ព្រះពុទ្ធសាសនានៅនានាប្រទេស
ចុះផ្សាយដោយកែវ ឈុន
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
****************************************
ព្រះពុទ្ធសាសនានៅវៀតណាម(ត)
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី16.វិច្ឆិកា 2019.ម៉ោង 7:20
ការរៀបចំគណកម្មការចំរុះ
ក្នុង ព.ស. ២៥០៦ ខណៈដែលកំពុងតែតស៊ូជាមួយរដ្ឋាភិបាល ង៉ោឌិនយ៉ីម ពុទ្ធសាសនិកជនបានចាត់តាំងគណៈកម្មការចំរុះនានានិកាយ ដើម្បីអភិរ័ក្សព្រះពុទ្ធសាសនា បំពេញនាទីផ្សេងៗដូចជា ចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលជាដើម។ គណៈកម្មការចម្រុះនានា និកាយនោះ ប្រកបដោយដំណាងក្រុមពុទ្ធសាសនិកស្ទើរគ្រប់ក្រុមគ្រប់គណៈ។ ខណដែលចាត់តាំងគ្នាឡើងជាថ្មីជាសហពុទ្ធចក្រវៀតណាម ដែលជាអង្គការដែលមានប្រព័ន្ធការងារ និង ក្របខ័ណ្ឌច្បាស់លាស់ខ្លាំងឡើង។ ក្រុមពុទ្ធសាសនិកបុរាណនិយមមួយចំនួន និង វត្តមួយចំនួនក៏បានចូលរួមសហពុទ្ធចក្រវៀតណាម ទើបមិនអាចរួបរួមពុទ្ធសាសនិកជនបានទាំងស្រុង។ តែទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ សហពុទ្ធចក្រជាអង្គការធំ មានអំណាចផ្សព្វផ្សាយចេញទៅក្នុងលំដាប់ផ្សេងៗ យ៉ាងទូលំទូលាយគួរសម ដូចជានៅក្នុងមូលដ្ឋានផ្សេងៗ ច្រើនកន្លែង។ មុនពេលតែងតាំងភិក្ខុឲ្យចូលកាន់ដំណែងផ្សេងៗ ចាំបាច់ត្រូវទទួលការយល់ព្រមពីគណៈកម្មការរបស់សហពុទ្ធចក្រវៀតណាមប្រចាំមូលដ្ឋាននោះៗ ជាដើម ប៉ុន្តែកិច្ចការដែលរឹងប៉ឹង មានឥទ្ធិពលខ្លាំង ក៏គឺកិច្ចការខាងប្រជាជននៅក្នុងទីក្រុងធំៗ បានដល់អង្គការរបស់គ្រហស្ថ ការងារសាធារណប្រយោជន៍ និង ក្បួនការយុវជន ដូចដែលបានឃើញពីស្ថិតិកិច្ចការក្នុង ព.ស.២៥១៣-២៥១៤ ដូចដែលគួរ នឹង ជ្រាបគឺ៖
- នាយកដ្ឋានសិក្សា មានមហាវិទ្យាល័យ មួយកន្លែង (មហាវិទ្យាល័យពុទ្ធសាសនា យ៉ាងហាន់) ស្ថាប័នសិក្សាព្រះពុទ្ធសាសនាជាន់ខ្ពស់ ១កន្លែង ស្ថាប័នពុទ្ធសាស្រ្តថ្នាក់ អនុបណ្ឌិត ២កន្លែង ស្ថាប័នព្រះពុទ្ធសាស្រ្ត ថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រី ១២កន្លែង សាលារៀន មធ្យមសិក្សា ៦៥កន្លែង សាលារៀនបឋមសិក្សា ៦២កន្លែង សាលារៀនមតេយ្យ ១១កន្លែង ស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ១កន្លែង ស្ថាប័នភិក្ខុនី និង ដូនជី ៤កន្លែង។
- ការិយាល័យសង្គមសង្រ្គោះ មានស្ថានសង្រ្គោះកុមារកំព្រា ១៩កន្លែង (កុមារ ៤៧៨០នាក់) ស្ថានទទួលចិញ្ចឹម និង ថែរក្សាកុមារ ២៤៤ កន្លែង ស្ថានសង្រ្គោះកុមារកំព្រា និង ថែរក្សាកុមារ ៥៣កន្លែង គ្លីនីក ៦កន្លែង ឱសថស្ថាន ៧២កន្លែង។
- ការិយាល័យយុវជន មានអង្គការយុវជនច្រើនកន្លែងគឺ អង្គការយុវពុទ្ធិកៈ (Gia Dinh Phat To) អង្គការពុទ្ធសាសនិកទាហានឈ្លប អង្គការអ្នកសិក្សាមធ្យមពុទ្ធិកៈ អង្គការនិស្សិតពុទ្ធិកៈ អង្គការយុវជនស្ម័គ្រចិត្តបំពេញប្រយោជន៍រួមមានសមាជិក ២៦,៧០០០ នាក់,ជាពិសេសអង្គការយុវពុទ្ធិកៈ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ ព.ស. ២៤៧៨ ជាអង្គការមានរចនាសម្ព័ន្ធល្អប្រសើរណាស់ មានមូលដ្ឋានផ្នែកខាងការសិក្សា និង ការប្រតិបត្តិខាងផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនារឹងប៉ឹង និង មានសន្តិសុខ មានមេដឹកនាំ និង អ្នកវិជ្ជាការជាង ១៥០០០ នាក់ មានសមាជិក ១៧៨,២០៨ នាក់។ សហពុទ្ធចក្រវៀតណាមអាចពោលអះអាងបានថាជា អង្គការយុវជនរបស់ខ្លួន ជាក្បួនការយុវជនដែលធំបំផុត និង មានការចាត់តាំងល្អបំផុតក្នុងវៀតណាម។
- ការិយាល័យគ្រហស្ថជន មានច្រើនអង្គការ ដូចជាអង្គការពុទ្ធសាសនិកកម្មករ អង្គការពុទ្ធសាសនិកពាណិជ្ជករ សហព័ន្ធកូនឈ្នួល និង រាជការ សមាគមពុទ្ធសាសនិក សមាគមពុទ្ធសាសនិកអ្នកបើកបរ (រកទទួលទាន) សមាគមពុទ្ធសាសនិកភេសជ្ជករ សមាគមពុទ្ធសាសនិកអ្នកនិពន្ធ និង វិចិត្រករ សមាគមពុទ្ធសាសនិកគូលី សមាគមពុទ្ធសាសនិរថយន្តកង់៣ សមាគមពុទ្ធសាសនិកកង់ ៣ជាដើម។
សកលវិទ្យាល័យយ៉ាងហាន់ បង្កើតឡើងដោយសហពុទ្ធចក្រវៀតណាម និង បានទទួលរ៉ាប់រងពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កាលពីថ្ងៃទី ៧តុលា ២៥០៧។ បច្ចុប្បន្នមាន ៤មហាវិទ្យាល័យគឺ មហាវិទ្យល័យពុទ្ធសាស្រ្ត និង បូព៌ាវិទ្យា មហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្រ្ត និង មនុស្សសាស្រ្ត មហាវិទ្យាល័យសង្គមសាស្រ្ត និង មហាវិទ្យាល័យភាសាសាស្រ្ត។ ចំពោះមហាវិទ្យាល័យពុទ្ធសាស្រ្ត និង បូព៌ាវិទ្យា បែងចេញជា ៩វិជ្ជា គឺ វិជ្ជាពុទ្ធទស្សនវិជ្ជា អក្សរសិល្បិ៍ពុទ្ធសាសនា ប្រវត្តិពុទ្ធសាសនា ពុទ្ធសាសនាទូទៅ ពុទ្ធសាសនានៅវៀតណាម ទស្សនវិជ្ជាបូព៌ា ទស្សនវិជ្ជាឥណ្ឌា ទស្សនវិជ្ជាចិន និង ទស្សវិជ្ជាបស្ចឹម។
សកលវិទ្យាល័យបើកទទួលអ្នកសិក្សាទាំងបព្វជិត និង គ្រហស្ថក្នុង ព.ស.២៥១១ មានគណកម្មការចារ្យ ៦៨អង្គ និង រូប អ្នកសិក្សា ១,៩៣៨ អង្គ និង រូប (មហាវិទ្យាល័យពុទ្ធសាស្រ្ត ២១៦អង្គ និង រូប អក្សរសាស្រ្ត ១៩២ អង្គ និង រូប សង្គមសាស្រ្ត ១,១៩០ អង្គ និង រូប មជ្ឈមណ្ឌលភាសាដែលក្រោយមកបានក្លាយជាមហាវិទ្យាល័យភាសាសាស្ត្រ ៣៤០អង្គ និង រូប) ជាបុរស ១៣៥១ នាក់ ស្រ្តី ៥៨១ នាក់ អ្នកសិក្សាបរទេស ២៥នាក់ ហើយសកលវិទ្យាល័យមានមជ្ឈមណ្ឌលសមាធិសំរាប់គ្រូ និង សិស្សនិស្សិត ដែលភាគច្រើនប្រតិបត្តិវិធីអានាបានស្សតិ។
ក្រៅពីនេះ សកលវិទ្យាល័យយ៉ាងហាន់ និង ស្ថានប័នសិក្សាដទៃៗទៀត ដែលពោលខាងដើមរួចមកហើយ នៅមានសាលារៀនយុវជន ដើម្បីសង្គមសង្គ្រោះ បានផលិតអ្នកសង្គមសង្គ្រោះចេញទៅជួយកសិករនៅតាមជនបទ ដោះស្រាយបញ្ហាទាក់ទងការងារស្តារ និង អភិវឌ្ឈន៍ ដំណើរការអភិវឌ្ឈន៍មូលដ្ឋាន រហូតដល់ធ្វើការបន្ថូរទុក្ខក្នុងខេត្ត ដែលជួបប្រទះអន្តរាយពីសង្គ្រាម និង គ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ និង វិទ្យាល័យអ្នកផ្សព្វផ្សាយនៃជាតិ ដែលចាត់តាំងឡើងពី ព.ស.២៤៩៤ មានភារកិច្ចផលិតអនុសាសនាចារ្យដល់ទាហាន។ អង្គការ និង សមាគមផ្សេងៗ របស់ពុទ្ធសាសនិកជន ជាពិសេស ក្បួនការទាំងឡាយរបស់យុវជន ដូចជាទាហានឈ្លប និង នេត្រនារីជាដើម។
ខាងសហពុទ្ធចក្រវៀតណាមជួបប្រទះបញ្ហាខ្វះខាតអនុសាសនាចារ្យ ព្រោះព្រះសង្ឃជាគ្រូមានជំនួយកំណត់ និង ឧបករណ៍បង្រៀនក៏មិនគ្រប់គ្រាន់ ទើបផលិតអនុសាសនាចារ្យ មិនទាន់តម្រូវការរបស់អង្គការ និង សង្គមទាំងឡាយ។ ភ្នាក់ងារអនុសាសនាចារ្យនេះជាកងកំលាំងសំខាន់ ជាឫសគល់នៃការបដិបត្តិ ដាស់តឿន និង ជាឃោសនាការរបស់ពុទ្ធសាសនិកជន។ ពុទ្ធសាសនិកជនបានសូមតាំងភ្នាក់ងារនេះឡើងតាំងតែសម័យ ង៉ោឌិនយ៉ីម ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេច គ្រាដែល ង៉ោឌិនយ៉ីម ដួលរលំរួចហើយ ទើបបានចាប់ផ្តើមដំណើរការបាន។ អនុសាសនាចារ្យទាំងនេះ បំពេញនាទីប្រៀនប្រដៅ អប់រំព្រះធម៌ សូត្រមន្តជូនពរដល់ទាហាន អ្នកចេញចម្បាំង និង ប្រកបវីធីបំពេញកុសលឧទ្ទិសជូនអ្នកពលីជីវិត ក្រៅពីនេះ ផ្នែកខាងភ្នាក់ងារមានគ្រោងការណ៍អភិវឌ្ឈន៍តួនាទីរបស់អនុសាសនាចារ្យ ក្នុងការលើកកំពស់មាត្រដ្ឋានវិជ្ជាជីពរបស់គ្រួសារទាហានផង ដោយជួយចាត់ឲ្យមានសហករណ៍លក់បច្ច័យ៤ ក្នុងតម្លៃទាបជូនគ្រួសារទាហាន, ជួយចាត់ចែងនិវេសនដ្ឋាន និង សេវាកម្មទាក់ទង នឹង ការរក្សាព្យាបាល ចំណែកឯផ្នែកខាងការផ្សព្វផ្សាយឯកសារ សហពុទ្ធចក្រវៀតណាមបញ្ចេញនូវកាសែតប្រចាំសប្តាហ៍ ៣ច្បាប់ (ស្ថិតិលក់ ៨០,០០០ច្បាប់) ទស្សនាវដ្តីប្រចាំខែ ៣ច្បាប់ (ស្ថិតិលក់ ១២០,០០០ច្បាប់) ទិនានុប្បវត្តិផ្សេងៗទៀត ២៥ច្បាប់ (ស្ថិតិលក់ ៤០០,០០០ ច្បាប់)។
ដោយរបបដែលចាត់តាំងបានយ៉ាងល្អ និង កិច្ចការដែលដំណើរការទៅយ៉ាងរឹងប៉ឹងបែបនេះ មេដឹកនាំពុទ្ធសាសនាវៀតណាមជឿថា គោលការណ៍ពុទ្ធសាសនា នឹង ជាជំរើសរបស់វៀតណាមខាងត្បូង ជំនួសឲ្យលទ្ធិនយោបាយរបស់វៀតកុង និង ប្រជាជនវៀតណាមខាងត្បូង នឹងតស៊ូជាមួយកុម្មុយនិស្តបាន។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ព្រះសង្ឃជាមេដឹកនាំរបស់ពុទ្ធសាសនិកជន មានចំណុចអន់សំខាន់ គឺមិនព្រមព្រៀងក្នុងការចូលទទួលភារនាទី ដែលបានជាដូច្នេះ ព្រោះខ្វះមូលដ្ឋានគ្រឹះ នៃការសិក្សាអប់រំ ដោយថា រយៈពេលជិត ១០០ឆ្នាំដែលបារាំងសេសគ្រប់គ្រងវៀតណាម ប្រជាជនទូទៅត្រូវបានបណ្តែតបណ្តោយ មិនឲ្យទទួលការសិក្សា។ ព្រះសង្ឃដែលជាមេដឹកនាំរបស់ពុទ្ធសាសនិកជន សុទ្ធសឹងតែមកពីត្រកូលកសិករ បានទទួលការសិក្សាអប់រំត្រឹមតែបែបផែនបូរាណៗ ដែលតំណរតមកតាមប្រពៃណី តិចអង្គណាស់ចេះនិយាយភាសាបារាំងសេស អង់គ្លេស ឬភាសាដទៃៗ ទៀតបាន លើកលែងតែភាសាជប៉ុន ដែលមួយចំនួនអង្គបាននិមន្តទៅសិក្សានៅសម័យថ្មីនេះឯង។ នៅក្នុងរង្វង់នយោបាយជឿបានថា ព្រះសង្ឃជាក្រុមជនអន់ថយ ឬអនក្ខរជន មានលក្ខណពិសេសគឺ ខ្លាច និង ឲ្យតម្លៃទាបចំពោះវប្បធម៌បរទេស ប៉ុន្តែមានកម្លាំងឥទ្ធិពលឋិតនៅក្នុងចំណោមប្រជារាស្រ្ត។
ឋិតនៅក្នុងភាពមិនដល់ព្រមដោយការសិក្សានេះ ឯកសាររបស់សហពុទ្ធចក្រវៀតណាមឯង ក៏បានទទួលស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ ដោយពោលថា (ឯកសារទំព័រទី ២១)៖
“បន្ទាប់ពីការបដិវត្តន៍ថ្ងៃទី ១ វិច្ឆិកា ១៩៦៣ ផ្តួលរលំរបបប្រធានាធិបតី ង៉ោ ឌិន យ៉ីម រួចហើយ ព្រះពុទ្ធសាសនាក៏មានកិត្តិភូមិឡើងខ្ពស់ត្រដែតបំផុត និង បានទំនាញឲ្យបញ្ញាជន អ្នកសិក្សា រហូតដល់យុវជនចំនួនជាច្រើន បែរត្រឡប់មកយកចិត្តទុកដាក់។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ពេលឈានមកដល់ចំណុចនេះ ព្រះពុទ្ធសាសនានៅមិនទាន់ដល់ព្រមក្នុងការឆ្លងសទ្ធាដ៏ចាស់ក្លានោះឲ្យបរិបូណ៌បាន ភិក្ខុសង្ឃចំនួនច្រើនអង្គមិនបានហ្វឹកហាត់មក ដើម្បីទទួលភារកិច្ចថ្មីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ អង្គដែលបានទទួលការហ្វឹកហាត់បង្រៀនមកសំរាប់សូត្រមន្ត គង់សមាធិ និង សំដែងព្រះធម៌ទេសនា ទើបកើតការរអាក់រអួលណែនក្នុងចិត្តដែល នឹង ចូលទៅទទួលភារនាទី ជាមេដឹកនាំដែលមានការទទួលខុសត្រូវ ដូចដែលគេបានចាប់បញ្ច្រកចូលដោយរួសរាន់ភ្លាមៗ ក្នុងគ្រាដែលតម្រូវការមេដឹកនាំឲ្យមកទទួលខុសត្រូវកំពុងតែប្រញាប់ប្រញ៉ាល់បែបនេះ ភិក្ខុសង្ឃ និង គ្រហស្ថដែលមានសមត្ថភាព និង បទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ បែរជាមានចំនួនតិចតួចទៅវិញ។
ព្រោះហេតុដូច្នោះ ភាពខ្វះខាតបុគ្គលមានគុណសម្បត្តិទើបជាភាវៈដែលមិនអាចជៀសវាងបាន មេដឹកនាំព្រះពុទ្ធសាសនាក៏មានចេតនាចាំបាច់ត្រូវចាប់យកមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពអន់បន្តិចនោះមកប្រើការ បើទោះបីគេគ្រាន់តែជាពុទ្ធសាសនិកដោយពាក្យអះអាង មិនសមជាពុទ្ធសាសនិកពិតប្រាកដនោះឡើយ។ លើសពីនេះទៅទៀត នៅក្នុង ព.ស. ២៥០៧ និង ២៥០៨ ក្រុមបុគ្គលជាអតីតនៃក្រុមពីដើមរបស់ ង៉ោ ឌិន ញ៉ូ ដែលសេសសល់នៅ ក៏ត្រឡប់មកចាប់ផ្តើមធ្វើការងារចាស់ដែលពួកគេធ្លាប់ធ្វើពីមុនមកទៀត ជាហេតុធ្វើឲ្យកើតការលំបាកស្មុគ្រស្មាញយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសហពុទ្ធចក្រវៀតណាម ដែលជាអង្គការថ្មីនៅឡើយ។ សហពុទ្ធចក្រត្រូវប្រឈមជាមួយការលបវាយប្រហារ ការសងសឹក និង ការព្យាយាមដើម្បីដណ្តើមមកវិញនូវអំណាចរបស់ពួកនេះ គ្រាន់តែរឿងនេះតែមួយគត់ ក៏ត្រូវបាត់បង់នូវថាមពលណាស់ទៅហើយ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅមានក្រុមអ្នកឆក់ឱកាសជ្រៀតជ្រែកចូលមកនៅក្នុងក្រុមបរិស័ទបរិវាររបស់សហពុទ្ធចក្រ ហើយក៏ស្វែងរកផលប្រយោជន៍ពីឥទ្ធិពលរបស់សហពុទ្ធចក្រទៀតផង។ ឥទ្ធិពលដែលអ្នកឆក់យកឱកាសទាំងនេះ មានចំពោះព្រះសង្ឃ រាប់បានថា ជាសារហេតុសំខាន់នៃកំហុសឆ្គងច្រើនយ៉ាងរបស់ភិក្ខុទាំងនោះ”។
បណ្តាមេដឹកនាំពុទ្ធសាសនាទាំងឡាយនោះ មានមេដឹកនាំពីរអង្គដែលគួរជ្រាប ព្រោះកាន់ដំណែងសំខាន់នៅក្នុងគណៈសង្ឃវៀតណាម ជាអង្គដែលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការគាស់រំលើងរដ្ឋាភិបាល ង៉ោ ឌិន យ៉ីម និង ជាតួអង្គសំខាន់ក្នុងការធ្វើឲ្យកើតការរីកចំរើន និង វិនាសចំពោះសហពុទ្ធចក្រវៀតណាមនៅក្នុងសម័យបន្ទាប់ៗ មក អង្គដំបូងគឺ ព្រះតេជគុណ ទិចទ្រីក្វាង នៃក្រុងហ្វេ ដើមឡើយកាន់ដំណែងជាប្រធានពុទ្ធសមាគមនៃវៀតណាមកណ្តាល បន្ទាប់មក ពេលដែលចាត់តាំងសហពុទ្ធចក្រវៀតណាមហើយ បានផ្លាស់មកកាន់ដំណែងជាលេខធិការសភាជាន់ខ្ពស់បំផុតរបស់គណៈសង្ឃ។ អ្នកយកពត៌មានបរទេសជឿថា ព្រះអង្គជាព្រះសង្ឃនិយមអំពើហឹង្សា ឬពួកលោហិតអ្នកតស៊ូ។
ព្រះអង្គទីពីរគឺ ព្រះតេជគុណ ទិចថាមចូវ នៃទីក្រុងព្រៃនគរ (សៃហ្គន) តំរងដំណែងជា ប្រធានសភាគ្រប់គ្រងមជ្ឈឹមរបស់សហពុទ្ធចក្រវៀតណាម ជាអ្នកប្រឆាំងលទ្ធិកម្មុយនិស្តយ៉ាងខ្លាំងក្លា ប៉ុន្តែមាននិស្ស័យជាអ្នកប្រណីប្រណម ចូលចិត្តចរចា។ អ្នកពត៌មានបរទេសចាត់ព្រះអង្គថា ជាអ្នកមានភាពឱនលំទោន ឬជាពួកប្រកាន់យកការសម្របសម្រួល។ ព្រះតេជគុណ ទិចទ្រីក្វាង និង ទិចថាមចូវ នេះបានផ្តើមទាស់ទែងគ្នាតាំងតែពីសម័យតស៊ូជាមួយរដ្ឋាភិបាល ង៉ោ ឌិន យ៉ីម មកម្លេះ បន្ទាប់មកនៅពេលក្រោយ ព្រះអង្គទាំងពីរបានខ្វែងគំនិត និង បែកបាក់យ៉ាងខ្លាំង ឡើងរហូតជាហេតុមួយនាំឲ្យសហពុទ្ធចក្រវៀតណាមទន់ខ្សោយចុះ។
បែរត្រឡប់ទៅមើលហេតុការណ៍ប្រទេសជាតិ ខណៈពេលដែលផ្តួលរលំរដា្ឋភិបាល ង៉ោ ឌិន យ៉ីម បាននៅ ព.ស.២៥០៦ ហើយ ឧត្តមសនីយ៍ យ៉ឿង វ៉ាំង ម៉ឹន (ម៉ឹនធំ) គ្រប់គ្រងប្រទេសបានមិនយូរប៉ុន្មាន ក្រុមទាហានយល់ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលមានមានឥរិយាបថ អព្យាក្រឹត្យពន់ពេក ការបង្រ្កាបកុម្មុយនិស្ត នឹង មិនមានផលល្អប្រសើរ ទើបធ្វើរដ្ឋាប្រហារ រួចហើយឧត្តមសនីយ៍ ហ្ងៀន ខាន់ ឡើងកាន់កាប់អំណាច ចំណែកខាងព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះសង្ឃដែលជាមេដឹកនាំរបស់ពុទ្ធសាសនិកជន ក៏មានថាមពលអំណាចខ្លាំងឡើង កតិ្តភូមិរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា និង គណសង្ឃក៏កាន់តែល្អប្រសើរឡើង ពុទ្ធសាសនិកជន ក៏រួមកម្លាំងគ្នាឧបត្ថម្ភគាំទ្រក្បួនការផ្សេងៗ ដូចជា អង្គការយុវជនដែលមានមូលដ្ឋានកំលាំង ព្រម នឹង ប្រតិបត្តិការតាមបញ្ជា ក៏មានច្រើនឡើង។ មេដឹកនាំដែលឋិតនៅរង្វង់ខាងក្រៅក៏បែរមកចាប់អារម្មណ៍រដ្ឋាភិបាលទាហានដែលចូលមកថ្មី ក៏ត្រូវយកចិត្ត។ ព្រះសង្ឃក៏អាចមានដីកាសំឡេងខ្លាំងចូលទៅកាន់វេទការនយោបាយ បើទោះបីគោលបំណងចំបងគឺ ការផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលអាក្រក់បានចប់សព្វគ្រប់ហើយ ប៉ុន្តែព្រះសង្ឃទាំងនេះនៅពេញចិត្តក្នុងការប្រើប្រាស់អំណាចខាងផ្នែកនយោបាយតទៅទៀត ទោះបីព្រះអង្គមិនត្រូវការចូលទៅជារដ្ឋាភិបាលឯង តែព្រះអង្គក៏ត្រូវការឲ្យគណសង្ឃមានសម្លេងក្នុង រដ្ឋាភិបាល ឬ រដ្ឋាភិបាលត្រូវស្តាប់គណសង្ឃ ទំនងជាថា ឲ្យព្រះសង្ឃជាទីប្រឹក្សារបស់រដ្ឋាភិបាល ត្រូវការឲ្យព្រះសង្ឃមានអំណាចដូចដែលរដ្ឋាភិបាល ង៉ោ ឌិន យ៉ីម ធ្លាប់ប្រគល់ជូនគណអ្នកបួស និង សាសនិកកាតូលិក, ត្រូវការឲ្យបុគ្គលដែលគណសង្ឃជ្រើសរើស ឬមើលឃើញថា គួរសូមចូលទៅកាន់ដំណែងក្នុងរដ្ឋាភិបាល ត្រូវការឲ្យរដ្ឋឧបត្ថម្ភព្រះពុទ្ធសាសនាច្រើនឡើងថែមទៀត និង ត្រូវការឲ្យយុវជនពុទ្ធសាសនិកមានសិទ្ធិ មានចំណែកក្នុងជតាកម្មរបស់សង្គមវៀតណាមកាន់តែច្រើនឡើង។
ដូច្នោះ លុះមកដល់ចុងឆ្នាំ ២៥០៧ ព្រះសង្ឃចាប់ផ្តើមមានតួនាទីខាងផ្នែកនយោបាយទៀត ដោយចោទថា មនុស្សរបស់ង៉ោឌិនយ៉ីម បានសេសសល់នៅក្នុងទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីច្រើនណាស់ ហើយបានប្រើឥទ្ធិពល គាបសង្កត់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលកែប្រែ។ ភាគីកាតូលិកខ្លាចក្រែងថារដ្ឋាភិបាល នឹង គាំទ្រក្រុមពុទ្ធសាសនិកច្រើនហួសពេក ទើបក៏បានតវ៉ាឡើង បន្ទាប់មកក៏កើតការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងពុទ្ធសាសនិក និង គ្រឹស្តសាសនិក។ មានមនុស្សស្លាប់ក្នុងហេតុចលាចល ក្នុងគ្រានេះប្រហែល ៣០នាក់ រងរបួសជាច្រើនរយនាក់។
បន្ទាប់ពីនោះ ព្រះតេជគុណ ទិចទ្រីក្វាង ដាក់គំរោងការបង្កើតអង្គការនយោបាយរបស់ ក្រុមពុទ្ធសាសនិក តមកអាស្រ័យភាគីនិស្សិតអ្នកសិក្សា ក៏កើតសភាប្រជាជនដើម្បីសង្រ្គោះជាតិឡើង មានឈ្មោះហៅមួយទៀតថា “កងកម្លាំងបដិវត្តន៍របស់ប្រជាជន” ជាជំហានមួយដែល នឹង កើតគណៈបក្សនយោបាយរបស់គ្រហស្ថជាពុទ្ធសាសនិកតទៅ មានបាវចនាបក្សថា “ជំរះរដ្ឋាភិបាល យកពួកមន្ត្រីសេសសល់ (អង្គការសម្ងាត់របស់ ង៉ោ ឌិន យ៉ីម និង ង៉ោ ឌិន ញ៉ូ) ចាកចេញ” ។
ក្រៅពីនោះទៀត អ្នកសិក្សាក៏បង្កើតហេតុចលាចល មានការចូលទៅរឹមអូសស្ថានីវិទ្យុផ្សាយសម្លេងជាដើម ពួកវៀតកុងក៏មានឱកាសចូលប្រជ្រៀត ផ្លាស់ប្តូរការដើរក្បួនជំរះរដ្ឋាភិបាល ជាការដើរក្បួនប្រឆាំងសង្រ្គាម រដ្ឋាភិបាលត្រូវប្រកាសច្បាប់អជ្ញាសឹករម្ងាប់ហេតុចលាចល។ សភាប្រជាជនដើម្បីសង្រ្គោះជាតិ ក៏បានសាបរលាបជំនឿចុះ ចំណែកឯឧត្តមសនីយ៍ង្ងៀន ខាន់ ក៏បានលាលែង។ ការកែទម្រង់គណរដ្ឋមន្រ្តីថ្មី តែងតាំងនាយទាហានជាន់ខ្ពស់ ៣រូបរួមគ្នាគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានក៏ព្រះសង្ឃ និង និស្សិតអ្នកសិក្សាគាបសង្កត់ទាមទារឲ្យប្រជាជនគ្រប់គ្រងប្រទេស ទាហានទៅចម្បាំង មិនត្រូវរវល់ នឹង នយោបាយ ទើបត្រូវមានការផ្លាស់ប្តូរសាជាថ្មីបាន។ នាយ ត្រឹង វ៉ាំង ហឿង អតីតនាយកទេសមន្ត្រីទីក្រុងព្រៃនគរ (សៃហ្គន) ដែលពុទ្ធសាសនិកនិយមចូលចិត្ត ឡើងមកកាន់ដំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ប៉ុន្តែមិនបានមួយខែផង ព្រះសង្ឃ និង និស្សិតអ្នកសិក្សាក៏បានទាស់ទែងជាមួយនាយករដ្ឋមន្រ្តី ចោទប្រកាន់ថា គណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកហឿង មានអ្នកនយោបាយទន់ខ្សោយ ហើយតមកលោកហឿងប្រើកលវិធីដូចគ្នា នឹង លោកង៉ោឌិនយ៉ីម មាននយោបាយអាក្រក់ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា នឹង បំបែកនយោបាយចេញពីព្រះពុទ្ធសាសនា។ បន្ទាប់ពីនោះ ក៏កើតហេតុជ្រួលច្របល់សាជាថ្មី នៅទីបំផុតពួកទាហានយុវជន ក៏បានរឹបអូសអំណាច ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលប្រជាជនរបស់លោកហឿង បង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ ការវិវាទ គាបសង្កត់ ពីពុទ្ធសាសនិក អំពើចលាចល និង ការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្តិទៅទៀត រហូតដល់ទីបំផុត។ ថ្ងៃទី ១៩ កក្កដា ២៥០៨ ឧត្តមសនីយ៍ ហ្ងៀន កៅ ក៊ី មេទ័ពអាកាស ក៏បានឡើងកាន់ដំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ប្រមូលផ្តុំអំណាចទុកជាមួយភាគីទាហានទាំងស្រុង ជាការចាប់ផ្តើមសាថ្មី។ សរុបរួម ចាប់តាំងតែផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ង៉ោ ឌិន យ៉ីម មកដល់ឧត្តមសនីយ៍ ហ្ងៀន កៅ ក៊ី ឡើងគ្រងអំណាច មានការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលក្នុងរយវេលា ១ ឆ្នាំ ៨ ខែ ដល់ទៅ ៩លើក។
ភាពចលាចលរបស់ប្រទេសជាតិ និង ការខ្វះស្ថេរភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល អស់រយកាលជាបន្តបន្ទាប់មកជាយូរ ធ្វើឲ្យសង្គមវៀតណាមខាងត្បូងមានសភាពទន់ខ្សោយទាបទេរ ខ្វះកម្លាំងទប់ទល់ និង ងាយនាំឲ្យកើតមានការជ្រៀតជ្រែកពីភាគីខាងក្រៅ។ ផ្នែកខាងមេដឹកនាំព្រះពុទ្ធសាសនា បើទោះបីមានកម្លាំងឥទ្ធិពលច្រើន អាចបណ្តាលឲ្យកើតហេតុការណ៍ធំៗ ប៉ុន្តែនៅពេលហេតុការណ៍ រីករាលដាលចេញទៅ ខ្លួនឯងក៏មិនអាចគ្រប់គ្រងបាន។ នៅពេលតាំងក្បួនការខាងនយោបាយរបស់ខ្លួនឡើងមក ក្បួនការនោះក៏កើតឡើងដោយពិតប្រាកដ ហើយក៏ដំណើរការប្រតិបត្តិអំណាចបានពិតដែរ តែរួចហើយខណដែលការងាររីករាលដាលចេញទៅ ក៏ លើសពីសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ដែល នឹង ចាត់រូបគ្រងរាងទុកបាន ហើយក៏គ្រប់គ្រងមិនថិតថេរ ក្លាយជាកើតហេតុអាក្រក់ជំនួសវិញ។ ពួកដែលទទួលផលប្រយោជន៍ដោយពិតប្រាកដពីសភាពការនេះ ដូចជាពពួកវៀតកុង ចំណែកឯព្រះសង្ឃមេដឹកនាំពុទ្ធសាសនា ក៏បានទទួលនូវភាពដែលគេត្រាទុកឲ្យថា បើទោះបីជាមានអំណាច តែក៏ប្រើប្រាស់អំណាចក្នុងមុមអវិជ្ជមាន ចូលចិត្តវិភាគវិចារណ៍ ដោយមិនមានទំនួលខុសត្រូវល្អ បានតែប្រឆាំង នឹង រដ្ឋាភិបាល មិនបានសាងនូវអ្វី ដែលសារប្រយោជន៍ ក្រៅពីវិវាទបែកបាក់រវាងមេដឹកនាំពុទ្ធសាសនាឯង គឺព្រះតេជគុណទិច ទ្រីក្វាង និង ព្រះតេជគុណ ទិច ថាមចូវ ក៏មានភាពហឹង្សាកាន់តែខ្លាំឡើង។ ព្រះតេជគុណទិច ទ្រីក្វាង នៅតែមានបំណង និង និមន្តឆ្ពោះទៅមុខដោយវិធីហឹង្សា បញ្ចេញកម្លាំង ប្រើប្រាសកម្លាំងក្រុមរបស់ខ្លួន ចំណែកព្រះតេជគុណ ទិច ថាមចូវ ចូលធ្វើការតាមវិធីដំណើរផែនការ ដោយការយល់ដឹងនូវវិធីប្រណីប្រណម និង ការចរចាជាផ្លូវការ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ពុទ្ធសាសនិក (គ្រហស្ថ) ក៏ចាប់ផ្តើមមានភាពធុញទ្រាន់ចំពោះតួនាទីរបស់ព្រះសង្ឃទាំងនេះ ឃើញថា ព្រះសង្ឃកាន់តែផ្តេសផ្តាស ជាមេគំនិតក្នុងផែ្នកនយោបាយ បង្កើតរឿងអ្វីដែលស្មុគ្រស្មាញ មិនបានការណ៍ ទើបសូមឲ្យព្រះសង្ឃបន្ថយល្បឿនចុះខ្លះ កាត់បន្ថយរឿងនយោបាយ សូមឲ្យបែរមកយកចិត្តទុកដាក់ស្ថាបនាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនៃអង្គការរបស់ខ្លួន ឲ្យបានរឹងប៉ឹង មានសន្តិសុខ។ វត្តផ្សេងៗ ទូទាំងវៀតណាមភាគខាងត្បូង ទើបបែរមកយកចិត្តទុកដាក់ដំណើរការផ្នែកខាងការសិក្សា និង ផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាកាន់តែច្រើនឡើងៗ។