័ទ្ធសំលុត បង្ខំអោយដាក់អាវុធចុះនៅបាត់ដំបង។
- (9) : អតីតភាពជា “មេចោរលួចគោ” នៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង យកទៅលក់អោយសៀម។ ក្រោយមកគាត់បានកែខ្លួន រួចចុះចូលជាមួយក្រុមទ្រង់ចន្ទរង្សី។ ដោយសារគាត់មានថ្វីដៃ និងសេចក្តីក្លាហានគ្រាន់បើ ទើបទ្រង់លើកអោយធ្វើជាមេកងម្នាក់ក្នុងក្រុម។